آیت الله هاشمی:اهل ماجراجویی نیستم

چرا باید مسئولان به جوانان نخبه توجه بیشتری داشته باشند؟

جوانان امانت خداوند در دست مسئولان هستند و هر کسی که مسئولیتی در کشور بر عهده دارد، در محدوده کار خود، وظیفه‌ دارد تا برای رشد جوانان تلاش کند؛ چرا که جوانان کپسولی از استعدادها هستند و اگر جوانی نخبه نیز باشد سرمایه‌ای خواهد بود که دیگر مساله رشد او یک مساله شخصی نخواهد بود و هوش و استعداد او برای همه جامعه مفید خواهد بود. بنابراین جوانان امانتی هستند که آنها را باید طوری پرورش دهیم تا جامعه را بعد از ما و این نسلی از مسئولان که در حال حاضر وجود دارند، بهتر اداره نمایند و این وظیفه هر مسئولی است که جایگزینش را بهتر از خود پرورش دهد. متاسفانه در حال حاضر شرایط کشور به گونه‌ای پیش رفته که بسیاری از جوانان ما با استعدادهای ناب و ویژه توسط کشورهای خارجی جذب می شوند. کشورهای توسعه‌یافته به دلیل رشد کم‌ جمعیت، نیاز به جذب نیروی انسانی خارج از کشور خود دارند و در کنار آن نیز سیاست روشنی در جذب جوانان مستعد، ممتاز و نخبه از سراسر جهان دارند. آنها با بررسی مسابقات بین‌المللی و به‌خصوص المپیادها به شناسایی این افراد می‌پردازند و سپس با برقراری تماس با این افراد، راه را برای جذب آنان در دانشگاه‌های ممتاز و پیشرفته جهان بازمی‌کنند. تحصیل در این مکان‌ها فرصتی ارزشمند برای هر جوانی است و طبیعتا مسئولان کشور نیز نمی‌توانند به اجبار، مانع رفتن جوانان و استفاده از دانشگاه‌های برتر جهان شوند.

پس به نظر شما عامل مهاجرت نخبگان شرایط و امکاناتی است که کشورهای توسعه‌یافته در اختیار آنها قرار می‌دهند؟

یکی از دلایل این است؛ آنها شرایط جذب نخبگان را بسیار آسان و باز قرار داده‌اند که به محض اینکه نخبه‌ای قصد ادامه تحصیل در این کشورها را داشته باشد و به دلیل اینکه از قبل، این افراد شناسایی شده‌اند، به سرعت در کشوری که مدنظر فرد باشد جذب خواهند شد. دلیل دیگر عدم اقناع علمی جوانان با استعداد و نخبه در کشور است؛ از طرف دیگر به دلیل اینکه این افراد معمولا در مقاطع بالاتر، قصد ادامه تحصیل در این کشورها را دارند، در آنجا ضمن تحصیل برای انجام پروژه‌های واقعی از آنها استفاده می نمایند و همچنین حقوق خوبی هم برای آنها در نظر می‌گیرند. بعد از پایان تحصیل، در صورت خواست فرد، شرایط برای ماندن در همان کشور فراهم است و همین‌طور در صورت قصد برگشت به کشور خود باز هم اجباری در ماندن برای فرد وجود ندارد. همه این مسائل، شرایط بسیار خوب و جذابی را برای جوان فراهم می نماید.

یکی از مباحثی که در دوره ریاست‌جمهوری شما به شدت پیگیری و بسیار به آن اهمیت داده می‌شد و خود شما در مجالس مربوط به آن شرکت می‌کردید، جشنواره‌های علمی نظیرجشنواره خوارزمی و غیره بوده است. از نظر شما چنین جشنواره‌هایی که در کشور تحت عناوین مختلفی برگزار می‌شود چقدر می‌تواند در شناسایی، جذب و استفاده از نخبگان موثر باشد؟

در این جشنواره‌ها و به عنوان نمونه در جشنواره خوارزمی که قبل از دوره ریاست‌جمهوری بنده نیز برگزار می‌شد، طرح‌های ارائه شده در بخش‌های مختلف مهندسی، فنی، کشاورزی و غیره را بررسی می‌کنند و طرح‌های برتر را انتخاب می‌کنند که اگر همیشه سالم برگزار شود، بسیار ارزشمند و موثر است؛ به این دلیل که اولا تشویق استعدادهاست، چرا که حتی کسانی که برگزیده هم نشدند، متوجه می شوند که راه را چگونه بپیمایند، ثانیا شناسایی استعدادهاست و ثالثا، آنچه که محصول این جشنواره‌هاست معمولا برای کشور مفید خواهد بود و معمولا دولت‌ها از این طرح‌ها حمایت می‌کنند. برای مثال در زمان دوره ریاست‌جمهوری بنده بسیاری از این طرح‌های برگزیده به ثمر رسید و عملیاتی شد.

