امیررضا کوهستانی: در دولت قبل عدالت اجرا نشد

نشستی خبری برای دو نمایش گروه تئاتر مهر، «سالگشتگی» کار امیررضا کوهستانی و «هم طناب» کار مهین صدری برگزار شد، اما کوهستانی سرپرست این گروه تئاتری بیشتر ترجیح داد درباره مشکلات فعلی هنرمندان تئاتر صحبت کند.

کوهستانی با اظهار تاسف از وضعیت تئاتر در چند سال گذشته یادآور شد: مطمئنا معاون جدید امور هنری یک ویرانه را تحویل گرفته، اما جالب اینجاست مسئول این ویرانه به عنوان مشاور وزیر ارشاد انتخاب شده است! آنچه علی مرادخانی تحویل گرفته، یک بدهی 10‌، 12 میلیاردی است. علاوه‌بر اینکه در این مدت بودجه تئاتر هم به این هنر اختصاص پیدا نکرده است. نقدی که من به سیستم مرادخانی دارم این است که ایشان هیچ گونه شفاف‌سازی نمی‌کند.

سرپرست گروه تئاتر «مهر» با ابراز تاسف گفت: در 100 روزی که از شروع دولت جدید می‌گذرد، هیچ حرکتی نمی‌بینیم که نشان دهد معاون جدید هنری و وزیر ارشاد می‌خواهند تغییری در چرخه معیوب تئاتر ایجاد کنند. همه بحث‌ها حاکی از آن است که دوستان خوشحالند که تئاتر روی پای خودش ایستاده است. اما اینها به دلیل این است که مدیران هنری قبلی، مسئولیت را از دوش خود برداشته‌اند.


کوهستانی با بیان اینکه قصد ندارد دوره هشت ساله ریاست جمهوری پیشین را نقد کند، ادامه داد: مهم این است که در دوره جدید چه اتفاقی می‌افتد. آثاری که برای شرکت در جشنواره تئاتر فجر انتخاب شده محصول دوره جدید است، اما نشان می‌دهد هیچ اتفاق جدیدی نیفتاده است؛ چون بسیاری از نام‌ها تکراری هستند.

او در پاسخ به این پرسش که مدیر بعدی تئاتر برای بهبود وضعیت این هنر چه اولویت‌هایی را باید مدنظر قرار بدهد، توضیح داد: درباره اشخاص حرف نمی‌زنم، چون می‌دانم مدیر بعدی چه کار سختی پیش رو دارد. اما مهم‌ترین کاری که باید انجام بدهد شفاف‌سازی در مورد گذشته‌ است. در چند سال اخیر معاونت‌های مختلف هیچ کدام پاسخگو نبودند.

کوهستانی تامین و تخصیص امکانات و بودجه‌ تئاتر به شکل عادلانه را مهم‌ترین اولویت دوره جدید برشمرد و اظهار تاسف کرد: در 4 سال گذشته این اتفاق نیفتاد و در 100 روزی که از دولت جدید هم می‌گذرد، هیچ تلاشی در این زمینه انجام نشده است.

وی با اشاره به تغییر دولت در چند ماه گذشته اضافه کرد: ما هنرمندان و اهالی مطبوعات دولت آقای روحانی را دوست داریم. اما خوب نیست که به خاطر این دوست داشتن، برنامه‌های ایشان را نقد نمی‌کنیم.

کارگردان نمایش «در میان ابرها» با انتقاد از سیاست گذاری‌های هنری دولت در چند سال گذشته توضیح داد: در تئاتر ما ناگهان تئوری تئاتر خصوصی مطرح شد، مرکز هنرهای نمایشی مدعی شد تئاتر خصوصی درست کرده است و حتی در این زمینه سمینار هم برگزار کرد، اما باید ببینیم این تئوری به چه شکلی اجرا می‌شود.

