آیا برج‌ها در افزایش آلودگی هوای تهران مقصر هستند

آیا در چنین شرایط فرضی هوای این منطقه درست به اندازه شهر تهران آلوده خواهد بود یا باد آلودگی را با خودش خواهد برد؟ آیا ساختمان‌ها آلودگی را در خودشان به دام می‌اندازند و آسمان خراش‌ها جلوی وزش باد را شهر تهران گرفته‌اند.

این پرسشی است که جواب‌های مختلفی به آنها داده شده است. همین 22 مهر ماه گذشته کمال عالیپور خنکداری عضو هیأت رئیسه فراکسیون مدیریت شهری و روستایی مجلس گفت این برج‌ها جلوی چرخش هوا و باد را در تهران گرفته‌اند. قبل از این هم البته شورای شهر با تشکیل کار‌گروهی در سال 1390 اعلام کرده بود مجوز‌های ساخت‌وساز در غرب تهران براساس وزش باد صادر خواهد شد.

همه اینها سؤال اساسی را مطرح می‌کند که آیا برج‌های بلند مقصران آلودگی هوای تهران هستند و تهران آلودگی را در خودش به دام می‌اندازد؟

 

جریان‌های هوایی کولر نیستند

مطلب بسیاری درباره اینکه ساختمان‌ها جلو باد در تهران را گرفته‌اند نوشته شده و افراد بسیاری درباره آن اظهار‌نظر کرده‌‌اند با این حال هیچ کدام به نتایج تحقیقات علمی برای صحت نوشته‌ها یا حرف‌هایشان اشاره نکرده‌اند. حتی شورای شهر هم عنوان نکرده که بر مبنای کدام تحقیق کار گروه آلودگی هوا مجوز بلند مرتبه‌سازی را بر مبنای ورزش باد بنیان نهاده است.

در این باره از دکتر یوسف رشیدی رئیس شرکت کنترل آْودگی هوای تهران سؤال کردیم و پرسیدیم که آیا ساختمان‌سازی بلند مرتبه می‌تواند باعث کاهش سرعت باد و افزایش آلودگی شود: «جریان‌های هوایی در مقیاس اتمسفر آنقدر قدرتمند هستند که ساختمان‌سازی روی زمین برای این جریانات شبیه نوعی زبری محسوب می‌شود و نه مانع. بنابراین این اتفاق نمی‌تواند تأثیر چشم‌ چندان بر جریان کلی آلودگی هوا داشته باشد.»

با این حال رشیدی می‌گوید: «البته این ساختمان‌ها می‌توانند باعث افت سرعت باد و افزایش آلودگی در محیط‌های اطراف آنها شوندف اما تأثیر چندانی روی آلودگی کلی شهری مثل تهران ندارند. بسته بودن شهر تهران از شمال و شرق روی این قضیه تأثیر می‌گذارد، اما این موضوع مربوط به دیروز و امروز نیست و همیشه وجود داشته. بنابراین نمی‌شود آن را مقصر آلودگی امروز شهر تهران دانست»

او همچنین اشاره می‌کند که معمولاً گرادیان آلودگی بسیار مرتفع‌تر از آن است که ساختمان بتوانند مانع ورزش باد و از بین بردن آنها در آن ارتفاع شوند: «مهم است که به این نکته توجه کنیم که جریان اتمسفر زمین جریان کولر یا پنکه نیستند که بتوان مسدودشان کرد، راه‌حل کاهش آلودگی هوا را باید در کاهش میزان آلاینده‌ها جست‌وجو کرد نه بلند یا کوتاه شدن ساختمان‌ها و مطرح کردن این موضوع نوعی فرار روبه‌ جلو است».

تحقیقات بسیاری هم وجود دارد که نشان می‌دهد آلودگی‌هایی از جنس ذرات معلق و دی‌اکسید کربن در محیط‌های اطراف ساختمان بلند یا محیط‌های متراکم شهری بیشتر از بقیه مناطق است، اما هیچ کدام از آنها از این ایده که این ساختمان‌ها با کم کردن روی آلودگی کلی شهر تأثیر چشمگیری می‌گذارند پشتیبانی نمی‌کنند.

برای مثال تحقیقات محققان هندی در وزارت هواشناسی هند که روی داده‌های 170 ایستگاه هواشناسی بین سال‌های 1961 تا 2008 انجام شده نشان می‌دهد که در فاصله این سال‌ها سرعت متوسط باد‌های نزدیک سطح حدود 49 درصد افت داشته است.

این تحقیق مشخص کرد این افت باعث کاهش میدان دید و افزایش آْلودگی در محیط‌های شهری شده است این محققان معتقدند گرمایش جهانی، جزیره حرارتی شهری، شهر‌نشینی و رشد برنامه‌‌ریزی نشده، تغییر در الگو‌های استفاده از زمین و جنگل‌زدایی به کاهش سرعت باد مرتبط است.

تحقیق مشابه دیگری در انگلستان و از روی داده‌های 882 ایستگاه زمینی هواشناس شهری نشان می‌دهد سرعت باد در محیط‌های شهری حدود 20 درصد کمتر شده است. این تحقیق نشان می‌دهد که 30 درصد از این کاهش به دلیل نوع ساخت‌وساز‌ها و پوشش گیاهی است که مانع گردش هوا در نزدیکی سطح زمین می‌شوند.

با این حال این تحقیق می‌گوید آن بخش از کاهش سرعت باد که به دلیل ساختمان‌سازی و نوع پوشش گیاهی است ناچیز‌تر از آن است که گناه آلودگی هوا را بر گردن آن بیندازیم.