با توجه به اینکه دولت تدبیر و امید، طرح‌هایی در عرصه اقتصاد دانش‌بنیان در حال اجرا دارد، اما هنوز کشور، در خصوص اختصاص بودجه به بحث پژوهش دچار غفلت است و به نظر می‌رسد هنوز بودجه مناسبی برای پژوهش و فناوری در نظر گرفته نمی‌شود، شما گره کار در کجا می‌بینید؟ آیا هنوز علم و فناوری نتوانسته دستاوردهای خود را به مسئولان ثابت کند؟

با توجه به تجربه‌هایی که از سال‌های گذشته داریم، می‌گویم که نگاه به پژوهش هنوز در کشور نهادینه نشده است. مثلا بودجه‌ای برای تحقیق و پژوهش در نظر می‌گرفتیم و نصف بودجه در نظر گرفته شده نیز تا آخر سال جذب نمی‌شد؛ حتما مشکلی در این بحث هست که این بودجه جذب نمی‌شود. حتی در حال حاضر در دانشگاه آزاد اسلامی بودجه خوبی برای پژوهش در نظر گرفته می‌شود، اما همین بودجه هم از مواردی است که به طور کامل جذب نمی‌شود. بنده فکر نمی‌کنم دولت‌ها قصد نداشته باشند که در این مساله کم‌کاری کنند، چرا که نتیجه حاصل از آن، برای دولت‌ها و کشور افتخار خواهد بود.

مشکل و حلقه مفقوده را در «جذب» می‌بینید؟

بله؛ البته مسائل دیگری هم در این بخش وجود دارد. برای مثال ژاپن، که بنده روی این کشور کار کرده‌ام، کشوری است که بسیاری از آمار تحقیقات و پژوهش اعلامی آن، در بخش خصوصی این کشور انجام می‌گیرد و با هزینه دولت انجام نمی‌شود و در زمان آمارگیری، تمام این دستاوردها و نوآوری‌ها را در نظر می‌گیرند و در نتیجه آمار بالایی در این بخش به‌دست می‌آید. این درحالی است که در کشور ما به دلیل اینکه هنوز سیستم آمارگیری ضعیف است، کارها و تحقیقات انجام شده در بخش خصوصی در آمارگیری در نظر گرفته نمی‌شود. من باز هم تاکید می‌کنم اگر بودجه مربوط به پژوهش جذب شود، کمتر دولت یا مجلسی وجود دارد که آن را برای سال آینده افزایش ندهد.

در یکی از بازدیدهای شما از نمایشگاهی در حوزه رباتیک، دوستانی که در آنجا حضور داشتند، اشاره می‌کردند که در زمان بازدید، شما سوال‌های دقیق و فنی از شرکت‌کنندگان در آن نمایشگاه می‌پرسیدید. دلیل این همه شور و علاقه شما به مباحث علمی و پژوهشی از چیست؟

زمانی که در جوانی به حوزه علمیه رفتم و طلبه شدم، مساله‌ای که به ما می گفتند این بود که «پرسش، نردبان ترقی در علم است» و در آن زمان، فضا به گونه‌ای بود که طلبه‌ها با پرسش، استاد را در مضیقه می‌گذاشتند. در آن زمان من در منزل اخوان مرعشی ساکن بودم که در مقابل منزل امام(ره) قرار داشت. گاهی اوقات که امام(ره) برای درس دادن و یا برای رفتن به حرم از خانه خارج می‌شدند، من هم از خانه خارج می‌شدم و همراهشان می‌رفتم و در راه، از ایشان بسیار سوال می‌پرسیدم و امام(ره) هم بسیار علاقه‌مند بودند که طلبه‌ای سوال بپرسد و بسیار خوب پاسخ می‌گفتند. به نظرم سوال، بسیار ارزشمند است و جواب دادن به سوال هم وظیفه هر عالمی است و فکر می‌کنم اگر این عادت را در هر جایی که استاد و شاگرد به هر نوعی هستند تبدیل به یک رسم کنیم، باعث پیشرفت جامعه می‌شویم. لذا زمانی که در طرحی یا گزارشی را به من تحویل می‌دهند، از ابعاد مختلفی که از آن اطلاع دارم، پرس‌وجو می‌کنم یا از بخش‌هایی که نمی‌دانم، علاقه‌مندم که بپرسم یا در جایی که می‌خواهم صداقت گزارش‌دهنده را ارزیابی کنم، سوال می‌پرسم. بارها به من گفته‌اند که بسیاری از مسئولان وقتی می‌خواهند گزارشی پیش من بیاورند، قبل از ارائه گزارش، بسیار مطالعه می‌کنند تا در زمان ارائه گزارش، دچار مشکل نشوند.

