سفر چند وجهی نخست وزیر هند به ایران

جهان صنعت نوشت:دو روزه وارد تهران شد. این اولین سفر نارندرا مودی به ایران است.سفر وی به ایران در حالی انجام می‌شود که روابط دو کشور در سال‌های اخیر تا حدی رو به سردی گذاشته بود. اما اکنون و در فضای پس از توافقنامه هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های غربی‌ موسوم به برجام، شرایط تازه‌ای برای بهبود روابط بین تهران و دهلی‌نو فراهم شده است.

رابطه ایران و هند را به ویژه در سال‌های اخیر باید در چارچوب رابطه هند با آمریکا و پاکستان دید؛ در این رابطه نقش دو کشور چین و افغانستان نیز کلیدی است.نزدیکی هند به آمریکا به ویژه پس از معاهده هسته‌ای غیر‌نظامی بین دو کشور که در نهایت در سال ۲۰۰۸ میلادی امضا شد، بر روابط این کشور با تهران تاثیر داشته است. رای منفی هند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران در سال ۲۰۰۹ در همین چارچوب قابل تفسیر است. مقامات هند مدعی هستند که با آن اقدام تلاش کردند به حل قضیه هسته‌ای ایران با غرب کمک کنند‌ اما این اقدام که تهران انتظار آن را نداشت، واکنش منفی ایران را در پی داشت.نزدیکی هند و آمریکا به ویژه با تاکید مقامات آمریکایی بر حضور فعال‌تر هند در آسیای جنوبی و افغانستان و البته در اقیانوس هند بر رابطه این کشور با پاکستان و چین نیز تاثیرگذار بوده است.گسترش رابطه پاکستان و چین و تلاش چین برای خنثی کردن قدرت رو به افزایش هند در حوزه اقیانوس هند و آسیای جنوبی و غربی را می‌توان در همین رابطه تعبیر کرد.

در راستای این معادلات است که می‌توان گفت هند تلاش دارد با دوری از رقیب و همسایه غربی خود پاکستان، به بازارهای افغانستان و آسیای‌میانه راه پیدا کند؛ نکته‌ای که بر نقش این کشور در حوزه جنوب و غرب آسیا خواهد افزود و برای این منظور ایران و کریدور موسوم به شمال- جنوب می‌تواند بهترین راهکار باشد.

طرح این کریدور سال‌ها پیش مطرح شد و اکبر هاشمی‌رفسنجانی در اواسط دهه ۹۰ میلادی و در سفر خود به هند به عنوان رییس‌جمهور وقت ایران بر تحقق این موضوع تاکید کرد اما مشکلات اقتصادی و به ویژه منازعات هسته‌‌ای ایران با غرب که نتیجه آن تحریم‌های بی‌سابقه بر ایران بود، به شدت بر اجرایی شدن این طرح تاثیر داشت.

به گزارش بی‌بی‌سی، در رابطه با این کریدور ترانزیتی، هند تلاش کرده به توسعه بندر چابهار ایران کمک کند؛ بندری که می‎تواند پذیرای کالاهایی از هند باشد تا این کشور از طریق خاک ایران بدون مواجهه مستقیم با پاکستان به افغانستان و آسیای‌میانه متصل شود. در این خصوص دو کشور پیشتر به داشتن تفاهمنامه و برخی از توافقنامه‌های کوچک‌تر بسنده کرده‌اند‌ اما سفر مودی به تهران می‌تواند به ویژه در فضای پس از برجام توافقنامه‌ها و اسناد بین دو طرف را به سطح اجرایی‌تری برساند.

هند در نظر دارد میلیاردها دلار در پروژه بندر چابهار هزینه کند. به گفته ناظران، مقامات هند امیدوارند با اتکا بر حضور افغانستان در این پروژه بخشی از هزینه‌های توسعه بندر چابهار نیز تامین شود.گزارش‌ها حاکی است که در جریان سفر مودی به ایران مقامات هند، ایران و افغانستان توافقنامه‌ای برای یک راه ترانزیتی به امضا خواهند رساند.به نظر می‌رسد هندی‌ها تلاش دارند با توسعه بندر‌ چابهار جدای از ایجاد تحول مثبت در بازارهای اقتصادی خود، روابط چین و پاکستان را نیز تحت تاثیر قرار دهند. چین و پاکستان سال‌هاست سرگرم توسعه بندر گوادر در نزدیکی چابهار هستند و توسعه بندر‌چابهار و افزایش ترانزیت کالا از طریق ایران به افغانستان و آسیای میانه بالقوه می‌تواند بر همکاری پکن و اسلام‌آباد تاثیر گذارد. چین همچنین با اعلام سرمایه‌گذاری میلیاردی در پاکستان در تلاش برای اتصال بندر گوادر به خاک خود است؛ چین می‌کوشد از طریق این سرمایه‌گذاری موسوم به «احیای راه ابریشم»، از نظر اقتصادی و سیاسی بر هند فشار وارد کند.این طرح البته برای ایران می‌تواند مزیت‌هایی داشته باشد. از سوی دیگر‌ افغانستان نیز که روابط گرمی با هند دارد و در عین حال دارای مشکلات زیادی با پاکستان است، کشوری است که به آب‌های آزاد راه ندارد و مسیری مطمئن برای ترانزیت کالا به این کشور برایش بسیار حائز اهمیت است.در همین رابطه به نظر می‌رسد ایران و هند بر سر توسعه خط ‌آهن چابهار- زاهدان- مشهد نیز به توافقاتی برسند.ایران که به ویژه در فضای پس از برجام تلاش دارد نفوذ خود در منطقه را افزایش دهد و در عین حال به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد، از این دیدارها منتظر نتایج زیادی است.

ایران و هند همچنین تلاش دارند در خصوص سرمایه‌گذاری در میدان نفتی «فرزاد بی» و همچنین انتقال گاز ایران به هند و همکاری مشترک در امنیت کشتیرانی در دریای عرب و خلیج‌فارس همکاری کنند. حل و فصل نهایی بدهی‌های نفتی هند به ایران نیز از دیگر محورهای احتمالی مذاکرات مقامات دو کشور است.