سوريه و گام هاي دورتر شدن از جنگ

در شرايطي كه افكار عمومي جهان خود را براي حمله نظامي و زورگويانه واشنگتن و پاريس به سوريه آماده مي كرد، روسيه با پشتيباني برخي كشورهاي مستقل مانند ايران توانست با ارايه طرح ابتكاري نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه، گام هاي مداخله جويانه غرب را متوقف كند.

هر چند پس از اين اتفاق، موفقيت پيشگيري از وقوع جنگ جديد در منطقه راهبردي خاورميانه عليه سوريه به نام مسكو گره خورد، اما اظهارات روز گذشته سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روس ها و اذعان وي به نقش برجسته كشورمان در تدوين قطعنامه ملايم شوراي امنيت سازمان ملل درباره دمشق نشان داد كه قطار همسويي مواضع ايران و روسيه درباره تحولات جاري منطقه در مسير درست حركت مي كند.

لاوروف در مصاحبه با روزنامه معتبر كامرسانت فاش كرد كه درج يك عبارت كوچك اما بسيار مهم در متن قطعنامه شوراي امنيت براي خلع سلاح شيميايي سوريه، در حقيقت از سوي ايران پيشنهاد و در اين متن گنجانده شده است؛ پيشنهادي كه مورد حمايت روسيه و نيز آمريكا قرار گرفت.

رييس دستگاه ديپلماسي روسيه با يادآوري مذاكرات سخت و فشرده اخير درباره نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه گفت: اين ايران بود كه پيشنهاد اضافه كردن يك بخش بسيار مهم به قطعنامه مرتبط با اين موضوع را داد و به اين ترتيب، روند رسيدن به راه حلي ديپلماتيك براي اين مسئله را هموار كرد.

در واقع هم افزايي مواضع ايران و روسيه در مساله سوريه و ايستادگي تهران و مسكو بر موضع اصولي و منطقي خود مبني بر ضرورت پرهيز از مداخله در امور داخلي كشورهاي مستقل از سوي آمريكا به عنوان اقدامي منافي منشور سازمان ملل متحد و حق حاكميت كشورها موجب شد كه آمريكا و متحدان اش نتوانند بيش از اين بر طبل جنگ عليه سوريه بكوبند.

با اين رويكرد بود كه علاء الدين بروجردي رييس كميسيون امنيت‌ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي اسفند پارسال در ديدار با نيكلاي لويچف معاون دوماي روسيه با تأكيد بر اهميت رشد و گسترش روابط دو كشور گفت: همكاري نزديك دو كشور در بحران سوريه توانسته جلوي سياست‌هاي غيرمنطقي و زورمدارانه آمريكا و هم‌پيمانان منطقه‌اي‌اش را بگيرد.

لويچف نيز در مقابل ضمن تأكيد بر اهميت همكاري‌هاي دوجانبه پيرامون موضوعات منطقه‌اي از جمله بحران سوريه اعلام كرد كه نزديكي مواضع روسيه و ايران درخصوص سوريه مانع از اجراي سناريوي ليبي‌سازي در سوريه شد.

البته رايزني هاي مستمر تهران و مسكو بر سر تحولات جاري منطقه با محوريت سوريه و هوشياري دو كشور مستقل و همسايه درباره به اصطلاح هرج و مرج مديريت شده ادعايي رسانه هاي غربي تاريخچه اي نسبتا طولاني دارد، به طوري كه علي اكبر صالحي وزير امور خارجه پيشين كشورمان در سفر دو سال پيش خود به مسكو در ديدار با همتاي روس خود توافق كردند اتفاقات منطقه را به طور دقيق رصد و در اين خصوص تبادل نظر كنند.

لاوروف با اشاره به نقش مهم ايران در مهندسي طرح نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه مي گويد: اين بسيار مهم بود كه در اجلاس هيگ، زماني كه قرار بود درباره نقش سازمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي در خلع سلاح شيميايي سوريه رأي گيري شود، يك عبارت خاص در متن گنجانده شد كه از همه كشورهايي كه معاهده مربوط به اين سازمان را امضا نكرده بودند، مي خواست اين كار را انجام دهند.

