ترس‌های کودکتان را بشناسید

علی نقی قاسمیان نژاد، روانشناس با بیان این‌که والدین در جریان رشد کودک ممکن است با موارد بسیاری از ترس‌ها مواجه شده و واکنش‌هایی متفاوت در مقابل آن‌ها نشان دهند، اظهار کرد: والدین آگاه باید توانایی تفکیک ترس‌های طبیعی و ترس‌های غیرطبیعی کودک خود را داشته باشند، برای مثال کودک شش ساله ای که برای اولین بار به مدرسه می‌رود به طور طبیعی قبل از رفتن به مدرسه تا اندازه‌ای نگران است و دائما درباره مدرسه، معلم و هم‌کلاسی‌ها سوالات کنجکاوانه‌ای را از والدین می‌پرسد. این ترس‌های اولیه کودک از مدرسه امری طبیعی است و با گذشت زمان به تدریج از بین می‌رود.

با افزایش سن کودک ترس‌های کودک تنوع بیشتری پیدا می‌کند

وی با بیان این‌که در جریان رشد، کودکان انواع مختلفی از ترس‌های طبیعی را تجربه می‌کنند، تصریح کرد: به عنوان نمونه کودکان در شش ماهگی از صدای بلند و افتادن می‌ترسند. شاید امتحان کرده باشید هنگامی که کودک را در آغوش گرفته و ناگهان او را به بالا پرتاب کنید کودک دست و پای خود را به اطراف باز کرده شروع به گریه کردن می‌کند. با افزایش سن کودک ترس‌های وی تنوع و شدت بیشتری پیدا می‌کند.

این روانشناس ادامه داد: تا قبل از هفت ماهگی کودک از افراد ناآشنا و غریبه نمی‌ترسد اما با افزایش آگاهی کودک از محیط اطرافش به تدریج ترس او از افراد نا آشنا آغاز می‌شود و از آن‌ها اجتناب می‌کند.

قاسمیان نژاد با اشاره به این‌که روانشناسان بر این باورند که در هر دوره سنی کودکان نسبت به موضوعات ویژه ای برای مدت کوتاهی واکنش ترس نشان می‌دهند و با گذشت زمان واکنش ترس آن‌ها کاهش می‌یابد، افزود: این ترس‌ها که به ترس‌های طبیعی و رشدی کودک موسوم و برای ادامه حیات ضروری هستند، با افزایش سن کودک اغلب به طور خود به خودی و بدون نیاز به مداخله‌های درمانی ناپدید می‌شوند.

وی با اشاره به انواع ترس‌های رشدی کودکان، خاطرنشان کرد: ترس از حیوانات در دامنه سنی تولد تا پنج سالگی بروز می‌کند و امری طبیعی تلقی می‌شود و با افزایش شناخت کودک درباره حیوانات از بین می‌رود.

این روانشناس اضافه کرد: در برخی کودکان ترس از حیواناتی مانند سگ، موش، عنکبوت یا حیوانات اهلی مثل جوجه پس از سن پنج سالگی همچنان ادامه دارد و این امر می‌تواند منجر به اجتناب کودکان از مواجهه با حیوانات شود.

قاسمیان نژاد گفت: بعضی از کودکان ممکن است ترس شدیدی نسبت به پزشک و وسایل طبی داشته باشند. این ترس می‌تواند به صورت گریه، حالت وحشت و اجتناب از پزشک بروز کند. در این ترس، کودک از بیمارستان می‌ترسد و از ورود به محیط آن یا شرایط مشابه آن دوری می‌کند و علاوه بر این ترس از سرنگ و خوردن دارو نیز در بعضی کودکان مشاهده می‌شود.

وی با اشاره به ترس از تاریکی در کودکان، خاطرنشان کرد: در دامنه سنی سه تا پنج سالگی، کودک از مکان‌های تاریک، مبهم و ناآشنا دوری می‌کند و به خیال‌پردازی می‌پردازد. اگرچه ترس از تاریکی امری طبیعی است اما این ترس می‌تواند منجر به وابستگی شدید کودک به اطرافیان شود.

