توافق عزتمندانه

یک هفته پس از بیانیه هسته یی مشترک ایران و گروه 1+5 در لوزان سوییس، آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب پنجشنبه بیستم فروردین ماه در سخنانی بار دیگر بر حمایت خود از روند گفت و گوها تا رسیدن به توافق نهایی تاکید کردند؛ توافقی که به گفته ایشان باید عزتمندانه باشد.

برخلاف آنکه برخی سخنان آیت الله خامنه ای را پیچیده و دارای ابعاد چندگانه و قابل تفسیر دانسته اند، نگاهی تحلیلی به سخنان ایشان، نشان از انسجام کامل در رویکرد و نگاه ایشان به گفت و گوهای هسته یی دارد. اما لازمه روشن شدن ابعاد سخنان رهبری روشن کردن اصل و فرع سخنان ایشان است.

آنچه می توان از آن به عنوان خمیرمایه و ستون اصلی سخنان رهبری در موضوع هسته یی نام ببریم، دفاع از اصل توافق هسته یی است؛ موضوعی که نه فقط روز پنجشنبه بلکه بارها و طی یک سال و نیم اخیری که ایران و گروه 1+5 دور تازه گفت و گوهای هسته یی را در پیش گرفتند، مطرح شد. اشاره به خمیرمایه اصلی سخنان رهبری از آن رو مهم است که بخش های دیگر سخنان او که بعضا مایه هشدار آمیز و قیدی دارد، در ذیل حمایت ایشان از روند توافق جای میگیرد و نه در تضاد با آن؛ مساله یی که برخی متاسفانه در عرصه رسانه به دنبال جاانداختن آن هستند و طوری القا می کنند که گویی سیاست دولت در رسیدن به توافق با گروه 1+5 با نگاه و رویکرد آیت الله خامنه ای در تضاد است. حال آنکه اینطور نیست.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان روز پنجشنبه خود به صراحت اعلام کردند: «من از توافقی که عزت ملت ایران را تامین کند، صددرصد حمایت می کنم و اگر کسی بگوید که رهبری با رسیدن به توافق مخالف است، سخن خلاف واقع گفته است.» حتی آنجا که ایشان به بیان تذکرات و خطوط قرمز درباره موضوعاتی چون لغو یکباره تحریم ها، ضرورت رعایت ملاحظات امنیتی و نظامی در مساله بازرسی ها و توسعه فناوری هسته یی پرداختند این مسایل را در ذیل اصل توافق عزتمندانه مطرح کردند. بنابراین این مساله نباید کمرنگ یا مورد غفلت قرار گیرد که شخص رهبر معظم انقلاب با فرایند مذاکرات هسته یی تا رسیدن به توافق نهایی موافق هستند.

اغراق نیست اگر موضوع هسته یی را مهمترین و حساس ترین پرونده سیاسی و امنیتی یک دهه اخیر در ایران بدانیم. بر این اساس در طول سال های اخیر سیاستگذاری و خط مشی های کلان در این ارتباط همواره به صورت هماهنگ در شورای عالی امنیت ملی و زیر نظر مستقیم رهبر معظم انقلاب صورت می گیرد. پرواضح است که البته همانطور که ایشان در سخنرانی پنجشنبه نیز به آن اشاره کردند، الزاما جزییات روند مذاکرات از پیش برنامه ریزی شده و اعلام شده از سوی رهبری نیست و آنچه در این ارتباط صورت می گیرد تعیین چارچوب ها و خطوط قرمز است.