الان در جامعه علمی گفته می‌شود که شما قصد دارید در کنار دانشگاه آزاد، پژوهشگاه آزاد را هم راه‌اندازی کنید. آیا این مساله صحت دارد؟

بله. در حال حاضر بسیاری از دانشجویان در دوره تحصیل، طرح‌هایی را در ذهن پرورش می‌دهند و حتی بعضی از این طرح‌ها تا مرحله آزمایش می‌رود؛ اما در این مرحله باقی می‌ماند و به جای رفتن به سمت عملیاتی شدن به بایگانی می‌رود. کار بزرگی که این پژوهشگاه قرار است انجام دهد این است که همه نیازهای تحقیق و پژوهش و مهمتر از آن خروجی پژوهش‌ها را برآورده کند.

این پژوهشگاه دقیقا چه کاری انجام خواهد داد و چه ابعادی برای آن تعریف شده است؟

در حال حاضر دانشگاه آزاد حدود۴۵۰ واحد دانشگاهی در سراسر کشور دارد و این دانشگاه‌ها در مجموع ۷۵۰۰ آزمایشگاه و در کنار آن ۳۵۰۰ کارگاه دارند. این مجموعه از کارگاه‌ها و آزمایشگاه، در فضای مجازی در سامانه ای به نام «ساها» با توصیف هر کدام از این واحدها گردآوری شده‌اند. دانشجویان یا اساتیدی از هر دانشگاهی و یا حتی کسانی که دانشگاهی نیستند و قصد تحقیق و پژوهش دارند با هزینه محدود و خرید کد ورود می‌توانند وارد سامانه شوند و کارهای پژوهشی مدنظر خود را انجام دهند. همچنین در همه دانشگاه‌های بزرگ دانشگاه آزاد مراکز رشد ایجاد و شرایطی فراهم کردیم که افراد بتوانند در آن برای طرح های دانش‌بنیان تولید[محصول]داشته باشند و شرکت دانش‌بنیان تشکیل بدهند و زمانی که طرحی را آماده کردند، امکاناتی نظیر وام، زمین یا ساختمان در اختیار آنها قرار می‌دهیم. در واقع در هر دانشگاه بخشی را به نام «شهرک دانشگاهی» می‌سازیم که این امکانات در آنجا فراهم است. این طرح از حدود یک سال پیش و با حضور آقای میرزاده به عنوان رئیس دانشگاه آزاد شروع شده است.

در دوره ریاست‌جمهوری شما، پروفسور علی جوان طرحی برای ساخت یا تحقیق در مورد تداخل‌سنج امواج ارائه کرد که این طرح با موافقت شما و دستور شما به سمت عملیاتی شدن و ساخت رفت. اما پس از مدتی این طرح به دلایل نامعلومی متوقف شد. می‌خواستیم دلیل این امر را از شما جویا شویم.