وی ادامه داد: یکی از ترس‌های عمده دوران کودکی ترس از مدرسه است. این ترس که به صورت خودداری از رفتن به مدرسه بروز می‌کند ناشی از ترس غیرمنطقی کودک نسبت به محیط و فضای مدرسه و شرایط و عوامل مختلف وابسته به آن مثل معلم، مدیر و کلاس می‌باشد و البته باید در نظر داشت که ترس کودک از مدرسه در سال اول ابتدایی چندان جای نگرانی ندارد و کودک به مرور زمان و با آشنایی با محیط مدرسه با رغبت و تمایل بیشتری به مدرسه می‌رود.

این روانشناس با اشاره به راهکارهای مقابله با ترس کودکان تصریح کرد: به ترس‌ها و نگرانی‌های کودک خود اهمیت دهید، ترس و نگرانی‌های او را به مسخره نگیرید و به صحبت‌های فرزند خود با دقت گوش دهید و با او همدلی کنید.

قاسمیان نژاد ادامه داد: والدین باید به کودک خویش نشان دهند از این که او این قدر نگران است آن‌ها هم ناراحت هستند و سعی دارند به او کمک کرده و عامل نگرانی و ترس او را از بین ببرند. اجازه دهید فرزند شما، به راحتی درباره ترس‌ها و نگرانی‌های خود با شما صحبت کند و از احساسات خویش بی پرده با شما سخن بگوید. هیچ وقت از وی نخواهید تا راجع به عامل ترس خود صحبت نکند یا به آن فکر نکند.

از ایجاد وابستگی‌های افراطی در کودک پرهیز کنند

وی افزود: اگر کودک شما از مدرسه می‌ترسد، شایسته است مشخص کنید علت این ترس، مدرسه است یا خانه. یکی از بهترین شیوه‌های درمان مدرسه هراسی، برگرداندن کودک به مدرسه است. به خاطر داشته باشید که مادری قاطع و معلمی مصمم و فهمیده قادر هستند به تدریج کودک را برای آمدن به کلاس ترغیب کنند.

وی با بیان این‌که والدین باید از ایجاد وابستگی‌های افراطی در کودک خود پرهیز کنند، گفت: فعالیت‌های مستقل و انفرادی کودک را تشویق و به او مسوولیتی محول کنید که ضمن مطابقت با توانایی‌هایش نیازمند کوشش‌های فردی او باشد.

این روانشناس تصریح کرد: به کودک خود آموزش دهید که افکار و خود گویی‌های خود را تغییر دهد. افکاری مثل «از شدت ترس خواهم مرد» یا «من نمی‌توانم» و افکار مشابه دیگر را بیابید و آنگاه از او بخواهید به خود پیام‌های مثبت مانند «من از عهده‌اش برمی آیم»، «من می‌توانم»، من ترس خود را کنترل می‌کنم. به این روش خودآموزی کلامی می‌گویند که برای کودکان مضطرب و ترسو بسیار مفید است.

والدین ترسو، کودکان ترسو پرورش می‌دهند

قاسمیان نژاد ادامه داد: در صورتی که فرزند شما از تاریکی یا شی خاصی می‌ترسد، سعی کنید به تدریج و آرام و کودک را با محرک ترس آور روبرو کنید. این روش معروف به حساسیت زدایی منظم می‌باشد. مشورت با روان شناس و مشاور می‌تواند والدین را در اجرای این روش یاری دهد.

وی خاطرنشان کرد: اگر یکی از اعضای خانواده به خصوص شما والدین، از عامل خاصی می‌ترسد سعی کنید تا حد امکان این ترس را جلوی کودک خویش نشان ندهید. یادتان باشد، والدین ترسو، کودکان ترسو پرورش می‌دهند.