ظرفیتهای روحانی و ظریف در ایجاد گامهای صلح جهانی

یادداشت حاضر همزمان با سفر حسن روحانی به فرانسه در نشریه «لوموند» منتشر شد. این یادداشت با هماهنگی حسین موسویان به عنوان سرمقاله روزنامه «وقایع اتفاقیه» نیز منتشر شده است.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران قرار است وارد پاریس شود. سفر پسابرجام رئیس جمهوری ایران به فرانسه، شروع یک مرحله جدید از مناسبات سیاسی و اقتصادی است که آثار و نتایج متعددی را در چشم‌انداز روابط دو کشور و منطقه به‌همراه خواهد داشت. با این سفر گام‌های بلندی در مناسبات دو کشور در عرصه‌های صنایع حمل‌و‌نقل، انرژی، فناوری، محیط زیست و بسیاری از حوزه‌های دیگر  برای  منافع دو کشور برداشته خواهد شد؛ اما آیا مذاکرات جدید سران فرانسه و ایران منجر به یک روابط باثبات و مستحکم خواهد شد؟ از زمان انقلاب اسلامی در ایران، روابط دو کشور به صورت مستمر دچار افت‌و‌خیز بوده است. فرانسه با میزبانی شایسته از بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران قبل از پیروزی انقلاب 1979، محبوبیتی کم‌نظیر در افکار عمومی ایران پیدا کرد؛ محبوبیتی که توانست نه تنها سرمایه‌ای بی‌بدیل برای پاریس در مناسبات راهبردی با ایران باشد، بلکه جایگاهی منحصربه‌فرد در رفع دشمنی‌های ایران و جهان غرب را به این کشور اختصاص داد. با سقوط دیکتاتوری شاه در سال 1979، مردم ایران در انتخاباتی باشکوه، نظام شاهنشاهی را به جمهوری اسلامی تغییر دادند. در ماه‌های اولیه استقرار نظام جمهوری در ایران، «صدام‌حسین» با حمله نظامی به ایران‌، صدها هزار کشته و زخمی و صدها میلیارد دلار خسارت به ایران تحمیل کرد و حمایت بی‌قیدوشرط فرانسه از تجاوز دیکتاتور عراق، محبوبیت فرانسه در ایران را به تنفر تبدیل کرد. بااین‌وجود در 37 سال گذشته، روابط پاریس و تهران با چنین پیشرفت‌ها و عقبگردهایی، روابط بی‌ثباتی را تجربه کرده است. مذاکرات هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی از سپتامبر 2013 با ورود آمریکا جدی شد و در کمتر از دو سال، در جولای 2015 توافق نهایی هسته‌ای حاصل شد. بعد از توافق از دوستان مذاکره‌کننده ایرانی‌ام پرسیدم کدام کشور منفی‌ترین نقش را ایفا کرد؟ بدون لحظه‌ای تأمل گفتند: فرانسه! درعین‌حال وقتی اصول توافق هسته‌ای در آوریل 2015 نهایی  و رفع تحریم‌ها قطعی شد، فرانسه خود را در صف مقدم عقد قراردادهای اقتصادی با ایران قرار داد و چنین رفتارهایی موجب شده خیلی‌ها در ایران فرانسه را شریکی «غیرقابل اعتماد» و «فرصت‌طلب» تلقی کنند! البته سفر رئیس جمهوری ایران موجب توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور خواهد شد اما مهم‌تر این است که در جریان این سفر، توافقاتی انجام شود تا بتواند ذهنیت ایرانی‌ها را تغییر داده و فرانسه، شریکی قابل اعتماد و پایدار ایران تلقی شود. اما تحولات اخیر خاورمیانه، شرایط را برای ایجاد چنین روابطی فراهم کرده است. حملات گروه‌های افراطی وهابی از سپتامبر 2011 در نیویورک آغاز و در سال‌های بعد بسیاری از پایتخت‌های کشورهای اروپایی را مورد تهاجم قرار داد و مردم فرانسه نیز هیچ‌گاه حادثه خونین تروریستی نوامبر 2015 پاریس را فراموش نخواهند کرد! خوشبختانه امروز برای جهان غرب هم روشن شده که منبع ایدئولوژیک، مالی و تسلیحاتی گروه‌هایی همچون داعش و القاعده و جبهه‌النصره، متحدان غرب همچون عربستان هستند. «جو بایدن»، معاون رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی دانشگاه هاروارد تصریح کرد: مشکل اصلی، متحدان آمریکا و غرب در منطقه‌اند که حامی گروه‌های تروریستی هستند.

روزنامه نیویورک‌تایمز نیز فاش کرد: «هیلاری کلینتون» در زمان تصدی وزارت امورخارجه آمریکا، عربستان را منبع اول حمایت تروریسم در جهان دانسته است. امروزه اجماع جهانی ایجادشده تروریسم و وهابیگری به رهبری داعش و القاعده، تهدید اول صلح و امنیت جهان است. دنیا شاهد است که ایران نیز در صف اول مبارزه با این گروه‌های تروریستی است، بنابراین تهران می‌تواند شریک قابل اعتمادی برای فرانسه و اروپا در جهاد مقدس علیه تروریسم باشد.

بعد از برجام، ایران برای اولین‌بار به نشست‌های صلح بین‌المللی سوریه در اکتبر و نوامبر 2015 دعوت شد و برای اولین‌بار هم توافقات مهمی برای حل بحران سوریه به‌دست آمد.
همچنین همکاری و مشارکت اروپا و ایران می‌تواند موجب پیشرفت‌های بی‌سابقه‌ای برای حل دو بحران بزرگ سوریه و یمن در سال 2016 شود.

تنش عربستان و ایران و بحران‌های عراق و یمن، زنگ خطری برای ثبات و امنیت خلیج فارس را به صدا درآورده است؛ بنابراین راه‌حل پایدار ایجاد سیستم همکاری جمعی کشورهای حاشیه خلیج فارس شامل ایران، عربستان، عراق، امارات، عمان، کویت، قطر و بحرین است.

همچنین اروپا با تجربه ایجاد اتحادیه اروپا، تجربه ارزشمندی دارد و می‌تواند نقش کلیدی دراین‌زمینه‌ ایفا کند. توافق هسته‌ای ایران، جامع‌ترین توافق تاریخ عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و محکم‌ترین تضمین برای دسترسی‌نداشتن به بمب هسته‌ای است و تعمیم اصول این توافق می‌تواند خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای را تضمین کند.

اینها و موارد دیگری همچون مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جنایات سازمان‌یافته، ازجمله مواردی است که ایران و اروپا دارای منافع مشترک هستند. من حدود 25 سال با رئیس جمهوری، روحانی و وزیر امورخارجه، دکترظریف آشنا و در بسیاری از اوقات همکاری داشته‌ام و اطمینان دارم روحانی و ظریف از دیدگاهی بلند و استراتژیک برخوردار هستند و آمادگی و ظرفیت این را دارند که گام‌های بلندی به نفع صلح و ثبات منطقه‌ای و جهانی بردارند؛ بنابراین این بستگی به پاریس دارد که آیا در سفر رئیس جمهوری ایران به‌دنبال امضای چند توافق اقتصادی دوجانبه باشد یا فرصت سفر روحانی و وزیر امورخارجه‌اش را مغتنم شمرده و فراتر از بهبود روابط دوجانبه، با توافق روی چنین محورهایی، هم روابط راهبردی و پایدار ایران و فرانسه- اروپا را شکل دهد و هم زنگ صلح و ثبات در خاورمیانه را به صدا درآورد.