تیم مذاکره کننده هسته یی کشورمان نیز در طول یک سال و نیم اخیر همواره بر اساس این چارچوب ها عمل کرده است. به عنوان مثال تمامی آنچه آیت الله خامنه ای از منظر خطوط قرمز در روز پنجشنبه به آن اشاره کردند، بارها از زبان دیپلمات های ایرانی نیز شنیده شده است. وزیر امور خارجه و تیم مذاکره کننده همواره بر ضرورت لغو یکباره تمامی تحریم های اقتصادی پس از توافق هسته یی و آغاز اقدامات اعتمادساز از سوی ایران تاکید کرده است. ضرورت تعطیل نشدن هیچ یک از برنامه های اصلی و تاسیسات هسته یی از جمله غنی سازی، آب سنگین، تحقیق و توسعه، تاسیسات اراک و فردو از دیگر خطوط قرمزی بوده که دیپلمات های ایران همواره بر اساس آن حرکت کرده اند. بیانیه هسته یی لوزان گرچه حقوقی نیست و غیرالزام آور است اما آن را می توان سنگ بنای توافق نهایی دانست. نگاهی به متن این بیانیه نیز نشان از حفظ و رعایت خطوط قرمز و ملاحظات تعیین شده و مورد تاکید رهبر معظم انقلاب دارد.

نکته مهم دیگر در کنار حمایت از توافق هسته یی که در سخنان روز پنجشنبه آیت الله خامنه ای به آن اشاره شد، هشدار نسبت به بدعهدی طرف مقابل در مذاکرات بود. آنچه بیش از هر چیز در حافظه تاریخی ملت ایران نسبت به طرف های غربی بویژه آمریکا وجود دارد، عهدشکنی و توطئه آنها علیه ایرانی هاست. این بار گفت و گوهای هسته یی مجالی دیگر برای آزمودن میزان صداقت و تعهد واشنگتن است.

کودتا علیه دولت قانونی «محمد مصدق»، بی تعهدی نسبت به تعهدات متن بیانیه الجزایر در سال 1359، قرار دادن ایران در «محور شرارت» به رغم همکاری های مثبت دولت ایران در موضوع سقوط حکومت طالبان، بی توجهی به بیانیه تهران در سال 1389 در زمینه مبادله سوخت هسته یی به رغم موافقت اولیه واشنگتن از جمله موارد پایبند نبودن آمریکا به تعهدات خود در این زمینه است.

انتشار «فکت شیت» از سوی آمریکایی ها که متن آن با متن بیانیه مشترک ایران و گروه 1+5 در لوزان نیز در بسیاری از موارد همخوانی ندارد، یکی از نمونه های اقدام غیرسازنده طرف مقابل در گفت و گوهای هسته یی با ایران است؛ موضوعی که افزون بر رهبر معظم انقلاب مورد اعتراض مقام های وزارت امور خارجه نیز قرار گرفت. البته آنچه ملاک قضاوت و نقطه پایانی روند گفت و گوهاست، توافق نهایی است که 2 طرف قرار است تا دهم تیرماه آن را تدوین کنند. از آنجا که یک سند واحد از این توافق منتشر می شود و در شورای امنیت نیز تبدیل به مصوبه خواهد شد، راه برای تفسیر به رای گرفته خواهد شد.

همانطور که رییس جمهوری اسلامی ایران پس از بیانیه لوزان بر آن تاکید کرد، ایران تا زمانی پایبند به تعهدات خود در توافق هسته یی است که طرف مقابل به تعهدات خود پایبند باشد. بدیهی است که تعامل جاده یک طرفه نیست.

هر چند رهبران کاخ سفید بارها در برابر تندروها و اقدام آنان برای برهم زدن میز مذاکره ایستادگی کرده اند تا به نتیجه ی دلخواه از گفت و گوهای هسته یی دست یابند اما این اقدامی کافی برای رفع نگرانی های ملت و مسوولان ایران نیست و بدبینی و بی اعتمادی تاریخی ایران به آمریکا امری گریزناپذیر است؛ مساله یی که ریشه در اقدام های واشنگتن دارد و از این رو چاره ی آن نیز به دست رهبران آمریکا خواهد بود تا از مجال باقی مانده برای کاستن از ارتفاع دیوار بی اعتمادی سود جویند و در مسیر جبران بخشی از بدعهدی ها و بی صداقتی های خود گام بردارند.

منبع:ایرنا