سفر دوباره ناگهانی وزیر خارجه ترکیه به ایران

وزیر خارجه و رئیس سازمان امنیت ترکیه به ایران آمدند


وزیر خارجه ترکیه باز هم ناگهانی به تهران سفر کرد. «مولود چاووش اوغلو» به همراه «هاکان فیدان»، رییس سازمان  امنیت ترکیه در حضوری که رسانه‌های خبری را غافلگیر کرد صبح دیروز (شنبه) به دیدار مقامات بلندپایه کشورمان شتافت. چاووش اوغلو در نخستین برنامه حضورش در تهران با رئیس جمهوری دیدار کرد و سپس به ملاقات محمد جواد ظریف، همتای ایرانی‌اش رفت.

دیدارهایی که در آن بر لزوم همفکری و همرایی ایران و ترکیه برای هم افزایی در مناسبات دوجانبه و بروز و ظهور آن در حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای تأکید ویژه‌ای شد. حضور وزیر خارجه ترکیه در تهران که برای دومین بار پس از کودتای نافرجام این کشور صورت می‌گیرد در حالی اهمیت می‌یابد که تهران و آنکارا باوجود تقویت روابط دوجانبه طی سه سال گذشته همچنان بر سر راه حل سیاسی بحران سوریه‌اختلاف نظر دارند.

اختلافی که اگرچه زیر سایه دیپلماسی منطقی تهران در جریان کودتای نافرجام ترکیه زمینه تغییر دیدگاه دولتمردان ترکیه را فراهم ساخت اما مانع  آن نشد که موضعگیری منطقه‌ای آنکارا برای یافتن راهکار حل بحران‌های متوالی جریان‌های ترور و وحشت در کشورهایی چون عراق و سوریه، از دیدگاه کشورهایی چون عربستان تغییر معناداری پیدا  کند.

افزایش همگرایی تهران و آنکارا

ایران از معدود کشورهایی بود که پس از کودتای ترکیه و در مواجهه با آنچه در این کشور در حال رخ دادن بود آشکارا  به حمایت از دولت قانونی ترکیه برخاست. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران  22 مرداد ماه سال جاری راهی آنکارا شد تا در نخستین سفر  یک مقام عالیرتبه ایران به ترکیه بعد از کودتای نافرجام این کشور با مقامات آن دیدار و گفت و گو کند. سفری که با استقبال ویژه مسئولان بلندپایه ترک رو‌به‌رو شد و نشان می‌داد سمت و سوی گفت‌وگوهای طرفین علاوه بر موضوعات دوجانبه، به سمت تقریب دیدگاه‌ها بر سر مسائل مهم منطقه‌ای از جمله راه حل مسأله سوریه حرکت می‌کند. سفر ظریف، کمی بعد‌تر با حضور ناگهانی و کوتاه مدت وزیر امور خارجه ترکیه (28 مرداد‌ماه) در تهران پاسخ داده شد. دیداری که اگرچه جزئیات زیادی از آن به بیرون درز نکرد اما به نظر می‌رسید عمیق تر شدن بحران سوریه و نگرانی ترکیه از تسری دامنه آن به  مرزهایش که با مسأله گروهک تروریستی پژاک و «پ‌ک‌ک» همراه شده بود، لزوم رایزنی‌های بیشتر دو کشور تأثیرگذار در این بحران یعنی ایران و ترکیه را ضروری می‌نمود.  تغییر در روابط ترکیه با ایران و همزمان کاسته شدن از اختلاف نظر آنکارا و مسکو دو رویداد تأثیرگذاری بود که نگرانی بسیاری از کشورها و بازیگران منطقه‌ای از جمله اسرائیل را برانگیخت. چنانکه پایگاه خبری اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی در گزارشی با ابراز نگرانی از تقویت روابط اردوغان با روسیه نوشت: «این رابطه متعاقباً به افزایش همکاری با شریک آن یعنی ایران خواهد انجامید.» با  وجود این بنا به آنچه  ناظران سیاسی معتقد بودند، تغییر یکباره سیاست‌های آنکارا در منطقه به واسطه وقوع کودتا در این کشور، امری دور از واقعیت می‌نمود. چه آنکه خواسته آنکارا در موضوع سوریه و اصرار بر رفتن بشار اسد که در تقابل با آنچه ایران و روسیه پیگیری می‌کردند، همچنان پابرجا ماند. 

