چند نکته درباره‌ نمایشگاه کتاب تهران

 بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال در شهر آفتاب در حالی برگزار شد که همچنان این رویداد فرهنگی یادآور برخی مشکلات کشور در حوزه کتاب است.

 بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال از 15 تا 25 اردیبهشت برای نخستین‌بار در شهر آفتاب برگزار شد. در این دوره به دلیل انتقال مکان نمایشگاه به شهر آفتاب، مسئولان فرهنگی و حتی شهری، ناشران و نویسندگان و حتی مردم، نگرانی‌هایی در زمینه آماده نبودن مکان و همچنین دوری راه محل جدید داشتند. با این حال بدون در نظر گرفتن مشکلات مربوط به حمل و نقل و ترافیک که به دلیل بزرگی حجم نمایشگاه تقریبا اگر هرجای دیگری از تهران هم برگزار می‌شد، این مشکلات ظهور و بروز پیدا می‌کرد، اما در نهایت استقبال قابل توجه مردم از این نمایشگاه به صورت نسبی از خرسندی مسئولان و ناشران و مردم حکایت دارد.

در این دوره رقم فروش اعلامی نیز به یک رکورد تازه و به نسبت بالا رسید؛ رقمی در حدود 110 میلیارد تومان. هر چند این رقم با احتساب یارانه‌های دولتی و همراهی و همکاری بسیاری از نهاد‌ها و سازمان‌ها و پول پرداختی مردم برای خرید کتاب تماما به اندازه هزینه ساخت برخی فیلم‌های سینمایی که از آن‌ها به عنوان فاخر یاد می‌شود نیست.

با توجه به پایان نمایشگاه به‌نظر با گام مثبتی که در دو سال اخیر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در حوزه کتاب‌خوان‌تر کردن مردم برداشته و همچنین روزنه‌ای که برای تعامل با اهل فرهنگ و تشکل‌ها نشر باز شده، اما خوب است مسئولان فرهنگی، تشکل‌ها، ناشران و حتی کتاب‌خوان‌ها به چند نکته توجه داشت باشند.

1. کسی به خاطر فروش نسبتا بالا غره نشود. اتفاق بزرگی نیفتاده است. نیمی از این خرید به خاطر یارانه‌هاست. هرگاه سایه سنگین دادن یارانه از روی کتاب برداشته شد، آن‌وقت می‌توان قضاوت درست‌تری از فروش کتاب و توجه مردم به حوزه فرهنگ داشت. بسیاری از کارشناسان و اهالی فن معتقدند دادن یارانه برای خرید کتاب یک آسیب بزرگ به بدنه نشر است. بنابراین، بدنه نشر سالم و مدعی باید خود را ملزم به مقاومت در برابر این موضوع کند.

2 . این که وزارت فرهنگ کشور بخشی از مسئولیت اجرایی نمایشگاه کتاب را بر عهده تشکل‌ها گذاشت، قابل تحسین و قدمی رو به جلو در راستای تحقق بخشی از سیاست‌های دولت تدبیر و امید است. اما قطعا تشکل‌های نشر نباید تنها به سهیم شدن در امور اجرایی قانع شوند. اگر واقعا تشکل‌های نشر، صنف به معنای واقعی هستند، باید قانون مدونی داشته باشند تا بتوانند به درستی در تمام فرایند‌های تولید، چاپ، توزیع و نشر کشور تاثیر داشته باشند. تشکل و صنف به‌شدت باید مطالبات خود و اعضا را پیگیری کند و برای آن برنامه داشته باشد. سهیم شدن در برگزار کردن نمایشگاه کتاب، یعنی سهیم شدن در ادامه چرخه‌ای معیوب. در صورتی که آنها باید در جهت منضبط کردن و قانونمند کردن بحث مربوط به مجوزهای ناشران و کتاب‌فروشان، دفاع از کپی‌رایت و حقوق مولف و موضوع مهمی مثل ممیزی انرژی خود را صرف کنند؛ بحثی که در اوایل اغاز به کار دولت مطرح شد اما متاسفانه تشکل‌ها و ناشران جرأت ورود به آن را نداشتند و همچنان محافظه‌کاری پیشه کردند.

3. ناشر واقعی و مدعی نشر فرهنگ، خود زمینه‌ای برای برچیده شدن کتاب‌فروشی‌ها از سطح شهر نمی‌شود. ناشران واقعی دست ناشرنما‌های متاسفانه پرشمار را به واسطه قانون مدون صنف خود رو می‌کند تا این دست از ناشران دیگر تنها در نمایشگاه کتاب سر و کله‌شان پیدا نشود و بخش زیادی از بیت‌المال از طریق یارانه دولتی به جیب آن‌ها نرود تا انبوه کتاب‌های این ناشران و دیگر ناشران شبه دولتی، نهادها، انجمن‌ها و... از انبارهای کتابخانه‌های نهادها و سازمان‌های دولتی و شبه دولتی سر درنیاورد. ناشران باید تمام تلاش خود را به کار بگیرند تا آثار و کتاب‌هایی که واقعا بویی از کتاب برده‌اند چاپ شوند. آن وقت دیگر نگرانی این را نداریم که کتاب‌های بسیاری از نویسندگان و شاعران اهل قلم و تمامی کسانی که حرف خوبی برای گفتن دارند در انبوه کتاب‌هایی که کتاب نیستند گم شوند و این یعنی حفظ کردن احترام نویسنده و شان کتاب.

4. نمایشگاه کتاب بیست و نهم برگزار شد و با استقبال خوبی مواجه شد. دست مسئولان و ناشران درد نکند؛ اما باید قبول کنیم هر چه استقبال از این نمایشگاه بیشتر شود و این نمایشگاه به شکل فروشگاهی بزرگ همچنان در سال آینده به کار خود ادامه دهد، نشان از نقص و ایرادهای جدی در شبکه توزیع کتاب دارد.