در آن زمان دکتر معین که مسئولیت وزارت علوم را برعهده داشتند، جلسه‌ای با پروفسور جوان ترتیب دادند. در آن جلسه پروفسور جوان، طرح‌ها و کارهای بزرگی که فکر می‌کرد برای ایران مفید خواهد بود مطرح کرد. در آن مقطع طرح ها بیشتر بنا به نظر خود پروفسور انتخاب می‌شدند. البته آن جلسه در حد تصمیم‌گیری برای اجرای این طرح‌ها بود و من در پایان جلسه به دکتر معین دستور دادم که این مساله را پیگیری نماید و اگر به جایی رسیدند و نیاز به پرداخت بودجه بود، آن را پرداخت می‌کنیم. بعد از آن را درست به خاطر ندارم، گویا با پیگیری مساله، توسط دکتر معین، طرحی که دکتر جوان در نظر گرفته بودند، طرح بسیار مهم و پرهزینه‌ای برای ایران بود که از عهده وزارت علوم برنمی‌آمد و فکر می‌کنم تا زمان تامین مالی پروژه یا عمر دولت به سر آمد و یا دوره وزارت دکتر معین به پایان رسید. شما می‌توانید با مراجعه به خاطرات من در آن دوره اطلاعات دقیق‌تری کسب کنید چرا که این مسائل را حتما در خاطرات خود وارد کرده‌ام و یا این پرسش را با دکتر معین در میان بگذارید که علت این توفق چه بوده است. ممکن است کوتاهی من و یا دکتر معین برای پیگیری این مساله باعث توقف آن شده باشد. در هر حال ما علاقه‌مند بودیم که در آن زمان این دانشمند بزرگ و چهره جهانی بتواند به کشور خودش خدمت کند.

