راهنمای مصریان باستان برای زندگی پس از مرگ

«کتاب مردگان» عنوان امروزی است که برای مجموعه‌ای از متون مصر باستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصریان معتقد بودند این نوشته‌ها به مردگان کمک می‌کند به جهان پس از مرگ سفر کنند.

به گزارش ایسنا به نقل از لایوساینس، باستان‌شناسان تاکنون بارها موفق‌شده‌اند نسخه‌های مختلفی را از «کتاب مردگان» ‌ که به همراه اجساد دفن شده بودند، در مقبره‌های باستانی کشف کنند.

«پیتر دورمن»، استاد رشته مصرشناسی در دانشگاه شیکاگو در مقاله‌ای نوشته است: «کتاب مردگان» در حقیقت تعداد نسبتا زیادی نوشته را شامل می‌شود که اغلب روی طومارهای پاپیروس نوشته می‌شدند و در مقبره‌های مربوط به دوران «پادشاهی نوین مصر» (۱۵۵۰ پیش از میلاد تا ۱۰۷۰ پیش از میلاد) دفن می‌شدند.

«کتاب مردگان» در دوران «پادشاهی نوین مصر» به محبوبیت رسید، اما در حقیقت از «تابوت‌نوشته» (نوشته‌هایی که روی تابوت حکاکی می‌شدند) و «هرم‌نوشته»هایی که روی دیوارهای اهرام نقش می‌بستند، نشأت گرفته است. «تابوت‌نوشته»ها در دوران «پادشاهی میانه مصر» ‌(۲۰۳۰ پیش از میلاد تا ۱۶۴۰ پیش از میلاد) محبوب بودند، این درحالی است که نخستین «هرم‌نوشته» ‌ در دودمان پنجم «پادشاهی کهن مصر» (۲۴۶۵ پیش از میلاد تا ۲۳۲۳ پیش از میلاد) خلق شد.

«کتاب مردگان» ‌ فصل‌ها یا طلسم‌های جداگانه‌ای را شامل می‌شود. باستان‌شناسان در تمام مقبره‌ها یک نوع نسخه واحد از «کتاب مردگان» را کشف نکرده‌اند، بلکه هر نسخه، طلسم‌های مختلفی را دربرگرفته است.  

«دورمن» با اشاره به این‌که هیچ‌یک از طومارهای «کتاب‌ مردگان» ‌ همانند دیگری نیست، گفت: «هیچ یکی از کتاب‌ها تمامی طلسم‌ها را شامل نمی‌شود، بلکه فقط چند مورد منتخب در هر یک از آن‌ها وجود دارد.»

به گفته «دورمن»، مصریان باستان به این نوشته‌ها «کتاب روزی که فرا می‌رسد» می‌گفتند و این عنوان نشان می‌دهد، ‌ مصریان معتقد بودند، این طلسم‌ها به متوفی کمک می‌کردند به عنوان یک روح بلندمرتبه وارد زندگی پس از مرگ شود.

«بری کمپ»، استاد رشته مصرشناسی دانشگاه کمبریج در بخشی از کتاب «چطور کتاب مردگان مصریان را بخوانیم»، نوشته است: «مصریان بر این باور بودند که این نوشته‌ها آن‌ها را برای زندگی پس از مرگ آماده می‌کند و قدرت این را داشتند که تمام بخش‌های بدن فرد را برای سفر غیرمادی تسخیر کنند...، بر اساس اعتقاد آن‌ها «کتاب مردگان» ‌ به کمک طلسم‌هایش به فرد متوفی این قدرت را می‌داد تا در قلمرو متفاوت جهان پس از مرگ، سفر موفقیت‌آمیزی به سمت ابدیت داشته باشد.»

برخی از این طلسم‌ها بیش از سایرین در نسخه‌های مختلف «کتاب مردگان» نوشته شده‌اند و برخی از آن‌ها به نحوی افسون‌های ضروری محسوب می‌شدند. یکی از این طلسم‌ها که امروزه به عنوان «طلسم شماره ۱۷»‌ شناخته می‌شود، به اهمیت «رع»، ایزد آفتاب و یکی از مهمترین ایزدان مصر باستان می‌پردازد.

در برخی از فصل‌های این کتاب به وقایعی که فرد متوفی ممکن است با آن روبه‌رو شود پرداخته شده است. از جمله آن‌ها به مراسم «توزین قلب» می‌توان اشاره کرد که در آن، اعمال خوب فرد با پَر «ماعت» ‌ ایزد عدالت مصریان باستان مقایسه می‌شود.

