یخ‌های‌رابطه‌تهران‌واشنگتن‌آب‌می‌شود؟

سرانجام پس از ۳۴ سال روابط پرتنش آمريكا و ايران، نخستين گام را واشنگتن برداشت با اين اميد كه يخ هاي رابطه با تهران شروع به ذوب شدن كند.

پس از نامه نگاري هاي «باراك اوباما» رييس جمهوري ايالات متحده آمريكا با دكتر «حسن روحاني» رييس جمهوري ايران و چندين ساعت بعد از نخستين ديدار دو جانبه ميان دكتر «محمد جواد ظريف» و «جان كري» وزراي امور خارجه دو كشور در حاشيه نشست وزيران امور خارجه ايران و گروه ۱+۵ اولين تماس تلفني ميان مقامات بلندپايه دو كشور برقرار شد؛ تماسي كه از زمان پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون نخستين است.

تماس تلفني اوباما با رييس جمهوري ايران در زماني صورت گرفت كه دكتر روحاني در حال حركت از محل اقامت خود به سمت فرودگاه براي خروج از نيويورك و پايان دادن به سفر پنج روزه خود بود.
بر اساس اخبار منتشر شده، اوباما و روحاني در اين گفت و گوي تلفني بر اراده سياسي براي حل سريع مساله هسته اي تاكيد كرده اند.

دو مقام بلند پايه تهران و كاخ سفيد همچنين فراهم شدن زمينه حل موضوعات ديگر و همكاري در مسائل منطقه اي را مورد توجه قرار داده اند و وزراي امور خارجه خود را مامور كرده اند زمينه هاي همكاري لازم را هر چه زودتر فراهم كنند.

در واقع، مي توان گفت ملت بزرگ ايران با انتخاب گفتمان اعتدال و پرهيز از افراط گرايي در انتخابات ۲۴ خرداد ماه ۱۳۹۲و گشوده شدن فصل جديد ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران كه در نيويورك شاهد نخستين گام هاي عملي آن بوديم، ايالات متحده آمريكا را پس از سالها وادار به احترام در مقابل ملت بزرگ ايران كرد.

در فصل تازه ديپلماسي تهران، تعامل با جهان با حفظ اصول و حقوق ملت بر پايه بيانات اخير رهبر معظم انقلاب اسلامي و دفاع از حركت هاي صحيح ديپلماتيك، مبتني بر تاكيد معظم له بر نرمش قهرمانانه است كه اين امر، غرب را وادار به تغيير لحن و نرمش در برابر جمهوري اسلامي ايران كرده است.

نخستين نشانه هاي نرمش كاخ سفيد در برابر اراده ملت بزرگ ايران و رويكرد جديد سياست خارجي تهران را مي توان در نامه نگاري هاي اوباما با دكتر روحاني و سپس در سخنراني رييس جمهوري ايالات متحده آمريكا در شصت و هشتمين مجمع عمومي سازمان ملل يافت.
اوباما در سخنراني خود در سازمان ملل به نادرستي سياست براندازي نظام جمهوري اسلامي ايران از سوي كاخ سفيد اذعان كرد و با يادآوري فتواي حضرت آيت الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب مبني بر حرمت (حرام بودن) سلاح هاي كشتار جمعي با لحني ملايم و متفاوت با گذشته در باره ايران سخن گفت.

گرچه اوباما تقاضاي ديدار با همتاي ايراني خود را در اين سفر داشت، اما همچنانكه دكتر روحاني در مصاحبه با خبرنگاران در پايان سفرش اعلام كرد، نخستين ملاقات روساي جمهوري دو كشور قدري پيچيده است؛ به بيان ديگر وقوع چنين ملاقات تاريخي نيازمند مقدمات است.
تهران و واشنگتن نخستين گام براي رفع تنش و آغاز همكاري را موضوع هسته اي ايران مي دانند؛ مبحثي كه بيش از ۱۰ سال ناعادلانه محور مناقشه تهران و غرب بوده و دولت يازدهم مصمم به حل آن در مدت زمان كوتاه است.

گرچه ايران بارها اثبات كرده كه فعاليت هاي هسته اي او صلح آميز بوده، اما به گفته مقامات كشورمان، نه تنها آمادگي پاسخ دادن به ابهامات منطقي را دارد، بلكه حاضر است اطمينان دهد اين فعاليت ها صلح آميز باقي مي ماند و در ازاي آن،۱+۵ نيز بايد اطمينان دهد كه عليه اين فعاليت هاي صلح آميز اقدامي نخواهد كرد.

تهران مصمم است با شفافيت و حفظ حقوق حقه ملت بزرگ ايران از جمله غني سازي اورانيوم در خاك خود همچنانكه رييس سازمان انرژي اتمي اعلام كرد در باره سطح غني سازي در مذاكرات گفت و گو كند، اما در مقابل نيز، انتظار گام هاي موثري از طرف مقابل همچون خارج شدن پرونده از شوراي امنيت سازمان ملل، لغو تحريم هاي يك جانبه و چند جانبه و نيز تحريم هاي شوراي امنيت سازمان ملل را دارد.

در واقع، طرفين به يكديگر اعتماد خواهند داد؛ اما دوره اعتماد سازي خيلي طولاني نخواهد بود.
در نشست وزيران امور خارجه ايران با ۱+۵ كه با حضور «كاترين اشتون» مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا و پيش از تماس تلفني اوباما با دكتر روحاني صورت گرفت، طرفين در باره كليات صحبت كرده اند.