اختلافات پس از کودتا

وجه بارز اختلاف نظر ایران و ترکیه پس از کودتای نافرجام این کشور در موضعگیری و همراهی مسئولان آنکارا با برخی  کشورهای منطقه‌ای مخالف ایران آشکار شد. حضور معنادار وزیر خارجه ترکیه در یک نشست خبری با عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات (25 مهرماه) که در آن، مقام اماراتی از همتای ترکیه‎ای خود به‌دلیل  آنچه حمایت از مواضع کشورش در خصوص جزایر سه گانه ایرانی خواند،  قدردانی و تشکر کرد، موجب نارضایتی مقام‌های ایرانی شد. این در حالی بود که مسئولان ترکیه پس از مواجه شدن با صراحت لحن تهران در محکومیت ادعای حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه، تلاش کردند بابت این دلخوری از مسئولان کشورمان دلجویی کنند. هاکان تکین، سفیر این کشور تنها چند روز بعد از این نشست خبری،  در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌های ایرانی(ایسنا) گفت که «با اعلام تعلق جزایر سه‌گانه به امارات مخالفیم.» اما این تنها اقدام تفرقه انگیز مقامات ترک نسبت به تهران نبود. کمی بعد، بخشی از بیانیه پایانی نشست ترکیه و شورای همکاری خلیج فارس در ریاض که 15 آبان ماه گذشته صادر و در آن، از جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس به‌عنوان جزایر مورد مناقشه یاد شد، این بار به‌اعتراض علنی و تند اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری ایران از سیاست‌های متناقض ترکیه در دیدارش با  نهاد زیبکچی وزیر اقتصاد این کشور منجر شد. موضعی که باعث شد نهاد زیبکچی به معاون اول رئیس جمهوری ایران این گونه پاسخ دهد که «ترکیه از برادران ایرانی خود که قاطعانه در جریان کودتا در کنار ملت و دولت ترکیه بودند قدردانی می‌کند.» او در عین حال یادآور شد «زمانی که اکثر کشورهای جهان به دنبال وضع تحریم علیه ایران بودند، ترکیه با آن مخالفت کرد و در دوران تحریم‌ها، صادرات صنایع دارویی ترکیه به ایران قطع نشد.» یکی دیگر از وجوه اختلاف ایران و ترکیه درخصوص بحران موصل بروز یافت. جایی که ابراز نگرانی نعمان قورتولموش، معاون نخست وزیر ترکیه نسبت به آنچه که افزایش قدرت و سلطه ایران و شیعه در عراق و منطقه می‌نامید، اسباب ناخرسندی ایران را فراهم کرد. نارضایتی‌ای که بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به آن گفت:«سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران برآمده از ارزش‌ها و تعالیم والای انسانی و اسلامی است که در آن امنیت و ثبات همسایگان بویژه کشورهای اسلامی از اولویت بالایی برخوردار است.»اینک وزیر خارجه ترکیه با وجود این اختلاف نظرها و در شرایطی که گمانه زنی‌ها از کدر شدن رابطه دو طرف طی ماه‌های اخیر حکایت می‌کند، تصمیم گرفت از نزدیک با مسئولان ایران دیدار کند.  دیداری که با تأکید ویژه رئیس جمهوری ایران مبنی بر ضرورت ثبات منطقه، بویژه عراق و سوریه همراه شد تا بلکه از رهاورد این گفت وگوهای مستقیم، از تعدد کارشکنی‌های پیدا و پنهان بازیگران منطقه‌ای در مسیر اقداماتی که تهران برای حل مسالمت جویانه بحران های منطقه از جمله عراق و سوریه به جریان انداخته است، کاسته شود.
 

