موسویان، دیپلمات پیشین: مجمع عمومی سازمان ملل فرصت خوبی برای مذاکره مستقیم ایران و آمریکاست/ تحریم های آمریکا هزار میلیارد دلار به ایران ضربه زد / بایدن احیاء برجام را رها و سیاست «نه برجام ، نه بحران» را انتخاب کرده

سید حسین موسویان، دیپلمات پیشین در نوشتاری برای میدل ایست آی درباره سناریوی برجام منهای بحران نوشته و در دل این نوشته چهار پیشنهاد برای احیای برجام و ماندگاری آن داده است.

با توجه به در پیش بودن سال انتخابات بعدی ریاست جمهوری آمریکا و عدم موافقت کنگره با برجام؛ جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، احیاء برجام را رها و به قصد مدیریت بحران، سیاست «نه برجام ، نه بحران» را به عنوان یک سیاست انتقالی کوتاه مدت انتخاب کرده، درحالی که احیاء برجام می تواند زمینه ساز بهبود روابط دو کشور باشد

دولت بایدن متوجه شده که خروج دونالد ترامپ از برجام و اعاده تحریم ها علیه ایران، نتیجه باخت - باخت برای غرب و ایران داشت. من در سخنرانی اخیر خود در فرماندهی استراتژیک آمریکا چند دلیل در مورد خسارت غرب ارائه کردم از جمله اینکه:

1) ایران برنامه هسته ای خود را توسعه داد، سطح غنی سازی از 3.67% را به 60% افزایش یافت و زمان گریز هسته ای نیز از یکسال به حدود 12 روز رسید.

2) تحریم های ترامپ و خرابکاری ها و ترورهای اسرائیل علیه برنامه هسته ای ایران نتوانست مانع پیشرفت برنامه هسته ای ایران شود،

3) چرخش ایران به شرق ویژه روسیه و چین و پیوستن ایران به سازمان شانگهای و گروه کشورهای بریکس سرعت یافت. ایران پهپاد به روسیه صادر کرد و غرب هم مدعی است که این پهپادها در جنگ علیه اوکراین استفاده شده است.

همچنین خروج ترامپ برای ایران هم خسارت داشته است. تحریمهای یکجانبه آمریکا حدود یک هزار میلیارد دلار به ایران خسارت زده و تعداد ایرانیهای زیر خط فقر به حدود 30% از کل جمعیت ایران رسیده است.

در عین حال اخیرا وساطت قطر و عمان منجر به یک معامله کوتاه مدت بین ایران و آمریکا شده که طبق گزارش رسانه ها، بر این اساس است:

1) ایران سطح غنی سازی و ذخایر اورانیوم غنی شده را افزایش نخواهد داد و پنج زندانی ایرانی و آمریکایی را آزاد خواهد کرد. متقابلا آمریکا نیز پنج ایرانی-آمریکایی را آزاد و علاوه بر آن شش میلیارد دلار از وجوه بلوکه شده ایران برای نیازهای پزشکی و غذایی ایران را آزاد خواهد کرد.

2) نیروهای آمریکایی در منطقه توسط متحدین منطقه ای ایران مورد حمله قرار نخواهند گرفت، متقابلا ایران قادر به فروش نفت بیشتری خواهد بود و همانطور که علی باقری، معاون وزیر خارجه ایران گفته وجوه بلوکه شده ایران در عراق هم آزاد خواهد شد.

3) آنطور که یک مقام اروپایی به من گفت، درحالی که کشورهای غربی از همکاری نظامی با ایران پرهیز خواهند کرد، اما مانع اجرای قطعنامه 2231 شورای امنیت نخواهند شد و اروپایی ها هم از مکانیسم ماشه برای اعاده تحریمهای سازمان ملل علیه ایران استفاده نخواهند کرد. طبق برجام و قطعنامه 2231، محدودیت همکاری تسلیحاتی با ایران از اکتبر 2023(ماه آینده) برداشته خواهد شد.

این توافق کوتاه مدت تحولی مثبت است. اما به سه دلیل فعلی ممکن است پایدار نماند:

1) بازیگران منطقه ای و بین المللی قدرتمندی در منطقه حضور دارند که می توانند حملاتی علیه نیروهای آمریکایی را ساماندهی کنند و ایران متهم ماجرا شود،

2) نتیجه انتخابات آمریکا مشخص نیست. اگر یک رئیس جمهور رادیکال از جمهوریخواهان انتخاب شود، ممکن است برجام را برای همیشه نابود کند،

3) تاکنون معادله چانه زنی بین آمریکا و ایران اینگونه بوده که هرگاه آمریکا تحریمها را افزایش داده، ایران هم برنامه هسته ای خود را توسعه داده و آمریکا در منطقه هم دچار خسارت هایی شده است. بنابراین ممکن است آمریکا با توافق فعلی تحت سیاست "نه برجام، نه بحران"، بخواهد ضمن حفظ تحریمها، توسعه برنامه هسته ای ایران وتقابلات منطقه را مهار کند.

اما برجام جایگزین ندارد و احیاء آن هم امکان پذیر است منتهی نیازمند دو عامل است:

1)گفت و گوهای مستقیم ایران و آمریکا.

2) توافق کشورهای 1+5 و ایران برای احیاء برجام براساس متن اوت 2022.

فضای مثبتی که در اثر توافق کوتاه مدت اخیر حاصل شده، ایجاب می کند که بایدن سیاست ـ«نه برجام، نه بحران» را به «برجام، نه بحران» تبدیل کند. احیاء برجام و اجرای درست آن، زمینه را برای گفت و گوهای ایران و آمریکا در مورد سایر موضوعات را فراهم خواهد کرد.

مجمع عمومی سازمان ملل تا چند روز دیگر آغاز می شود. این نشست فرصت خوبی برای آغاز گفتگوهای مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا و متعاقب آن برگزاری نشست کشورهای 1+5 و ایران و گفتگو برای احیاء برجام است.

دیپلماسی جهت مهار تقابلات یک الزام غیرقابل اجتناب است. در سخنرانی اخیرم درمرکز فرماندهی استراتژیک آمریکا پیشنهاد کردم که گفتگوهای جامع بین تهران و آمریکا به منظور پایان بخشیدن به خصومتهای 40 ساله دو کشور و برقراری روابطی بر اساس احترام متقابل و عدم مداخله، آغاز شود.

در عین حال معتقدم بهتر است قبل از آغاز گفت و گوهای جامع دو دولت، گفتگوی بین نمایندگان کنگره آمریکا و مجلس ایران انجام شود زیرا در کنگره آمریکا و در مجلس ایران مخالفتهای جدی با گفت و گو و بهبود روابط دو کشور وجود دارد. گفت و گوهای جامع دو دولت نیازمند صدای واحد در داخل هر دو کشور است.