خروج سایه اس 300 از آسمان روابط تهران - مسکو

در چارچوب راهبرد تکمیل شبکه دفاع هوایی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدهای آمریکا و رژیم صهیونیستی، تهران در سال 2007 قرار داد خرید چند سامانه دفاعی و غیرتهاجمی را با روسیه امضا و بخشی از وجه آن را پرداخت کرد.
با وجود لازم الاجرا بودن این قرار داد و اینکه خرید مجموعه های دفاعی شامل هیچگونه ممنوعیت سازمان ملل و حتی تحریم های یکجانبه و غیرقانونی ضد ایرانی اتحادیه اروپا و آمریکا نبود، اما فشارهای رژیم صهیونیستی و واشنگتن بر رییس جمهوری پیشین روسیه در سال 2010 سبب اختلال در اجرای این قرار داد شد که جمهوری اسلامی در رایزنی با مسکو در زمان ریاست جمهوری دمیتری مدودیف، تلاش بسیاری کرد مقامات روس را به وفای به عهد ترغیب کند.
بعد از ادامه تعلل مسکو در روند تحویل سامانه اس 300، بحث احتمال پیگیری قضایی پرونده در محاکم بین المللی مطرح و به اطلاع روسیه رسید و همزمان چندین جلسه هماهنگی برای رفع اختلافات دو کشور با محوریت بازگرداندن سامانه های موشکی به روند واگذاری به ایران، برگزار شد.
تعلل روسیه در تحویل این سامانه های دفاعی که توان بسیار بالا و دقیق مقابله با نفوذها و تهدیدهای هوایی و همچنین رصد و انهدام چندگانه پرنده های دشمن را دارد، سبب شده بود تا روابط دو کشور تحت تاثیر این پرونده قرار بگیرد و همچنین وجهه بین المللی روسیه در اجرای قراردادهای امضا شده و نهایی را زیر سوال ببرد.
هرچند تاخیر روسیه در تحویل این سامانه تاثیر کاهنده بر روابط اقتصادی و سیاسی تهران و مسکو نگذاشت، ولی سبب شد ایرانیان با احتیاط به توسعه روابط با روسیه بنگرند و در پی ساز وکارهایی باشند که مانع تاخیر در اجرای قرار دادهای لازم الاجرا با این کشور باشد.
اما با تغییر دولت روسیه و آشکار شدن بیشتر اهداف سیاسی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران با بهانه جویی های هسته ای و استفاده ابزاری از کشورها در این مسیر، ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه مارس 2015 رسما اعلام کرد که ممنوعیت فروش سامانه اس 300 به ایران لغو شده است که این تصمیم با واکنش انفعالی رژیم صهیونیستی و آمریکا مواجه شد.
مقامات رژیم صهیونیستی که زمان دولت مدودیف بارها با سفر به روسیه لغو کامل و غیرقابل بازگشت قرار داد را می خواستند، درصدد برآمدند فشارها بر کرملین را دوباره تجدید کنند، اما اظهارنظرهای شفاف و صریح پوتین و دیگر مقام های ارشد روسی و رایزنی مقامات تهران و روسیه در باره روند اجرای این قرارداد 8 ساله تل آویو را در ناامیدی کامل قرار داد.
پس از انتشار خبر قطعی شدن اجرای قرار داد در دو کشور، آلن ایر سخنگوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا نیز رسما اعتراف کرد که تحویل سامانه اس 300 ناقض هیچ قطعنامه ای نیست ولی ما را نگران می کند.
آمریکا در حالی به این موضوع رسما اعتراف می کند که از سال 2007 بیشترین تلاش دیپلماتیک را بر ممانعت از اجرای این قرار داد به کار بست، ولی اکنون با اعلام یک مقام ارشد وزارت خارجه روسیه به خبرگزاری روسی سگودنیا که «تا پایان سال جاری میلادی اس 300 به ایران تحویل می شود» واشنگتن چاره ای جز پذیرش واقعیت پیش رو نداشته است.
از سوی دیگر همزمان با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر فضای بین المللی نسبت به برنامه صلح آمیز هسته ای ایران و دیپلماسی حل مسائل مربوط به این موضوع، این واقعیت را برای مسکو روشن کرد که تعلل در اجرای قرار داد اس 300 به سود پیشرفت روابط دوجانبه و همچنین پیوندهای راهبردی دو کشور بزرگ و موثر همسایه نیست.
بر همین اساس پوتین با باز کردن قفل اجرای قرار داد معطل مانده از سال 2007، سبب شد روابط دو کشور از زیر سایه سنگین اس 300خارج شود و تحولات و تغییرات سریع و رو به رشد همکاری ها را شاهد باشد که تازه ترین مورد آن سفر یک روزه و فشرده محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسکو در دوشنبه گذشته و مذاکره با سرگئی لاوروف همتای روس خود بود.
نتیجه اصلی این دیدار تاکید راهبردی و اجرایی دو کشور برای گسترش فراگیر روابط و مشارکت بیشتر در حل بحران های منطقه ای بویژه سوریه و عراق و مبارزه با تروریسم بود که دستاوردهای آن برای هر دو طرف رضایت بخش و فوق العاده موثر اعلام شد.
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه هم دیروز (چهارشنبه) در باره قرارداد تحویل مجموعه های پدافند هوایی اس-300 به ایران گفت که روسیه در اجرای این قرارداد به تحریم های آمریکا توجه نخواهد کرد.
وی افزود: به آمریکا توصیه می کنیم که قبل از این که در مورد تحریم سخن بگوید قرارداد تحویل مجموعه های پدافند هوایی اس-300 به ایران را مطالعه کند.
جان کربی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه شنبه گفت که واشنگتن قرارداد اس-300 میان ایران و روسیه را از نظر مشمولیت تحریم های آمریکا در باره این قرارداد را بررسی خواهد کرد.
وزیر امور خارجه روسیه گفت: تحریم های آمریکایی به ما مربوط نمی شود. روسیه فقط به تعهدات بین المللی خود عمل می کند.
لاوروف اضافه کرد: در زمینه تحریم ها، فقط تصمیم های شورای امنیت سازمان ملل را می پذیریم. تمام تحریم های یکجانبه که بدون مجوز شورای امنیت و با نقض معیارهای قوانین بین المللی اعمال شده است، برای ما اهمیتی ندارد.
وی ادامه داد: به همین دلیل شرکای آمریکایی می توانند قرارداد تحویل اس-300 به ایران را مطالعه و بررسی کنند و برای آنها مفید خواهد بود تا به این نتیجه برسند که بسیاری از مسایل در برداشت آنها از معیارهای قوانین بین المللی نمی گنجد.
اکنون خروج تدریجی سایه اس 300 از افق توسعه روابط دو کشور، زمینه اجرای دیدگاههای حسن روحانی و ولادیمیر پوتین رییسان جمهوری ایران و روسیه را فراهم می کند که تیرماه امسال در جریان مذاکرات در اوفا پایتخت جمهوری باشقیرستان بر لزوم بهره برداری از زمینه های گسترش روابط بین دو کشور تاکید کردند و این موضوع در دستور کار سطوح مختلف مقاما ت ایران و روسیه قرار گرفت.