وي افزود: مي خواهم راز كوچكي را برايتان افشا كنم؛ اين عبارت توسط ايران پيشنهاد شد و مورد حمايت آمريكا قرار گرفت. طي قرن گذشته، ايران دو بار مورد حمله شيميايي قرار گرفته است. من فكر مي كنم ايران پيشنهاد بسيار سنجيده اي را ارائه داد.

كارشناسان مسايل سياسي با اشاره به ديپلماسي موفق كشورمان در همسويي با روسيه درباره مساله سوريه و تلاش كارآمد دو كشور در اين مسير با اتكا به جايگاه ويژه مسكو در شوراي امنيت سازمان ملل و نفوذ منطقه اي ايران در جهان اسلام مي گويند كه روي كار آمدن دولت تازه در جمهوري اسلامي بعد تازه اي به مناقشه سوريه بخشيد.

از اين ديدگاه، سفر دكتر روحاني رييس جمهوري كشورمان به نيويورك و رايزني هاي گسترده وي و هيات همراه اش با سران كشورهاي مختلف جهان موجب شد كه ديپلماسي تعامل و گفت و گو به جاي مقابله و جنگ لفظي در بازدارندگي از وقوع يك جنگ تازه در منطقه خاورميانه جواب دهد.

اهميت حضور هيات بلندپايه ايران در نيويورك و تعاملات ديپلماتيك فشرده آن با سران كشورهاي ديگر مسايل دو وچندجانبه وقتي آشكارتر مي شود كه بدانيم روزنامه فرانسوي نوول آبزرواتور به تازگي با استناد به منابعي در كاخ اليزه فاش كرد كه فرانسه براي حمله نظامي به سوريه در نخستين روز ماه سپتامبر جاري آماده شده بود.

از سوي ديگر پس از روي كار آمدن دولت جديد در كشورمان و عزم دولت براي تنش زدايي در روابط خارجي، مقام هاي روس نيز با آگاهي از اين وضعيت و پيش بيني تحول در ساختار مناسبات ايران با جهان خارج، براي تقويت هر چه بيشتر روابط تهران - مسكو با محور تحولات جاري منطقه اي به ويژه رويدادهاي سوريه علاقه نشان دادند.

با لحاظ اين نكته بود كه ولاديمير پوتين رييس‌ جمهور روسيه در تماس تلفني با حجت‌الاسلام روحاني رييس‌جمهوري اسلامي ايران بر موضع مشترك كشورش با ايران براي تلاش جهت ممانعت از حمله نظامي كشورهاي غربي به سوريه تأكيد كرد.

روساي جمهور ايران در مكالمه تلفني خود توسل به زور و اقدام نظامي غير قانوني و فاقد مشروعيت عليه كشوري ديگر را نقض فاحش مقررات بين‌المللي توصيف و بر ضرورت بكارگيري همه تلاش‌ها و راه‌ها براي جلوگيري از حمله نظامي به سوريه و آسيب رسيدن به مردم اين كشور تأكيد كردند.

رييس‌جمهوري كشورمان در مكالمه تلفني با پوتين با اشاره به اين ‌كه ايران و روسيه در موضوعات مهم منطقه‌اي اشتراك نظر زيادي دارند، به صراحت اعلام كرد كه جمهوري اسلامي علاقه‌مند به گسترش رايزني‌ها و همكاري‌هاي دو كشور در زمينه‌هاي مختلف به ويژه در مورد مسأله سوريه است.

روحاني با تقدير از مواضع مستحكم و اصولي روسيه درباره مسايل سوريه ادامه داد: اين مواضع به استقرار آرامش در سوريه و كل منطقه خاورميانه كمك خواهد كرد.

تحليلگران مسايل سياسي با اشاره به رويكرد منطق مدار و عملگراي ايران و روسيه در قبال بحران سوريه معتقدند كه ادامه اين روند به بازتر شدن دست مسكو و تهران در مواجهه با هجمه رسانه اي غرب براي تهاجم نظامي به سوريه و بازدارندگي در اين زمينه منجر شد.

از اين ديدگاه، مسكو و تهران به خوبي مي دانند كه سوريه موقعيتي حساس و راهبردي دارد كه هرگونه تجاوز نظامي به آن موجب بي‌ثباتي در كل منطقه خاورميانه و به هم خوردن موازنه قوا در آن خواهد شد.

ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه نيز در گفت‌وگوي تلفني با همتاي ايراني خود به طور آشكار تاكيد كرد كه مسكو نيز همچون تهران استفاده از سلاح‌هاي كشتار جمعي بخصوص تسليحات شيميايي را از سوي هركس و در هركجا غيرقابل قبول مي‌داند، اما متأسفانه تلاش‌هاي پيشين در خصوص جلب توجه جامعه بين‌الملل درباره اين‌كه سلاح‌هاي شيميايي توسط چه كساني مورد استفاده قرار مي‌گيرد، مورد بي‌توجهي قرار گرفت.

از اين منظر ايستادگي مسكو بر موضع اصولي خود مبني بر در دست نبودن هيچ گونه مدرك و سندي دربارهادعاي مربوط به بكارگيري سلاح شيميايي در سوريه توسط نيروهاي دولتي اين كشور و همسويي تهران با اين رويكرد باعث شد كه اردوگاه غربي - عربي با سبك و سنگين كردن هزينه هاي كمرشكن تهاجم نظامي به سوريه از طرح روي ميز خود در اين ارتباط كوتاه بيايند.

همچنين تاكيد پوتين بر اينكه روسيه با تمام طرف‌هايي كه به نحوي درگير مسأله سوريه هستند، بخصوص ايران در ارتباط است؛ چراكه سابقه همكاري‌هاي مثبتي در مسائل منطقه اي با ايران داشته است و پيشنهاد مي‌كنم روابط دو كشور بيش از پيش تقويت شود، غرب را به پذيرش اين واقعيت ناگزير كرد كه هر گونه تهاجم نظامي احتمالي به سوريه با واكنش هاي جدي دو كشور تاثيرگذار و همسايه مواجهه خواهد شد.

همگرايي روسيه و ايران در موضوع سوريه تا آنجا پيش رفت كه حتي كارشناسان و مقام هاي غربي نيز به اين واقعيت اذعان كردند و ريچارد مورفي سفير سابق آمريكا در سوريه و عربستان سعودي در مصاحبه با شبكه تلويزيوني الجزيره انگليسي گفت: ايجاد شكاف در مواضع روسيه و ايران درباره سوريه غيرممكن است.

وي افزود: اگر موضع روس ها با ايراني ها درباره سوريه هم صدا نبود و مي شد در آن شكاف ايجاد كرد اين موضوع مي توانست بسيار اثر گذار باشد اما به نظر نمي رسد كه اين كار در حال حاضر ممكن باشد.

با تغيير دولت در ايران و عزم دولتمردان كشورمان براي ايفاي نقش فعال تر در معادلات بين المللي در ابعاد جهاني و منطقه اي، روس ها نيز بر فشار خود مبني بر غيرقابل جايگزين بودن راه حل ديپلماتيك مسايل سوريه با گزينه نظامي افزودند و اين هم افزايي موجب شد كه غرب در طرح خود براي گشودن جبهه تهاجم و خونريزي ديگري در منطقه حساس و باروت گونه خاورميانه بازنگري كند.

تحليلگران مسايل سياسي با اشاره به روابط راهبردي كشورمان با سوريه، هم آوايي مسكو و تهران در خصوص رويدادهاي جاري منطقه و خيز بلند دولت روحاني براي تعامل هر چه پوياتر در مناسبات بين المللي با محوريت حل و فصل برنامه هسته اي صلح آميز كشورمان مي گويند كه هر گونه دستاورد مثبت در اين عرصه مي تواند درجه بازدارندگي از مداخله غربي- عربي در مسايل داخلي سوريه را تشديد كند.

در نهايت مي توان گفت كه همگرايي ايران و روسيه بر مبناي مواضع مشترك و نزديك به هم دو كشور در خصوص تحولات جاري سوريه از يك سو و ابتكار عمل روسها در پيشنهاد نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه همراه با حمايت كشورمان از اين ايده موجب شد كه توطئه اردوگاه غربي- عربي براي تهاجم نظامي به سوريه به بهانه واهي استفاده از سلاح شيميايي در مقطع كنوني نقش بر آب شود.