برجام، چه دستاوردها و پیامدهایی در حوزه علم و فناوری برای کشور خواهد داشت؟

شاید به خاطر داشته باشید در اوج تحریم‌ها، دانشجویان ایرانی اجازه‌ تحصیل رشته‌های مهم و حساس را در دانشگاه‌های معتبر جهان نداشتند و باب علوم پیشرفته به روی ما بسته بود. بی‌دلیل نیست که می‌گویند تحریم‌ها به گسترش علم ضربه می‌زند. البته نمی‌توان منکر این مساله شد، کسانی که در داخل سعی در جبران این کمبودها را داشتند کارهای خوب و ارزشمندی انجام دادند. بسیاری از دستاوردهای نظامی حال حاضر ما در دوران جنگ که نیاز به سلاح‌های پیشرفته داشتیم و تحریم واقعی بودیم و دور زدن تحریم برای ما مقدور نبود، شکل گرفت. در رژیم گذشته خریدهای نظامی بسیار خوبی مانند هواپیماهای جنگی اف-۱۴ شده بود که در زمان خود بهترین بودند. موشک‌های فونیکس که از ۲۰۰ کیلومتری هواپیماهای دشمن را هدف قرار می‌دادند تا ضدهوایی‌ها و موشک‌های دریا به دریا؛ که ما با مهندسی معکوس این تجهیزات را ساختیم و در بحث موشکی واقعا از صفر شروع کردیم. تنها در دوره پهلوی قراردادی با اسرائیل بسته شده بود تا در سیرجان یک موشک با برد حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتری ساخته شود و ۵۰۰ میلیون دلار هم پرداخت شده بود که با پیروزی انقلاب این پروژه لغو شد. پس از پیرزی انقلاب، ایران به تنهایی این کار را انجام داد و تا الان به این پیشرفت های خوب دست پیدا کردیم. در حال حاضر با توافق ژنو که ان‌شاا... پرونده هسته‌ای بسته شد و بهانه‌گیری‌های غربی‌ها به پایان رسید، به نظر من چند مساله برای دنیا روشن شد. اول اینکه ما اهل ماجراجویی در دنیا نیستیم. دوم اینکه متوجه شدند که پیشرفت برنامه هسته‌ای ما برای تولید بمب نبوده و قصد ما پیشرفت در کاربردهای غیرنظامی بوده است. برای تولید آب سنگین که ماده باارزشی است و آمریکا قصد خرید آن را از ما دارد، اواخر دوره ریاست جمهوری بنده سه نفر از محققان کشور به کمک یک مشاور خصوصی روس، طرح آن را آماده کرده و برای من آوردند. من به نظرم رسید که این طرح بعد از تمام شدن دوره ریاست جمهوری من ممکن است روی کاغذ باقی بماند، بنابراین بدون تشریفات و به سرعت ۲۵ میلیون دلار به این طرح در سازمان انرژی اتمی اختصاص دادم و بعد از چند سال این طرح به نتیجه رسید. در مورد غنی‌سازی اورانیوم این مساله به هیچ عنوان در کشور ما وجود نداشت و واقعا این کار را از صفر شروع کردیم. تعدادی سانتریفیوژ کارکرده را با نقشه‌های آن از پاکستان خریداری و با آنها این کار را شروع کردیم و الان به این مرحله رسیده است. آنها با مشاهده این پیشرفت‌ها متوجه شدند که اگر فکر ساختن بمب را داشته باشیم می‌توانیم این کار را انجام دهیم، بنابر این یکی از اهدافشان در این قرارداد [برجام] این بود که بین تصمیم ایران تا اجرای آن یک ساله فاصله ایجاد کنند تا در این بین بتوانند کاری انجام دهند. از طرف دیگر زمانی که دیدند ما آماده‌ایم با تعهد دادن در مورد کارهای غیرصلح‌آمیز، بخش صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای را ادامه دهیم، جلو آمدند و در حال حاضر دستمان در بخش صلح‌آمیز باز است و می‌توانیم اورانیوم تولید کنیم و به فروش برسانیم و یا اینکه مواد اولیه را که در ایران محدود است از دیگران خریداری کنیم. من فکر می‌کنم به خاطر ترس‌ها باب‌های زیادی از کارهای فنی و علمی و تحقیقاتی به روی ما بسته شده بود، در حالی که حق طبیعی هر کشوری است که از مواهب صلح‌آمیز هسته‌ای استفاده کند. به هر حال اگر تحریم وجود نداشت، در علوم پیشرفته‌ای مانند لیزر و یا نانو که در موارد متعدد کاربرد دارند پیشرفت‌های بیشتری می‌داشتیم، کما اینکه در حال حاضر هم، پیشرفت‌هایی کرده‌ایم، اما کافی نبوده است و برجام می‌تواند این راه را برای ما باز کند. در همین مدتی که هیات‌های اروپایی به ایران سفر می‌کنند، از ما می‌خواهند دانشگاه آزاد در آن کشورها دفتر یا شرکتی ایجاد نماید تا به تبادل استاد، دانشجو و تحقیقات بپردازیم. من فکر می‌کنم به کمک این توافق راه بزرگی باز شد، فقط مساله فروش نفت نیست و ما می‌توانیم از ظرفیت دنیا استفاده نماییم. برای مثال از سال‌ها قبل طرحی در دنیا مطرح بوده که به آن «توکامَک» گفته می‌شود. در این طرح به جای شکافت هسته‌ای از گداخت و یا جوش هسته‌ای [همجوشی هسته‌ای] برای تولید انرژی و دما و حرارت استفاده می‌شود؛ روشی که در خورشید برای تولید انرژی انجام می‌شود. در زمان رژیم شاه دستگاهی از شوروی خریداری شده بود که من بعدها، برای بازدید آن رفتم که به صورت نمایشی در حد جرقه‌ای خیره‌کننده در نقطه‌ای این کار را انجام می‌داد. البته کار در دستگاه «توکامک» محصورسازی پلاسماست و برای ایجاد تعادل پایدار پلاسما بر مبنای محصورسازی مغناطیسی طراحی شده است. این مساله مدت‌ها در ذهن من بود، تا اینکه به دانشگاه آزاد گفتیم که این مساله را دنبال کند و دانشگاه آزاد توانست در این علم، خیلی پیشرفت کند. در دنیا به دلیل هزینه بالای انجام این کار، ۹ کشور به کمک هم در حال ساخت اولین نیروگاه با این تکنولوژی در فرانسه هستند و قرار است تا سال ۲۰۲۱ این نیروگاه وارد مدار شود و این انرژی با نام «ایتر» شناخته می‌شود. به دلیل پیشرفت های ایران در این زمینه و به طور خاص، رسما از دکتر قرآن‌نویس، دکتر امراللهی و دانشگاه آزاد برای حضور در جمع خود دعوت به عمل آوردند و قرار است در اولین نیروگاهی که ساخته می‌شود، ایران نیز شریک باشد و برای یادگیری این تکنولوژی ما هم یک نیروگاه یک مگاواتی به کمک این تکنولوژی در ایران بسازیم. زمانی کل این ماجرا نتیجه داد که توافق هسته‌ای منعقد شد. اگر بتوانیم به این تکنولوژی برسیم، بزرگترین دستاورد علمی و اقتصادی است که به دست ما رسیده است یا در پلاسما که همزاد این رشته است، در دانشگاه آزاد این تکنولوژی را به نتیجه رساندیم و به کمک آن می توانیم زباله‌های عفونی که در هیچ صورتی قابل پاک‌سازی نیستند انرژی بگیریم و پسماند سالمی در انتها باقی بماند. در این مورد، ما در دانشگاه علوم و تحقیقات توانستیم تا ۶۰۰۰ درجه حرارت از پلاسما تولید نماییم و قرار است به‌صورت یک پایلوت، نیروگاه یک تنی در آمل احداث کنیم و بعد به نخستین مرکز ۱۰۰ تنی تبدیل شود که از زباله‌های آن انرژی تولید کنیم. با توافق هسته‌ای و تصویب برجام، راه‌ها برای سرعت دادن به کارها باز شده است و شاید بتوانیم به این وسیله، دانشمندان خود را از سراسر دنیا جذب و از آنها که سرآمد نخبگان جهان هستند، استفاده کنیم.