رئیس جمهوری در دیدار وزیر امور خارجه ترکیه:

ثبات منطقه، بویژه عراق و سوریه باید مبنای تعامل ایران و ترکیه باشد

رئیس جمهوری در دیدار چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه با اشاره به اینکه مردم ترکیه در حادثه کودتای نافرجام در این کشور نشان دادند به رأی خود و دموکراسی وفادار بوده و در شرایط کنونی جهان نمی‌توان کودتا را به مردم یک کشور تحمیل نمود، گفت: «متأسفانه غرب در موضوع دموکراسی از استانداردهای دوگانه‌ای استفاده می‌کند و در مقام عمل به آنچه که در مورد دموکراسی و مردم‌سالاری می‌گوید، وفادار نیست.» به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، روحانی با اشاره به اینکه ثبات و امنیت منطقه‌ای بویژه در عراق و سوریه باید مبنای تعامل و همکاری ایران و ترکیه باشد، گفت: «همفکری ایران و ترکیه به نفع صلح و ثبات منطقه بوده و امروز که منطقه در شرایط حساسی قرار دارد، گسترش همکاری، همفکری و رایزنی تهران – آنکارا می‌تواند در حل و فصل مسائل تأثیرگذار باشد.»

روحانی اظهار داشت: «اگر قدرت‌های مهم منطقه در کنار یکدیگر باشند، مشکل عراق و سوریه بدون نیاز به قدرت‌های خارجی، حل و فصل خواهد شد. اما امروز آنچه اهمیت دارد این است که کشورهای همسایه بتوانند نقش سازنده خود را در حل مشکلات منطقه به خوبی ایفا کنند.» رئیس‌ جمهوری با اشاره به اینکه ایران و ترکیه در اصول مهم منطقه‌ای اتفاق نظر دارند، گفت: «حفظ تمامیت ارضی و وحدت ملی در عراق و سوریه، شکل‌گیری حکومت در این کشورها با دموکراسی و رأی و نظر مردم، جلوگیری از کشتار مردم و تخریب زیربناها و کمک به آوارگان و مجروحان برای بازگشت به خانه‌های خود از جمله اقداماتی است که باید برای حل بحران‌ها در منطقه انجام شود.»

وی همچنین با اشاره به ضرورت تلاش مسئولان برای اجرایی شدن توافقات بر استفاده از فرصت‌ها و توانمندی‌های ایران و ترکیه در راستای افزایش حجم مبادلات تجاری دو کشور و توسعه، تحکیم و تقویت مناسبات و همکاری‌های دوجانبه تأکید کرد.

وزیر خارجه ترکیه نیز با تأکید بر نقش سازنده و ارزشمند ایران در مسائل بین‌المللی و ضرورت برقراری صلح و مبارزه با تروریسم در منطقه، گفت: «حفظ تمامیت ارضی و اتحاد ملی در عراق و سوریه به نفع ایران و ترکیه و صلح و ثبات منطقه‌ای است.» چاووش اوغلو با بیان اینکه کشورهای غربی در مسائل منطقه تنها به دنبال منافع خود هستند، خاطرنشان کرد: «امروز تلاش برای برقراری آتش‌بس در سوریه، برقراری وحدت ملی در این کشور، حل و فصل مسائل از طریق راه‌حل سیاسی و مبارزه همگانی و مشترک با گروه‌های تروریستی ضرورت دارد.» وی با اشاره به آمادگی ترکیه برای تشکیل کمیسیون مشترک دو کشور و ارتقای سطح همکاری‌ها، گفت: «باید تلاش کنیم تا هدف رسیدن مبادلات تجاری دو کشور به 30 میلیارد دلار، محقق شود.»

وزیر خارجه ترکیه همچنین بر ضرورت توسعه، تحکیم و تقویت مناسبات و همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه و تعمیق روابط ایران و ترکیه تأکید کرد. وزیر امور خارجه و ‌هاکان فیدان، رئیس سازمان امنیت ترکیه در ادامه برنامه حضور خود در تهران همچنین با محمدجواد ظریف دیدار و درباره زمینه‌های دوجانبه و منطقه‌ای گفت‌وگو کردند.

منبع: ایران