کوهستانی یادآور شد: در سه چهار سال گذشته مرکز هنرهای نمایشی بودجه‌ی مصوب تئاتر را صرف مسائلی غیر از تئاتر کرده است. هیچ یک از مدیران درباره هزینه‌کرد همان بودجه اندکی که به تئاتر اختصاص داده می‌شود، صحبت نمی‌کنند. آنچه کاملا روشن است این است که در دو سال گذشته هیچ گروه تئاتری بودجه نگرفته است؛ بلکه شاهد بودیم تئاترهای مناسبتی بدون تماشاگر و به ضرب افطاری و مینی‌بوس و تماشاگر گروهی آوردن‌، سالن‌های تئاتر را اشغال کردند.


کارگردان نمایش «دیوار چهارم» به مشکلات تئاتر خصوصی در ایران اشاره کرد و توضیح داد: دولت باید بگوید با این تئوری چه گلی بر سر تئاتر ما زده است؟! به تازگی نمایش دیگر گروه ما «هم طناب» بازبینی شد. بازبین‌ها کار ما را به لحاظ فنی قبول نداشتند اما چه دلیلی دارد بخش دولتی به خودش اجازه بدهد و در مورد مسائل فنی نمایشی دخالت کند که یک گروه تئاتری با هزینه خودش آن را تولید کرده و ریالی هم از دولت کمک نگرفته است؟!

کوهستانی افزود: اگر قرار است تئاتر خصوصی به اینجا برسد که هیچ سوبسیدی به گروه‌ها داده نشود و فقط دولت ممیزی کند و ایرادات فنی هم بگیرد مگر دوره قبلی چه ایرادی داشت؟!

کارگردان نمایش «ایوانف» با انتقاد از سیاست‌گذاری‌های بخش دولتی در زمینه تئاتر ادامه داد: کار به اینجا رسیده که گروه‌های نمایشی خودشان باید سیاست‌گذاری فرهنگی کنند! من به عنوان یک کارگردان باید برای نمایشم تخفیف دانشجویی در نظر بگیرم تا دانشجویان هزینه کمتری برای بلیت بپردازند. در این وضعیت مدیران هنری و مسئولان وزارت علوم کجای این سیاست‌گذاری قرار می‌گیرند؟!

وی با اشاره به طرح مباحثی درباره تئاتر خصوصی که توسط مهرداد رایانی مخصوص در برنامه تلویزیونی مجله تئاتر مطرح شده بود‌، گفت: با دیدن این برنامه خیلی متاسف شدم. آقای رایانی خیلی به تئوری تئاتر خصوصی مفتخر بود! اما خیانتی که این تئوری به تئاتر ما کرد، در هیچ دوره‌ای اتفاق نیفتاده است. این تئوری باعث شد که تئاتر ایران به چند نام تکراری محدود شود؛ چون مدیر هر سالنی به دنبال جذب تماشاگر است و هرگز در مورد نمایش‌های جدیدی مانند «هم طناب» ریسک نمی‌کند، مدیر سالن به فکر تامین هزینه‌های سالن‌اش است.

کارگردان نمایش «تجربه‌های اخیر» با اشاره به اقدامات گروه تئاتر «لیو» در چند سال گذشته به عنوان یک گروه مستقل تئاتری یادآور شد: این گروه به جای مدیران هنری، سیاست‌گذاری کرده استعدادهای تازه را کشف و نیروهای جوان را پرورش داده است. مدیران هنری در طول این چند سال عملا هیچ کاری در چارت وظیفه‌اشان نکرده‌اند و همه‌چیز را به هنرمندان سپرده‌اند.

کوهستانی که نمایشش را با بلیت 20 هزار تومانی به صحنه می‌برد تاکید کرد: اصلا دوست ندارم قیمت بلیت نمایشم 20 هزار تومان باشد. نزدیک نیمی از این مبلغ صرف هزینه روزانه تکنولوژی‌های مورد نیاز ما می‌شود. با این حال سه روز تخفیف دانشجویی گذاشتیم و تا سر خیابان تماشاگران صف بستند. این نشان می دهد دغدغه مخاطب ما قیمت بلیت است.

