داستان تجاوز به حريم كاخ جهاني

كاخ گلستان مانند ديگر كاخ هاي اين شهر ثبت ملي شده است، اما همه بناهاي ارزشمند شهر پايشان به ثبت جهاني باز نشده تا نياز به مراقبت و رسيدگي بيشتر داشته باشند، كاخ محبوب ناصرالدين شاه اما، در سي و هفتمين اجلاس سالانه كميته ميراث جهاني سازمان يونسكو در پنوم پن، پايتخت كامبوج، در فهرست آثار جهاني به ثبت رسيد، ثبتي كه شرط و شروطي هم به همراه داشت، شروطي كه هنوز در دست بررسي است و دوستداران ميراث را دست به دعا كرده تا راي دادگاه به نفع آنان صادر شود و كاخ را از خطر خروج از ثبت جهاني نجات دهد. كاخي كه به قول مدير آن از سايه بلند ساختمان هاي وزارت دارايي و دادگستري نجات پيدا كرده، حيف است كه با ساختماني مثل سراي دلگشا آنهم در ابتداي ساخت و سازش، از ثبت خارج شود.

پروين ثقه الاسلام، مدير قديمي كاخ گلستان است كه بعد از وقفه يي 3 ساله به كاخ محبوبش بازگشته است، او درباره پرونده سراي دلگشا و شكايت در اين خصوص گفت: «آنچه من درباره سراي دلگشا و در حريم كاخ بودن آن مي دانم، اين است كه اين پرونده هنوز در دست بررسي است و قاضي اظهارات اداره ميراث استان را هم شنيده است، با دفاعياتي كه اين اداره درباره كاخ كرده است، فكر مي كنم برنده حتمي اين دادگاه، كاخ گلستان خواهد بود، حالاكه كاخ از پس سايه سنگين ساختمان هاي زيرمجموعه وزارتخانه هاي دارايي و دادگستري جان سالم به در برده است، حيف است كه به خاطر ساختماني چون ساختمان در حال ساخت به جاي سراي دلگشا از ثبت جهاني خارج شود، ما در كشور بناهايي هزارساله زيادي داريم و كم پيش مي آيد ساختماني كه قدمتش نهايتا به 200 سال گذشته بازگشته باشد، در ليست آثار ثبت جهاني قرار گيرد.»

سراي افشار، سرايي در حريم كاخ گلستان كه همزمان با ثبت جهاني كاخ گلستان در آستانه تخريب بود، جايش را به پاساژي چهار طبقه مي دهد، قوانين ابتدايي ثبت يك اثر حاكي از اين است كه حريم بنا هم به اندازه خود بنا اهميت دارد، سراي افشار اگرچه تخريب شد و قرار است جايش را به ساختماني نو نوار بدهد، اما حريم ارتفاعي ساختمان جديد بر كاخ تاثير خواهد داشت، مجوز ساخت ساختماني با ارتفاع بيش از 7 و نيم متر، تاثيري است كه علاوه بر سراي دلگشا، ممكن است باعث خروج از ثبت اين كاخ شود. مهدي معمارزاده، كارشناس اين حوزه است و معتقد است متاسفانه حريم كاخ با سراي دلگشا، سراي افشار و ساختماني كه روي مدرسه صدر و در مجاورتش در حال ساخت است، مورد تعرض قرار گرفته و از اين به بعد هم بيشتر مي گيرد.

او در اين خصوص گفت: «مدرسه تاريخي صدر، مدرسه يي مخصوص علوم ديني بوده كه هسته اوليه اش متعلق به دوران صفويه است، اما نمي دانم چگونه متوليان اين حوزه در اداره ميراث استان تهران اجازه ساخت بنايي يك طبقه را روي مدرسه داده اند، در حالي كه مي توان از اين مدرسه استفاده هاي فرهنگي زيادي كرد، اصلااين مدرسه مي تواند موزه باشد، مدرسه يي كه در زمان فتحعليشاه مرمت اساسي شد. حتي اگر تعطيل هم باشد و استفاده يي از آن نشود، حرمت خاصي دارد و بايد اين حرمت در نظر گرفته شود. چگونه است كه مدرسه علوم ديني تبديل به پاساژ مي شود و از ميراث استان صدايي در نمي آيد البته مجوزها در زمان دولت پيش صادر شده بود اما اينكه به سراي افشار كه مجوز دو طبقه داشته چگونه مدير وقت مجوز سه طبقه را داده است. اينها همه خلاف هايي است كه صورت گرفته، البته اين خلاف ها تنها از سوي ميراث استان صورت نگرفته كه شهرداري هم در اين امر بي تقصير نيست. »

وي درباره ساختماني كه در مدرسه صدر ساخته مي شود، افزود : «چندي پيش كناز پاساژ شهبازي ساختماني شروع به ساخت شد، اين ساختمان در حريم مسجد امام بود كه مجوز داده شده خلاف بود، متاسفانه در مجاورت مدرسه صدر هم همين فرد شروع به ساخت بنايي 18 تا 20 متري كرد و بعد از آن هم روي مدرسه اقدام به ساخت پاساژ كرد. هيچ حرمتي براي اين مدرسه قايل نيستند، سراي افشار هم در عرصه كاخ گلستان است، چرا مسوولان سازمان ميراث به اين بنا توجهي ندارند. ضوابط كاخ گلستان و بازار تهران مي تواند جلوي اين ساخت و سازها را بگيرد كه هنوز اقدامي دراين خصوص ديده نشده است. شبانه دارند اطاق هاي بازار را خراب مي كنند، بازار تهران دارد شخم مي خورد، در بيشتر مواقع شهرداري و ميراث مطلع هستند اما اقدامي جدي در اين زمينه صورت نمي گيرد.»