دكتر ظريف در صفحه خود در شبكه اجتماعي فيس بوك در اين باره نوشته است:

مذاكرات ۱+۵ شروع بسيار خوبي بود و اكنون بايد با صبر و حوصله مسير دشوار و پر فراز و نشيب بحث‌ها را تا رسيدن به نتيجه دنبال كنيم.

رييس دستگاه ديپلماسي و مذاكره كننده ارشد جمهوري اسلامي ايران گفته است: انشاءالله يك روز همه صحبت‌هاي خودم در اين جلسه را به شما گزارش خواهم داد تا همه ببينند كه براي داشتن يك مذاكره خوب هيچ نيازي به عدول از مواضع نيست.

دكتر ظريف تصريح كرده است من صحبتم را با تأكيد صريح و بي‌تعارف بر غيرقانوني بودن ارجاع پرونده هسته‌ اي ايران به شوراي امنيت و تحريم‌هاي بين‌المللي ناشي از آن و نامشروع و بي‌ فايده بودن تحريم‌هاي يك جانبه شروع كردم و سپس گفتم كه براي نشان دادن نرمش و راه‌حل، در آينده صحبت خواهم كرد؛ بدون آن كه از اين مواضع دست بكشيم. بعد هم توضيح دادم كه چرا از منظر استراتژيك، هدف ايران هم اثبات صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي خود است و چرا آنها نيز بايد براي تضمين اين هدف، برنامه صلح‌آميز غني سازي ايران را تحت نظارت آژانس بپذيرند.

وزير امور خارجه گفته است: در پايان هم چارچوب راه حل را مطرح كردم. همه وزيران از صحبت‌هاي اين خدمتگزار كوچك شما استقبال و تعهد خود را براي رسيدن به همين هدف بيان كردند و قرار شد مذاكرات به صورت فشرده در پايان مهر ادامه يابد.

ظريف همچنين تصريح كرده است در روزهاي قبل از جلسه، با همه وزيران ۱+۵ به جز آقاي كري به صورت مفصل ملاقات‌هاي جداگانه داشتم. بنابراين در پايان جلسه با همه دست داديم و خداحافظي كرديم و در حاشيه، گفت‌وگوي نيم ساعته‌اي هم با آقاي كري داشتم. ايشان هم به تعهد رييس‌جمهوري آمريكا براي رسيدن به راه‌حل بر اساس مذاكره و احترام متقابل تاكيد كرد. البته صحبت ايشان در جلسه ۱+۵ هم مثبت بود و مصاحبه بعد از جلسه ايشان و ساير وزيران نيز مثبت و با اميد به آينده بود.

قرار است نشست بعدي ايران و ۱+۵ در روزهاي ۱۵ و ۱۶ اكتبر (۲۳ و ۲۴ مهرماه جاري) در ژنو سوئيس و به گفته ديپلمات ها در سطح مديران كل اما با حضور ظريف و اشتون ادامه يابد تا تهران طرح خود را روي ميز بگذارد.

همچنين در پي مذاكرات فني ميان ايران و آژانس بين المللي انرژي اتمي در روز گذشته (پنجم مهر ماه ) در وين كه طرفين آن را سازنده و مفيد خوانده اند، قرار است اين مذاكرات در ۲۸ اكتبر (۶ آبان ماه آينده) ادامه يابد.

اكنون با تدبير هوشمندانه رهبر معظم انقلاب و دولت يازدهم و تلاش هدفمند سياستمداران و ديپلمات هاي بلند پايه كشورمان، فضايي كاملا متفاوت با گذشته در عرصه بين المللي به بوجود آمده است كه نه تنها زمينه حل موضوع هسته اي فراهم شده است، بلكه تمام كشورهاي جهان خواهان تعامل با تهران هستند. چرا كه به خوبي دريافته اند نمي توانند نقش جمهوري اسلامي ايران را در معادلات بين المللي و منطقه اي ناديده بگيرند.

از اين رو، مي توان گفت سفر رييس جمهوري و هيات همراه به نيويورك، به گفته وي، نخستين گام براي رابطه بهتر ميان دو ملت بزرگ ايران و آمريكا و تعامل سازنده با جهان بوده كه زمينه دستيابي به منافع مشترك را فراهم كرده است تا طرفين در چارچوبي بتوانند اختلافات ميان خود را مديريت و از بروز تنش جلوگيري كنند.

دولت يازدهم كه در زمينه مذاكرات هسته اي داراي اختيارات كامل بوده و سرپرستي مذاكرات را نيز به وزير امور خارجه، ديپلماتي كهنه كار و شناخته شده درعرصه بين المللي سپرده است، نتيجه اين ديدارها را مهم مي داند.

لذا انتظار مي رود غرب بويژه كاخ سفيد به دور از فشار گروه هاي تندرو، اين فرصت تاريخي و پنجره گشوده شده را مغتنم بشمارد و براي دستيابي به نتايج مرضي الطرفين يا همان بازي برد - برد يا حاصل جمع مثبت، اقدامات موثر و جدي كند؛ البته به گفته دكتر ظريف، راه درازي در پيش است كه تهران با پشتكار و تلاش شبانه‌روزي و تمركز بر راه‌حل مبتني بر حقوق و منافع و رفاه مردم و اجتناب از اقدامات بي‌فايده تبليغاتي، آن را در حد ممكن كوتاه خواهد كرد؛ ولي به هر حال بايد صبر و دورانديشي را فراموش نكرد. گرچه به گفته رييس جمهوري، دولت تدبير و اميد به هر نتيجه اي در اين مذاكرات برسد، از پشتيباني ساير قوا و ملت ايران برخوردار است.