دولت دهم و ممنوع الخروجی خاتمی؟

رئیس دولت اصلاحات که با طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها به یکی از چهره‌های جهانی مبدل شد، در سال‌های اخیر به‌دلیل برخی محدودیت‌ها و فشارها به‌رغم دعوت‌های مکرر از وی برای حضور در نشست‌های بین‌المللی و سفر به کشورهای مختلف جهان امکان حضور در این نشست‌ها و انجام سفر خارجی را نداشت؛ سفرهایی که می‌توانستند به یک فرصت برای دیپلماسی کشور تبدیل شوند، اما احمدی‌نژاد و برخی ترجیح دادند که از این ظرفیت استفاده نکنند و مانع نقش‌آفرینی رئیس موسسه بین‌المللی گفت‌و‌گوی فرهنگ‌وتمدن‌ها در عرصه جهانی شوند.

در اردیبهشت سال 89، وزیر سابق اطلاعات به‌دنبال لغو ناگهانی سفر خاتمی به ژاپن در مصاحبه‌ای تاکید کرد: «آقای خاتمی ممنوع‌الخروج نشده است».

اما این اظهارنظر جواب پرسش‌های مکرر درخصوص بی‌پاسخ ماندن دعوتنامه‌های پرتعداد کشورها و موسسات بین‌المللی برای سیدمحمد خاتمی نبود. با این حال هرچند ممنوع‌الخروجی آقای خاتمی رسما توسط هیچ نهاد یا مسئولی اعلام نشد اما واقعیت این است که وی به عنوان رئیس‌جمهور اسبق کشور عملا 4 سال سفر خارجی نرفت.

در باب این مساله می‌توان به موارد متعددی اشاره کرد و آن را از زوایای زیادی دید. یکی از مهم‌ترین این زوایا پرداختن به اظهارنظری درخصوص ممنوع‌الخروج بودن آقای خاتمی است.

نکته اساسی طرح این سوال است که چرا اصولا بعد از گذشت 4 سال در این خصوص اظهارنظری شده است؟ اگر آقای علی لاریجانی این موضوع را به عنوان یکی از عادات بد دولت احمدی‌نژاد می‌داند، در مقام رئیس‌مجلس و مسئول عالی نهادی که وظیفه کنترل و نظارت بر دولت را دارد، چرا طی چهار سال دولت دهم اقدام عملی انجام نداده است؟

گفته شده که این مساله «به سادگی قابل حل است»، اگر حل این موضوع اینقدر ساده است چرا تاکنون شاهد چنین موضعی از سوی وی نبوده‌ایم؟ سوال مهم‌تر اینکه اگر بپذیریم این اظهارنظر به فراخور فضای بعد از 24 خرداد انجام شده، آیا درصورت تغییر این فضا باز هم موضع وی تغییر خواهد کرد؟ در این برخورد سیاسی دولت دهم هم دارای نقشی ویژه بوده اما مجموعه اجرایی را نباید تنها بازیگر و ایفاگر تمام نقش‌ها در این خصوص دانست. در این زمینه هم فرهنگ سیاسی طیف اصولگرایان در شکل‌گیری آن دارای نقش بود وکاملا موثر بود.

مساله اکنون تنها مورد آقای خاتمی نیست، برخی اصولگرایان که امروز تمام کاستی‌ها را بر دوش دولت احمدی‌نژاد می‌اندازند، با سوالات مشابهی از این دست در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... مواجه هستند. اگر آنها معتقدند که تمام آن کاستی‌ها متوجه آقای احمدی‌نژاد بوده، یعنی اینکه به جز دولت هیچ نهادی در این زمینه مسئول نیست.

با پذیرش این فرض باید به این اصولگرایان گفت که اگر چنین چیزی برای دولت آقای احمدی‌نژاد وجود داشته، پس باید برای دولت آقای روحانی هم باشد و از این پس شاهد دخالت آنها در کار دولت نباشم، چون دولت همه‌کاره است.

اگر این گفته را قبول نکنیم که قطعا نباید قبول کنیم، اصولگرایان باید در تمام شرایط 8 ساله گذشته خود را شریک بدانند، همان‌طور که امروز خود را در اداره امور شریک دولت می‌دانند.

هرچند با ممنوع‌الخروج شدن خاتمی در سال‌های گذشته موقعیت‌هایی هدررفت اما مساله اصلی فراتر از این است. مساله همچنان پذیرش مسئولیت توسط گروه‌های اصولگرا، لزوم پذیرش نفی اقدامات فراقانونی و درنهایت عدم استفاده جناحی از نهادهای مدیریتی است.