کارگردان نمایش «در میان ابرها» ادامه داد: جنس مخاطب تئاتر در این چند سال عوض شده است. کسانی به تماشای تئاتر می‌آیند که می‌توانند هزینه بالای بلیت را بپردازند. از معاون جدید و مدیر مرکز هنرهای نمایشی بپرسید چه کسی به دانشجویان تئاتر فکر می‌کند؟ دانشجویانی که نه تنها وضعیت شغل‌شان معلوم نیست، که به خاطر هزینه بالای بلیت تئاتر، حتی نمی‌توانند نمایش‌های روی صحنه را ببینند.


او که مدتهاست نمایش‌هایش را به شکل خصوصی اجرا می‌کند، در پاسخ به پرسشی که آخرین‌بار کی به مرکز هنرهای نمایشی مراجعه کرده است، گفت: آخرین‌بار شاید 4-5 سال پیش به مرکز هنرهای نمایشی مراجعه کردم، البته در یکی دو سال اخیر برای اجرای دو نمایش «دیوار چهارم» و «ایوانف» بارها پشت در بسته شورای نظارت و ارزشیابی ایستادم.

امیررضا کوهستانی در بخش دیگری از این نشست درباره نمایش «سالگشتگی» که داستان آن به اولین نمایش او «رقص روی لیوان‌ها» مربوط می‌شود، توضیح داد: خیلی خوشحالم از اجرای این نمایش؛ چون دغدغه شخصی‌ام بود. می‌دانم نمایش آسان و راحت‌فهمی نیست. چون این نمایش مجموعه‌ای از پرسش‌هایم است نه پاسخ‌هایم و به نوعی دغدغه‌هایم را با مخاطب در میان می‌گذارم و خوشحالم که در این مدت بازخوردهای بسیار خوبی داشتیم.

او ادامه داد: نمایش ما بدون ستاره‌های سینما اجرا می‌شود، برای جذب مخاطب داستان راحت فهم و فرم ساده‌ای انتخاب نکرده‌ایم؛ اما خوشحالم نمایش مجادله برانگیزی است و همین برای من کافی است. ویژگی نمایش این است که فقط پرسش‌هایی را با صدای بلند می‌پرسد و سعی نمی‌کند به این پرسش‌ها پاسخی بدهد.

در این نشست حسن معجونی - دیگر هنرمند تئاتر - که در نمایش «سالگشتگی» بازی می‌کند، در ارزیابی 100 روز گذشته دولت دکتر روحانی گفت: 100 روز زمان بسیار کمی برای ارزیابی است. هنوز مدیران تئاتر عوض نشده‌اند و در این مورد نمی‌توانیم صحبت کنیم. 100 روز زمان برای به نتیجه رساندن مذاکرات ژنو خوب است، اما فرهنگ و هنر زمان بسیار بیشتری می‌طلبد.

سرپرست گروه تئاتر «لیو» ادامه داد: باید میان ما و دولت توافقنامه‌ای اتفاق بیفتد. همه می‌دانیم امکان ندارد ناگهان حال عجیبی به هنرمندان بدهند. مهم‌ترین اتفاقی هم که می‌خواهیم این است که سوبسید تئاتر را به تماشاگر بدهند نه به گروه‌های تئاتری. این شیوه بازی برنده برنده است. ما می‌توانیم بلیت نمایش‌مان را 30 هزار تومان تعریف کنیم اما مرکز هنرهای نمایشی 20 هزار تومان آن را به تماشاگر سوبسید بدهد.

این کارگردان تئاتر با انتقاد از نوع عملکرد وزارت علوم اضافه کرد: وزارت علوم که این همه برای برنامه‌های فوق برنامه هزینه می‌کند، چرا هزینه نمی‌کند تا دانشجویانش بتوانند از بلیت تئاتر استفاده کنند؟! در این شیوه تماشاگر ما چند برابر می‌شود.


وی با تاکید بر جایگاه مهم تماشاگر در تئاتر خاطرنشان کرد: همه اعتبار ما از تماشاگر است و باید به تماشاگر سوبسید بدهیم. در واقع هوای کسی را داشته باشیم که همه‌چیز با حضور او اتفاق می‌افتد.

