انتخابات؛ جهان ۲۰۲۰ و کژراهه

 جهان با سرعت ، قدرت و جدیت برای ۲۰۲۰ آماده می شود. از ژاپن و کرة جنوبی ، استرالیا و چین در شرق کرة خاکی گرفته تا خاورمیانه ، اروپای غربی و آفریقای جنوبی در قلب جهان و در نهایت کشورهای اثرگذار آمریکای شمالی و جنوبی در آن سوی آب ها ، هرکدام چشم اندازی برجسته برای خود در سال ۲۰۲۰ تدوین کرده و سال هاست با اجرای برنامه های عملیاتی ، پیش می روند.

متن و شکل هرکدام از این برنامه ها دیدنی و آموختنی است و از این میان می توان تنها در تصویری که از شهرهایی مانند سئول - که یکی از مهم ترین خیابانهایش ، تهران نام دارد - ، شانگهای و جاکارتا در خاور دور یا دوبی ، استانبول و دوحه در نزدیکی سرزمین خود و یا هرکدام از کلان شهرهای غربی در سال موردنظر ارائه می شود ، تأمل و تصویری کلی از جهان متفاوت و پیشرفته در آن سال را در ذهن مجسم کرد ، تصویری که اراده های آهنین مدیران ، دانشمندان ، سیاست گذاران و مجریان صلح جو ، توسعه گرا ، مسئول و پاسخگو آن را در اندک زمانی از ذهن به عین انتقال می دهند و شهروندان آن سرزمین با استانداردهایی به مراتب بالاتر از منظر برخورداری بیشتر از رفاه عمومی ، فرهنگ غنی ، سرمایة اجتماعی ، امید به آینده و در غایت خوشبختی و شادکامی روز را به شب می رسانند و رؤیاهای خود را تحقق یافته می بینند. برای تأمل در این باب ، کافی است فقط به مورد اکسپو ۲۰۲۰ اشاره شود که از سال ۲۰۱۳ برنامه ریزی شده و قرار است از اکتبر ۲۰۲۰ تا آوریل ۲۰۲۱  با حضور بسیاری از کشورهای توسعه یافته و بزرگ جهان در شهر کوچک دوبی برگزار شده و کم ترین درآمدی که برای آن برآورد می شود فراتر از کل درآمد سالانة بسیاری از کشورهای خاورمیانه در زمان خود خواهد بود.

اکنون می توان دقایقی چشم بر هم نهاد و جایگاه سرزمین ثروتمند ایران را در آن سال مجسم کرد. در جهان مسطح ، بدون مرز و سرشار از رقابت امروز ، اگر کشوری نتواند جایگاه ، سهم و نقش خود را درست و دقیق تعریف کرده و در آن مسیر گام هایی استوار بردارد ، ناگزیر خواهد بود تا نقشی را که رقیبان برایش تعریف کرده اند بپذیرد و در دایره ای که ترسیم کرده اند بازی کند. و این البته سنت تبدیل ناپذیر پروردگار جهانیان است که در کلام وحی بارها تجلی یافته است. جمهوری اسلامی ایران اما ، در نهایت خوش وقتی ، سال هاست چشم انداز بلند مدت خود را ترسیم و جایگاه خود در جهان را در سند مهم و معتبر بیست ساله ای تبیین کرده است. آنچه تضمین کنندة دستیابی به این اهداف بلندپروازانة این سند است ، پایبندی به اجرای برنامه های پنج سالة توسعه است که در دولتهای سازندگی و اصلاحات با قوت هرچه تمام ، و البته با وجود دشواری و ناهمواری راه ، عینیت یافته و ششمین برنامة آن در اسفند ماه گذشته به تصویب رسیده است. بر اساس این برنامه ، که افق آن به افق ۲۰۲۰ نزدیک است، کشور با برخورداری از میانگین نرخ رشد ۸ درصدی ، در زمرة یکی از پیشرو ترین اقتصادها در گروه ۲۰ بوده و با توجه به ترکیب نسبتاً جوان جمعیت نرخ بیکاری نیز به کم تر از  ۷ درصد کاهش خواهد یافت. در کنار این برنامه ، سند راهبردی مهمی چون سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز در سال ۱۳۹۲ از سوی رهبر بزرگوار انقلاب ابلاغ شده است که از منظر شاخص های مهم تاب آوری نظیر شفافیت ، سرمایه های انسانی ، اقتصاد دانش بنیان ، بهره وری ، رقابت پذیری و خلق ثروت ، کشور را از رتبه ای رضایت بخش در جهان برخوردار خواهد ساخت که شاه بیت آن درونزایی اقتصاد و تعامل با بیرون است.

 اهل نظر و عمل نیک می دانند که تنها مسیر رسیدن به اهداف و تحقق این آمال ارزشمند ، اجرای دقیق و تمام و کمال این برنامه هاست که البته کاری در نهایت سختی و توانفرسایی است. عزمی جزم ، اراده ای آهنین ، توانمندی بسیار ،  تجربه ای گرانسنگ و دانشی سرشار لازم دارد. هرگونه سستی ، خیالبافی ، خامی و رویکرد آزمون و خطایی ، پیشرفت را نه یک گام ، بلکه هزارن گام به عقب می راند. برای این ادعا ، ذکر نمونه های ذهنی و انتزاعی ضرورت ندارد ، کافی است به وضعیتی که رویکرد مدیریت توهمی در دولت پیشین ایجاد و در نهایت،  رشد اقتصادی را نه تنها به صفر نزدیک کرد ، بلکه به حدود منفی ۷ کاهش داد توجه شود که این خسران گران ، علتی نداشت مگر بی تجربه گی ، خودمحوری ، عدم ثبات در تصمیم گیری ، عدم ارتباط کارآمد با مراکز علمی و دانشگاهی و یافته های آنها و مواردی نظیر آن که دیگر برای کشور قابل تکرار نیست.