این طلسم‌ها اغلب مصور بودند. «جرالدین پینچ» که یک مصرشناس است در کتاب «افسانه مصری: یک مقدمه کوتاه» نوشته است: «تصاویر از اهمیت بسیار زیادی در مجموعه متن‌های خاکسپاری دوران «پادشاهی نوین» (کتاب مردگان) برخوردار بودند...، بسیاری از صاحبان «کتاب مردگان» از خواندن متن‌های هیروگلیفی عاجز بودند اما می‌توانستند تصاویر پیچیده‌ای که خلاصه‌ای از مضمون طلسم‌ها بودند را درک کنند.»

این طلسم‌ها برای هر جنسیتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. برای مثال، در «کتاب مردگان» طلسم‌ها هم برای مردان و هم برای زنان قابل استفاده بودند.

«کتاب مردگان» به عنوان متنی شناخته می‌شود که راهنمای مردگان است، اما به جز این، از نظر مصریان باستان در موارد دیگری نیز کاربرد داشت.

«فوی اسکالف»، مدیر آرشیو تحقیقاتی دانشگاه شیکاگو در گفت‌وگو با «لایوساینس» بیان کرد: «بیشتر اوقات از «کتاب مردگان» به عنوان راهنمایی برای زندگی پس از مرگ یاد می‌شود، اما این متن در واقعیت کاربردهای بسیار بیشتری داشته است...، شاید مهم‌ترین کاربرد «کتاب مردگان» که فقط از طریق شواهد غیرمستقیم می‌توان به آن پی برد، کمک به تسکین دادن ترس مردم از ناشناخته بودن مرگ بوده است.»

علاوه‌ بر این،  مصریان مجاز بودند از طلسم‌های «کتاب مردگان» در زمان حیات نیز استفاده کنند.

«اسکالف» افزود: «بیشتر طلسم‌ها برای سفر به جهان پس از مرگ طراحی نشده بودند. اغلب آن‌ها درباره دگرگونی و تجربه‌های غیرمادی بودند...، بسیاری از این طلسم‌ها دستورالعمل‌هایی را برای اجرا در زمین شامل می‌شوند که نشان می‌دهد این طلسم‌ها توسط مردم زنده هم مورد استفاده قرار می‌گرفتند.»

مصریان بر این باور بودند که بسیاری از این طلسم‌ها در جهان پس از مرگ نیز کاربرد دارند. به گفته «اسکالف»، برخی از این طلسم‌ها در نظر مصریان باستان برای هم‌تراز شدن با موجودیت ایزدان مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ چراکه فرد فقط در این صورت می‌توانست به همراه ایزدان به جهان پس از مرگ سفر کند.

بسیاری از نسخه‌های «کتاب مردگان» که تاکنون کشف شده است در مقبره‌ها قرار داشتند و احتمالا این نسخه‌هایی که تاکنون سالم باقی مانده‌اند پیش از این‌که در مقبره قرار داده شوند چندان مورد استفاده قرار نگرفته بودند.

طلسم‌های «کتاب مردگان» همیشه روی پاپیروس نوشته نمی‌شدند، بلکه گاهی اوقات روی باندپیچی‌های مومیایی‌ها نیز نوشته می‌شدند. این طلسم‌ها همچنین روی دیوارهای مقبره‌ها و حتی نقاب مرگ طلا «توت‌عنخ‌آمون» هم حکاکی شده بودند.

این احتمال مطرح است که طلسم‌ها برای افرادی که «کتاب مردگان» را در اختیار نداشتند، روخوانی می‌شدند. «لارا ویس»، مدیر مجموعه مصری موزه ملی آثار باستانی لیدن در هلند در گفت‌وگو با «لایوساینس» بیان کرد: «اگر کسی طومار را در مقبره نداشت، احتمالا کاهنان عالی‌رتبه یا اعضای خانواده، این طلسم‌ها را در جریان مراسم خاکسپاری یا در زمان بازدید از مقبره، روخوانی می‌کردند.»

آخرین نسخه از «کتاب مردگان» در قرن اول یا دوم میلادی نوشته شده است و پس از آن، مجموعه دیگری از متون خاکسپاری که با نام «کتاب تنفس» شناخته می‌شود، بین مردم مصر باستان به شهرت رسید.