با توفیقاتی که در سال‌های اخیر، بانوان در عرصه علمی کسب کردند شما نقش بانوان را در این عرصه در سال‌های بعد از انقلاب چطور ارزیابی می‌کنید؟

(با خنده) خانم‌ها ثابت کرده‌اند که حرف‌های گذشتگان که می‌گفتند خانم‌ها مغز کوچکتری نسبت به مردها و قلب بزرگ‌تر و رئوف‌تری دارند، غلط است. آنها توانستند در مسابقات دانشگاهی از آقایان پیشی بگیرند و این مساله جدی است و حتی به دلیل اینکه به نظر می‌رسد تعداد ورود آقایان به دانشگاه‌ها در حال کم شدن است، حرف‌هایی برای سهمیه‌بندی رشته‌ها وجود دارد. به نظرم خانم‌ها و آقایان زمینه تحصیل و تحقیق بسیار بالایی دارند و با توجه به شرایط زندگی اسلامی که الان در خانواده‌ها وجود دارد معمولا خانم‌ها مسئولیت مالی ندارند، اما آقایان از جوانی باید به دنبال کار باشند و به دلیل نبود چنین مسئولیتی به دوش بانوان این فرصت برای آنها وجود دارد، تحقیق و کار بیشتری انجام دهند و پیشی بگیرند. در دانشگاه آزاد اسلامی محققان بزرگی از خانم‌ها وجود دارند و برای من بسیار روشن است که در سال‌های نزدیک، محققان برجسته از خانم‌ها در کشورمان خواهیم داشت. دلیل خالی بودن جای این محققان در سال‌های پیشین، وارد نشدن گسترده خانم‌ها در این زمینه بوده و با این حضور گسترده در سال‌های اخیر، استعدادهای درخشان آنها در سال‌های آینده بیشتر خودنمایی خواهد کرد.

شما در ابتدای صحبت‌ها، اشاره‌ای کردید به بودجه خوبی که در بحث پژوهش در نظر گرفته می‌شود. با توجه با این صحبت‌ها، شما مشکل کلیدی پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی را کدام قسمت می بینید؟

تا چند سال پیش، عدم وجود نیازهای زیربنایی دلیل ضعف پژوهش و تحقیق در کشور بود که الحمدلله آن نیازها برآورده شد و الان باید خودباوری را در جوانان محقق تقویت کنیم. به عنوان مثال دانشگاه آزاد در همه ایران رشته دکتری دارد و دانشگاه‌های کوچکی که مقاطع تحصیلی بالاتر را نداشته باشند، کم هستند. اکثر شهرستان‌های ما مقاطع ارشد و دکتری و همین‌طور امکانات آزمایشگاهی دارند و به دلیل اینکه ارتباط مجازی هم بین این دانشگاه ها برقرار است، مشکلی برای تحقیق در شهرستان‌ها نمی‌بینم. مگر موارد خاصی که باید در مکان‌هایی با تجهیزات خاص انجام شود. با مجموعه این شرایط جهش علمی نیاز به عزم ملی در سطح مسئولان و محققان دارد.

در پایان اگر توصیه و یا جمله‌ای برای این جوانان دارید، بفرمایید.

جمله‌ای که من می‌خواهم به جوانان بگویم این است که آینده کشور مال آنهاست؛ چرا که مسئولان حال حاضر کشور مسن شده‌اند و جوانان با وسعت در حال وارد شدن هستند. از الان خودشان را آماده کنند تا کشورشان را جز پیشتازان دنیا بسازند؛ الحمدالله اساتید بسیار خوبی در داخل و خارج کشور داریم و با این سیاست دولت برای تعامل با دنیا، می توانند از شرایط استفاده نمایند و خودشان را برای جهش بزرگ کشورشان آماده نمایند. جوان باید از فرصت‌های علمی استفاده نماید و خوشحالیم که جوانان ایرانی در هر مقطع از تاریخ خوش درخشیدند و الان زمان درخشش آنها در علم و دانش و تکنولوژی است.