     در تاریخ توسعة ایران مقاطعی وجود دارد که مطالعة آن آتش بر جان می زند و هر انسان دلسوز و آگاهی را متأثر می کند ، همانند اشکی که بر گونة زنده یاد آیت الله هاشمی رفسنجانی در قرائت بخشی از زندگی امیرکبیر غلتید یا بغضی که اسحاق جهانگیری را در یادآوری دوران سخت ادارة کشور فرا گرفت. اکنون تمام اندیشمندان ، فرهیختگان ، دلسوزان و میهن پرستان در آستانة انتخابی بزرگ ، از عمق جان آرزو می کنند و دست به دعا بر می دارند تا دیگر چنین مقاطع تلخی در کشور ثروتمند ایران تکرار نشود. اما واقعیت آن است که در ره منزل لیلی ، خطرها نهفته است. کافی است در عین دلسوزی ، در انتخاب کاهلی کنیم یا به خطا برویم. جبران هر خطایی در انتخاب ، بسیار گران و پرهزینه خواهد بود. می توان مسیری را انتخاب کرد که دولتمردانش ، به جای تلاش در راستای خودکفایی گندم ، به گرفتن مجوزی خاص برای واردات آن افتخار می کنند. به جای اتکاء به تولید داخلی و گسترش مشارکت های بالمناصفة برنده - برنده با غول های خودروسازی جهان و تضمین تأمین بخش مهمی از قطعات خودرو در داخل کشور و اشتغال زایی بی نظیر آن ، همت خود و ارز گران را صرف واردات پورشه یا خودروی کامل چینی می کنند. به جای افزایش درآمد بانک ها و شرکت های داخلی و توزیع سود آن ها در کشور ، برای افزایش درآمد بانک های کوچک خارجی که یک شبه ظهور یافته و به ثروتمندی کلان تبدیل شدند می کوشند. توسعة بازار داخلی دارو و توزیع داروهای حیاتی خارجی با قیمت مناسب و برخوردار از بیمة درمانی چشم گیر را قربانی قاچاق داروهای تقلبی ، بی کیفیت و گران می کنند. فرهنگ و ادبیات غنی و انسان ساز ایرانی اسلامی زاینده را با ایجاد محدودیت در نشر و توزیع ، به پای متون سطحی و ترجمه های یک شبة شاه آبادی و فیلم ها و موسیقی های بی کیفیت سر می بُرند . به جای افزایش تولید و صادرات نفت و بازپس گیری سهم ایران از بازار نفت و گاز ، میدان را برای برداشت های بیشتر همسایگانی نظیر عراق و قطر خالی می کنند . به جای تعامل با جهان و توانمند سازی شرکت های هواپیمایی داخلی و ملی ، در اندیشة واگذاری حتی پروازهای داخلی به هواپیمایی قطری هستند. موجبات بیکاری و تنگنای مالی پیمانکاران مجرب داخلی را با تعریف اشتباه طرح های مسکن مهر و واگذاری عملیات ساختمانی به سازندگان ترکیه ای فراهم می آورند و بسیار مواردی از این قبیل. می توان به رئیس دولت یازدهم که از امتحان سنگین خود سربلند برون آمد و نه تنها به وعده های سنگین رفع تحریم های هسته ای ، یک رقمی کردن تورم ، گشایش فضای فرهنگ و هنر و رسانه ، افزایش رونق و رشد اقتصادی عمل کرد ، که در ابتدای دولت ، بسیاری از صاحب نظران نیز به تردید در اجرای این وعده ها می نگریستند ، بلکه در آستانة انتخاب دوازدهم ، برنامه های عملیاتی خود را به گونه ای صریح  اعلام و وعدة برداشتن تمامی تحریم ها ، افزایش رشد اقتصادی ، ارتقاء امنیت و سلامت اجتماعی و همچنین آزادی های بیشتر سیاسی و برقراری عدالت اجتماعی مؤثرتر را می دهد که البته او و یاران کارآمدش نشان داده اند که به شایستگی از عهدة آن برمی آیند.  یا می توان به جای روحانی ، برگشت به شرایط دشوار سال نود و یک را انتخاب کرد و این انتخاب البته سخت نیست ؛ تنها در چند دقیقه اتفاق می افتد . چه رأی به رقبای روحانی و چه شرکت نکردن در انتخابات ، هر دو زمینه را برای انتخاب شرایط بازگشت و عقب گرد فراهم می کند.

باید برای برخورداری ایران ۱۴۰۰  از نقشی مؤثر در جهان ۲۰۲۰ دست به انتخاب آگاهانه ای بزنیم.       

نویسنده: حجت‌الله صیدی، استاد دانشگاه