ضرورت اجتناب از پوپوليسم در انتخابات مجلس دهم

روزنامه مردم سالاری در یادداشتی به قلم : صلاح‌الدين هرسني نوشت:

روزگاري اورتگايي کاست از اعقاب فکري محافظه کاري قرن بيستمي‌در کتاب طغيان توده‌ها گفته بود که:مهمترين واقعيت زمانه ما ظهور انسان توده اي و توده‌ها در عرصه‌هاي گوناگون جامعه است.طبق نظر اورتگايي کاست در آن کتاب، توده‌ها نه تنها در حيات سياسي بلکه در عرصه‌هاي فکري، اخلاقي، اقتصادي، مذهبي نيز ظهور کرده‌اند. نمونه ظاهري جامعه توده اي را مي‌توان در شهر‌هاي مالامال از جمعيت، قطار‌هاي لبريز از مسافر،کافه‌هاي آکنده از مشتري، پارک‌هاي پر از گردشگر و مدارس مملو از دانش‌آموز ‌ديد و ‌بدين سان امروزه جا داشتن به مسئله اصلي بدل شده است. ازدحام و تجمع انبوه ويژگي عصر جديد است. به باور اورتگايي کاست،گيوتين انقلاب فرانسه نيز به تقويت حيات توده‌اي در عصر حاضر کمک رسانده،زيرا آن گيوتن به وقت خود و به هنگام بروز دوران وحشت وترور و ترميدور در انقلاب فرانسه مظهور ظهور توده‌ها و سرکوب اقليت‌هاي ممتاز بود. اما در عصر حاضر به برکت آرمان‌ها و پرنسيب‌هاي دموکراسي و انقلاب در تکنولوژي اطلاعات، ارتباطات، جامعه شبکه‌اي و نيز تحرک فضاي نو آوري و آزادي و همچنين تحقيق وتجارت ديگر نمي‌توان آن جمعيت شهر‌ها،آن مسافران قطار‌ها،آن مشتري‌هاي کافه‌ها، آن گردشگران پارک‌ها و دانش آموزان مدارس را توده خواند.امروزه عصر تحمل اين گونه تحميل‌ها که مشخصاً از طرف نخبگان اعمال مي‌شود به پايان آمده است و نمي‌توان گفت که سرانجام جاي هنوز را گرفته است. امروزه آن جمعيت‌ها،آن مسافران،آن مشتري‌ها،آن گردشگران و آن دانش‌آموزاني را که اورتگايي کاست توده خوانده است، خود انتخاب کنندگان واجد صلاحيت و شعوري هستند که کنش‌ها و الگو‌هاي رفتاري‌شان معطوف به عقلانيت است، البته الگو‌هايي از جنس عقلانيت ارتباطي نه ابزاري. از سوي ديگر خود آن انتخاب‌کنندگان معيار و ملاکي براي سنجش مشروعيت منتخبان شده‌اند و حتي در پاره‌اي از موارد آوانگارد تر و مترقي‌تر از نخبگان و منتخبان در هسته منظومه اصلي سياست قدرت ايفاي نقش مي‌نمايند.انديشه اورتگايي کاست از منظر افق معنايي مقارن و همسو با انديشه‌هاي اليتيسمي‌است.در انديشه‌هاي اليتيسمي(نظام نخبگي) بر اين نکته تاکيد مي‌شود که دموکراسي حکومت اکثريت يا توده‌ها و يا حمايت توده‌اي از حکومت نيست.بلکه دموکراسي نوعي نظام سياسي است که قدرت پشتيباني‌کننده آن بايد مردم باشندو به موازات آن، اهرم قدرت اجرايي بايد در دست نخبگان‌ و منتخبان قرار گيرد.

به اين ترتيب گروه‌هايي از بين اجتماع اين فرصت را به دست مي‌آورند تا با تاييد انتخاب‌کنندگان، قدرت سياسي را بدست گرفته و از طرف آنان تصميم‌گيري نمايند. در اين راستا‌ و بر‌اساس رويکرد‌هاي واقع‌بينانه شواهد و تجارب در پاره‌اي از ادوار ايران خواسته و منافع انتخاب‌کنندگان با آن گروه منتخبان که از طرف آحاد ملت يعني همان انتخاب‌کنندگان به قدرت مي‌رسند، همراه نيست. به عبارت ديگر گروه منتخب خود را جوابگو و مسئول انتخاب‌کنندگان نمي‌دانند. گويي وظيفه انتخاب کنندگان آن است که بايد محسور تبليغات و پروپاگاند گروه منتخبان در مفهوم سياسي آن شوند و از خود اراده اي نشان ندهند. حال آن که منطق دموکراسي از سوي هيات حاکمه و نامزد‌هاي انتخاباتي حکم مي‌نمايد که توده و انتخاب‌کنندگان بتوانند فرصت را براي بحث آزاد در سياست، فرصت را براي حق راي آگاهانه و همراه با شور سياسي و فرصت را براي فعاليت سياسي در احزاب فراهم کنند.در صورت فراهم شدن چنين شرايطي طبيعي است که آگاهي مردم خصلت تصنعي نيابد.ضمن آنکه تمهيد چنين شرايطي ايجاب مي‌کند که مردم بهتر بتوانند منتخبان خود را انتخاب و حتي با سياست‌هايشان مخالفت نمايند.

امروزه و با توجه به فضاي انتخابات پيش‌رو، اجتناب از رويکرد‌هاي پوپوليستي به منظور تقويت پايگاه اجتماعي دولت تدبير و اميد از سوي نامزد‌هاي انتخاباتي در جلب آراي سياسي انتخاب‌کنندگان ضرورت دارد.زيرا پايگاه اجتماعي دولت تدبير و اميد به گونه‌اي است که اجازه رفتاري پوپوليستي را نمي‌دهد‌.

لذا نامزد‌هاي انتخاباتي بايد شرايطي فراهم کنند که انتخاب‌کنندگان بهتر بتوانند از توانايي‌ها و امکانات خود براي شرکت در سياست بهره گيرند و قدرت بيشتري براي سنجش امور عمومي‌و داوري در باره آنان پيدا کنند. همچنين بر نامزد‌هاي انتخاباتي واجب است که به جاي جلب آرا از طريق رويکرد پوپوليستي، مردم را به پرداختن هر چه بيشتر به مسائل عمومي‌ جامعه و دولت تشويق کنند، چرا که دموکراسي مورد نظر نظام سياسي وقت حاضر بدون اکثريتي آگاه و علاقه‌مند به مسائل سياسي و اکثريتي موثر ممکن نيست.همچنين دموکراسي وقت حاضر نظام سياسي نبايد فاقد عنصر مهمي ‌از قدرت مردمي ‌باشد.