حسن معجونی با انتقاد فعلی شیوه سیاستگذاری تئاتر و مسائل ممیزی آن افزود: یکی باید به بخش دولتی بگوید پدر من! تو که به بچه‌هایت پول توجیبی نمی‌دهی، چرا از ما می‌خواهی مهندس شویم؟! بگذار راه خودمان را برویم! بحث‌های کیفی که در مورد ممیزی صورت می‌گیرد، درست نیست؛ در واقع موجه کردن یک نوع پنهان کاری است.

بازیگر نمایش «ایوانف» در بخش دیگری از صحبتش با اشاره به آشنایی‌اش با امیررضا کوهستانی در نمایش «رقص روی لیوان‌ها» یادآور شد: آن نمایش را خیلی دوست داشتم چون در آن زمان واقعا یک اتفاق بود. تئاتری که به قبل از خودش واکنش نشان می‌داد. این نمایش نشان داد تئاتر هرجایی می‌تواند اتفاق بیفتد. برای تئاتر لازم نیست راه دوری برویم، بلکه همان جا که نشسته‌ایم، ممکن است اتفاق تئاتری رخ بدهد.

معجونی افزود: نمایش «رقص روی لیوان‌ها» یک بهانه است برای نشان دادن یک مسیر تازه. تماشاگرانی که آن نمایش را هم ندیده‌اند، می‌توانند با «سالگشتگی» ارتباط برقرار کنند. ویژگی منحصر به فرد این نمایش این است که یک آرتیست سوژه خودش می‌شود. در واقع «سالگشتگی» مانند بمبی است که در نمایش «رقص روی لیوان‌ها» کار گذاشته شده است و همه‌چیز آن را دگرگون می‌کند.

بخش دیگر این نشست به نمایش «هم طناب» نوشته و کار مهین صدری اختصاص داشت. صدری در آغاز، این نمایش را تئاتری مستند دانست که براساس گزارش‌های واقعی کوهنوردان ایرانی در صعود به قله هیمالیا نوشته و اجرا می‌شود.

او با انتقاد از شیوه برخورد مدیران هنری با گروه‌های جوان توضیح داد: دو سال پیش این نمایش را نوشتم و جالب اینجاست مدیر تالار «مولوی» که استاد دانشگاه هم هست، بدون خواندن متن آن را رد کرد. تالار «حافظ» هم این نمایش را در اولویت اجرا ندانست و تنها فرصت‌مان اجرا در تالار «شمس» بود، چون همزمان با نمایش امیر رضا کوهستانی اجرا می‌رویم.

این بازیگر تئاتر اظهار تاسف کرد: در این سال‌ها نمایشنامه جدیدی تولید نشده است، چون مدیران وقتی با متن جدیدی روبرو می‌شوند، حتی احترام نمی‌گذارند و انگیزه ندارند آن متن را بخوانند!

او در پاسخ به این پرسش که چرا در مقابل نمایشش گارد گرفته شده است، توضیح داد: این مشکلات منحصر به نمایش من نیست و درباره بسیاری از کارها اتفاق افتاده است. در چند سال اخیر هیچ نام جدیدی در تئاتر نداشته‌ایم. در حالی که نیمه دوم دهه هفتاد چندین استعداد جوان معرفی شده است. مثلا یکی از بازبینی‌ها با تئاتر مستند مشکل داشت، برخی آن را مناسب سلیقه‌شان نمی‌دانند در حالیکه هیچ کمک مالی برای اجرای مات نمی‌کنند اما با آثار نمایشی بخورد سلیقه‌ای می‌کنند، تنها حامی ما در اجرای این نمایش، شرکت «سالامون» است.


مهین صدری با ارائه توضیحاتی درباره شیوه اجرای این نمایش که یک تئاتر مستند است، ادامه داد: گرایش به آثار هنری مستند، به علاقه شخصی من برمی‌گردد، البته تئاتر مستند گرایشی است که در دنیا وجود دارد و از نظر من کاری است که کاملا باید براساس سند‌، گزارش ‌، مصاحبه و ... اجرا شود.

بازیگر نمایش «سالگشتگی» که پیشتر به عنوان بازیگر تئاتر فعال بوده است، درباره ادامه کار کارگردانی تئاتر گفت: دوست دارم کارگردانی را ادامه دهم. گروه بسیار خوب و روزهای خیلی خوشی داشتیم. مشکلاتی که برای کارگردانی من وجود داشت، به سالن و مسائل حاشیه‌ای مربوط می‌شد، اما خود کارگردانی را خیلی دوست دارم.