اما او از مطلع بودن سازمان بازرسي مي گويد: «سازمان بازرسي از اين اتفاقات مطلع بود و به نظر من بايد ورود مي كرد و پيگيري. مساله يي كه از آن مهم تر است، اين است كه مديركل اداره ميراث استان تهران در دولت دهم، يكسري هماهنگي ها را شفاهي با شهرداري انجام مي دادند و وقعي براي ميراث فرهنگي قايل نبودند. آنچه واضح است، اين است كه ميراث استان تهران در اين مورد كوتاهي كرده، سراي افشار كه به پهلوي اول تعلق داشته به راحتي تخريب شده و پس از آن هم مجوز ساخت ساختمان 20 متري داده شده. قدر مسلم بايد اين اقدامات متوقف شوند، شايد اين امر هم به ماجرايي شبيه سراي دلگشا تبديل شود.»

حريم بازار تهران پيش از كاخ خدشه دار شده است بازار تهران، كه همه اين ساختمان ها در محوطه آن هستند، هم ثبت ملي شده است، محوطه يي كه بناهاي زيادي مي توانند در حريم آن واقع شوند و حتي اين محوطه تاريخي را در معرض خطر قرار دهند، اما وقتي اثري كه ثبت ملي است حريمش خدشه دار مي شود آنچنان به دردسر نمي افتد كه اثري كه ثبت جهاني شده است در معرض خطر قرار مي گيرد.

كساني كه مجوز را صادر كرده اند بايد اين در معرض خطر بودن را درباره آثار ثبت ملي تشخيص دهند كه اگر مي دادند مجوزي صادر نمي شد و بنايي در حريم بناي ديگري ساخته نمي شد.

مهدي حجت، معاون ميراث سازمان ميراث فرهنگي گفته است: «سراي دلگشا، سراي افشار و پاساژ در حال ساخت كنار مدرسه صدر، همگي پيش از اينكه حريم كاخ را مورد تعرض قرار دهند، حريم بازار تهران را مورد تعرض قرار مي دهند، اگر هركدام از اين آثار وقتي مي تواند حريم بازار را مشكل دار كند ديگر كاخ گلستان كه جاي خود دارد.مراجع ذي ربط بايد مطلع شوند كه اين بناها اگر با ضوابط ساخت و ساز حريم بناي ثبت شده همخواني ندارد، رسيدگي شود.»

او درباره پرونده سراي دلگشا هم اظهار داشت: «پرونده حريم كاخ گلستان و سراي دلگشا در دادگاه مورد بررسي قرار گرفته، ما هم نسبت به لغو كميسيون ماده 5 اعتراض داديم، دادگاه قرار است تصميم بگيرد. زمان حكم نهايي هم هنوز مشخص نشده است، اميدواريم راي به نفع كاخ صادر شود.»اما نماينده حقوقي اداره كل ميراث استان تهران مي گويد هنوز راي به ما ابلاغ نشده، رايي كه به نماينده شهرداري ابلاغ شده و رسانه ها آن را اعلام كردند.

تكلو از اعتراض اداره ميراث به دادگاه مي گويد: «حكم را همه ديده اند جز اداره ميراث، ما نسبت به اينكه حكم را ابلاغ نكردند، اعتراض كرديم، اما چون حكم ابلاغ شده است، ما دفاعيات مان را به دادگاه داده ايم. در اين ماجرا تنها كاخ نيست كه مورد خدشه قرار مي گيرد، سه اثر بزرگ ثبتي بازار، كاخ و ارگ تحت تاثير قرار مي گيرند.»

نگاه ميراثي مديران سازمان ميراث فرهنگي آنقدر در اين سال ها ضعيف بوده كه افتخارشان به ثبت جهاني اثرشان، آنقدر كوتاه بود كه بلافاصله مشكلات بناي ثبت شده زير ذره بين قرار مي گرفت، آنقدر بزرگ مي شد كه كارشناسان يونسكو از كرده خود پشيمان مي شدند و اقدام به خروج بنا مي كردند، تهديدها و ارعاب ها مگر باعث شود متوليان ميراث فرهنگي كشور كهن ما كمي به فكر آثار وبناهاي سرزميني باشند كه رتبه دهم جاذبه هاي تاريخي را در جهان دارد.

منبع:روزنامه اعتماد