پنجره ای که توفیقی رو به دانشگاهیان باز کرده بسته نمی شود

وزیر پیشنهادی دولت برای اداره و مدیریت وزارت علوم در دقایق پایانی تغییر کرد. اسامی وزیران پیشنهادی دولت به مجلس اعلام شد اما نامی از دکتر جعفر توفیقی در میان آن‌ها نبود؛ کسی که در این مدت سرپرستی وزارت علوم را بر عهده داشت و امید را به فضای سرد و بی‌رونق دانشگاه‌ها برگردانده بود. او گفته بود دانشجویان ستاره‌دار و محروم از تحصیل را به دانشگاه‌ها باز‌می‌گرداند و نمی‌گذارد استادی به بهانه‌های سیاسی از تدریس در دانشگاه‌ها محروم شود.

در ماه‌های کوتاه سرپرستی توفیقی، در وزارت علوم دفتری برای رسیدگی به شکایت افراد محروم از تحصیل و اخراجی راه‌اندازی شد. حالا به جای توفیقی، رضا فرجی‌دانا باید از مجلس نهم رای اعتماد بگیرد اما آیا راهی که توفیقی در ماه‌های اخیر روبه‌روی دانشگاهیان گشوده بود، تغییر می‌کند؟ صادق زیبا‌کلام، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است: «پنجره‌ای که توفیقی در حال گشودن آن بود، بسته نخواهد شد.» او در گفت‌وگویی کوتاه با خبرنگار ما درباره چشم‌انداز پیش روی وزارت علوم و وزیر پیشنهادی دولت روحانی سخن گفته است.

در هفته گذشته خبرهایی درباره این‌که آقای فرجی‌دانا گزینه احتمالی دولت برای معرفی به مجلس است، شنیده می‌شد اما در شرایطی که خبرهایی درباره این‌که احتمال رای اعتماد مجلس به توفیقی بیشتر شده به گوش می‌رسید، رییس‌جمهوری پیشنهادش برای وزارت علوم را تغییر داد، چرا؟

آقای دکتر روحانی از روی اکراه این تصمیم را گرفتند و انتخاب ایشان برای وزارت علوم آقای توفیقی بودند و بنا بر دلایل زیادی انتخاب ایشان و همفکران‌شان در دولت آقای توفیقی بود. این را به استناد این می‌گویم که ظرف چند ماه گذشته یعنی از مردادماه به این سو آقای روحانی از جانب تندروها زیرفشار زیادی بود که دکتر توفیقی را معرفی نکنند اما ایشان سعی می‌کردند کسانی که با ایشان تماس می‌گرفتند را مجاب کنند که به دکتر توفیقی رای بدهند. آقای روحانی حتی‌الامکان تلاش می‌کرد آن‌ها را متقاعد کند. حتی از طریق افرادی که در مجلس نیستند اما در مجلس و روی نمایندگان اصولگرا صاحب نفوذ هستند برای جلب موافقت مجلس در این زمینه تلاش می‌کرد. آقای روحانی از همان اول می‌توانست توفیقی را کنار بگذارد و آقای فرجی‌دانا را انتخاب کند اما با زحمت ایستادند، و از ایشان دفاع کردند. به نظر می‌رسد در 24 ساعت آخر شاید ایشان با یکی از مقامات ارشد نظام صحبت کردند و مجاب شدند که دکتر توفیقی را معرفی نکنند.

منتقدان تصمیم اخیر رییس‌جمهوری برای معرفی آقای فرجی‌دانا به جای آقای توفیقی را به نوعی نشانه عقب‌نشینی دولت در برابر تندروها و فشار بیرونی دانستند، آیا روحانی عقب‌نشینی کرده است؟

نباید تردید کنیم که این عقب‌نشینی است، آقای روحانی برای کنار گذاشتن آقای توفیقی عقب‌نشینی کرده است اما پرسش اساسی این است که چرا عقب‌نشینی کرده است؟ با اطمینانی که به آقای روحانی داریم، عقب‌نشینی ایشان در این مقطع، به صلاح سیاست‌ها و برنامه‌هایی است که قرار است در سال‌های آینده به کار ببرد. درست است که روحانی اینجا به رادیکال‌ها و تندروها امتیاز داده اما به این فکر کنیم که اگرچه هزینه این جابه‌جایی الان برای دانشگاهیان سنگین و تلخ است اما شاید در بلندمدت بیارزد.