در ادامه سعید چنگیزیان - یکی از بازیگران این نمایش - با ارائه توضیحاتی درباره شیوه بازی در این اثر نمایشی گفت: از آنجا که کار مستند است، نمی‌توانیم خیلی به دنبال چیز عجیبی در بازیگری باشیم. اما به هر حال بازیگر به آن شخصیت واقعی، ویژگی‌ها و مسئولیتش فکر می‌کند. مهم این است که همه شخصیت‌ها کمی از خودشان دفاع می‌کنند. اتفاق دردناکی برای آن‌ها افتاده اما به طور مشخص نمی‌توان گفت چه کسی مقصر است.

در تکمیل این توضیحات، مهین صدری گفت: مسئله این نمایش درباره کار گروهی است و فراتر از کوه‌نوری است. حرف ما درباره اشتباهات این کوهنوردان نیست، بلکه درباره زندگی همه ماست.

شهاب زارع - بازیگری که نقش پزشک را در این نمایش بازی می‌کند - یکی از ویژگی‌های مثبت این اثر را متن بسیار خوب و منسجم آن دانست و گفت: نکته‌ای که برایم مهم بود این است که در لایه زیرین به مسئولیت‌ناپذیری افراد و اینکه همیشه به دنبال مقصر می‌گردیم، می‌پردازیم.

نوید محمدزاده - دیگر بازیگر این نمایش - نیز با لحن طنز‌آمیزی گفت: من جزو آدم‌های خوب و با معرفت این نمایش هستم! در این تئاتر نمی‌دانیم به چه کسی حق بدهیم، چون همه آدم‌ها به خودشان حق می‌دهند. مخاطب است که به دلیل تجربه یا دیدگاه‌هایش به یک کاراکتر بیشتر حق می‌دهد.

او که به عنوان تماشاگر نمایش «سالگشتگی» را دیده است، درباره این نمایش نیز گفت: من نمایش «رقص روی لیوان‌ها» را ندیده بودم، اما هیچ مهم نیست. مهم این است که تماشاگر بعد از تمام شدن «سالگشتگی» لحظه‌ای به 10 سال پیش خودش برمی‌گردد و این یعنی نمایش کار خودش را کرده است.

محمدرضا حسین‌زاده که به طور همزمان مدیر تولید هر دو نمایش است، نیز با ارائه توضیحاتی درباره دشواری‌های اجرای نمایش به صورت خصوصی یادآور شد: ابتدا تالار «حافظ» ما را برای اجرای نمایش دعوت کرد، اما ناگهان نمایش دیگری جایگزین کار ما شد! سال گذشته 100 شب نمایش «دیوار چهارم» را اجرا کردیم اما هیچ یک از مدیران حتی تشکر نکردند که این‌همه تماشاگر را به یک سالن ناشناخته جذب کرده‌ایم. مدیران ما به جای این کارها از نمایش‌هایی حمایت می‌کنند که تماشاگر ندارد. امیدوارم معاونت هنری زودتر تکلیف مدیریت تئاتر را مشخص کند چون این هنر به شدت دچار رکود است.

او درباره آمادگی تالار «شمس» که یکی گالری در موسسه فارسی زبانان است، برای اجرای آثار نمایشی توضیح داد:‌ کاربری این مکان گالری است و طبیعتا خیلی تجهیزات تئاتری ندارد. ما در این مدت توانستیم مسئولانش را راضی کنیم که سالن را مشکی رنگ کنند تا شبیه سالن تئاتر شود. به هر حال ناچار شدیم که از یک‌سری چیزها بگذریم تا نمایش مورد علاقه خود را اجرا کنیم؛ چون امیر رضا همیشه دوست دارد اول نمایشش را در کشور خودش اجرا کند.

نمایش «سالگشتگی» هر شب ساعت 19 و نمایش «هم طناب» هر شب ساعت 20 و 30 دقیقه در تالار شمس موسسه فارسی‌زبانان به صحنه می‌روند.