دانشگاه‌ها در دولت گذشته به‌ویژه در چهارسال اخیر تغییرات گسترده‌ای به خود دیدند، انتظار از دولت روحانی این بوده و هست که فضای امنیتی حاکم بر دانشگاه‌ها را تغییر دهد، در مدت زمان سرپرستی آقای توفیقی هم برنامه‌ها به سمت‌وسویی رفته بود که به‌هرحال با آنچه در هشت سال دولت احمدی‌نژاد و به‌ویژه در چهارسال اخیر در ارتباط با دانشگاه‌ها دنبال می‌شد، مغایر بود، حالا با معرفی آقای فرجی‌دانا به جای آقای توفیقی چقدر می‌توانیم به تحقق وعده‌ها و برنامه‌هایی که دکتر توفیقی اعلام کرده و وعده داده بود امیدوار باشیم؟

نمی‌خواهم امیدواری بیخودی ایجاد کرده باشم و خوش‌بینانه نگاه کنیم. به هیچ‌وجه نباید تصور ما این باشد که همه‌چیز تمام شده و آن پنجره‌ای که آقای توفیقی باز می‌کرد، حالا بسته خواهد شد. دلیلی ندارد که با رفتن آقای توفیقی و آمدن آقای فرجی دانا همه برنامه‌ها و وعده‌های دولت در ارتباط با ایجاد فضای باز در دانشگاه و تغییر آن فضای امنیتی را تمام‌شده بدانیم و فکر کنیم حالا همه درها و پنجره‌ها بسته شده است. اولا تصورم این است که آقای توفیقی در وزارت علوم خواهند ماند و فکر نمی‌کنم ایشان به کل از وزارت علوم جدا شوند و قطعا آقای روحانی می‌خواهند که ایشان بمانند و حتی اگر خودشان هم نخواهند، حتما از سوی رییس‌جمهوری به ایشان تکلیف خواهد شد که بمانند و به ایجاد فضای آکادمیک و بیرون آوردن دانشگاه‌ها از فضای امنیتی که بر دانشگاه‌ها سایه‌افکن شده، کمک کنند.

آقای فرجی‌دانا در مجلس ششم موفق به کسب رای اعتماد از مجلس نشد و دولت وقت به جای ایشان آقای دکتر توفیقی را معرفی کردند، حالا همان رویداد به نوعی معکوس‌شده احتمال دارد که مجلس نهم دست رد به سینه آقای فرجی‌دانا بزند؟

تصورم این است که آقای روحانی همه جوانب را سنجیده‌اند که فرجی‌دانا رای اعتماد بگیرد. فرض ما بر این است که این تصمیم ظرف 24 ساعت قبل از معرفی وزرا اتخاذ شده است اما اگر مجلس به فرجی‌دانا رای ندهد با کمال احترام باید بگوییم که تندروها سر آقای روحانی کلاه گذاشته‌اند و به عهد خودشان وفا نکرده‌اند چون اصلی‌ترین دلیل تغییر این بوده که شانس آقای فرجی‌دانا برای رای‌آوری بیشتر بوده است.

آقای فرجی‌دانا در صورت کسب رای اعتماد در مجلس با توجه به شرایط دانشگاه‌ها، چه برنامه‌هایی را باید بااولویت دنبال کند؟

اولین پاسخی که می‌دهم این است که نگذارید نهادهایی که سیاسی و ایدئولوژیک‌زده تصمیم‌گیری می‌کنند برای دانشگاه‌های کشور تصمیم‌گیری کنند چون تجربه سه دهه گذشته با همه وجود نشان می‌دهد شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به‌دلیل تصمیمات سیاسی و ایدئولوژیک، نتوانسته به پیشرفت علم و دانش کمکی کند.

 بزرگ‌ترین خدمتی که می‌توانند به دانشگاه کنند این است که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی کاری به کار دانشگاه‌ها نداشته باشد. به‌هرحال ایشان در صورت کسب رای اعتماد عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود و باید سعی کند از سایر وزرا و اعضای این شورا کمک بگیرد و طوری عمل کند که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در امور دانشگاه‌ها دخالت نکند. نکته دوم که تلخ است به وزارتخانه‌ای برمی‌گردد که آقای فرجی دانا رییسش است، همان‌طور که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای دانشگاه‌ها کاری نکرده وزارت علوم هم همین‌طور است و بیشترین مصیبت‌ها و ضربه‌هایی که به دانشگاه‌ها وارد شده از ناحیه وزارت علوم بوده، امیدوارم اجازه ندهد سایه این وزارتخانه بر سر دانشگاه‌ها سنگینی کند، به‌ویژه آن‌که تجربه سال‌های گذشته نشان داده وزارت علوم دایه مهربانی برای دانشگاه‌ها نبوده. انتظار این است که وزارت علوم در راستای استقلال دانشگاه‌ها حرکت و گروه‌های آموزشی دانشگاه‌ها را احیا کند.

منبع: بهار