بازگشت زندگی به هامون

ورود سیلاب ناشی از بارندگی ها و دشت مال از طریق رودخانه هیرمند به سرزمین خشکیده سیستان نه تنها موجب افزایش فعالیت های کشاورزی شده بلکه برکات زیادی برای صیادان به همراه آورده بطوری که روزانه بیش از 2 تن ماهی از سوی صیادان سیستانی صید می شود.

 تالاب بین المللی هامون تا 18 سال پیش و قبل از دوران خشکسالی نه تنها آب مورد نیاز کشاورزی سیستان را تامین می کرد و سبب تولید انواع غله و رونق دامداریها شده بود بلکه زیستگاه بزرگی برای حیات وحش و منبع بسیار خوبی برای امرار معاش خانوارهای ساکن در دیار کهن سیستان بود.

قهر طبیعت، خشکسالی و جلوگیری از انتقال آب رودخانه هیرمند به این تالاب از سوی کشور همسایه -افغانستان-دریاچه هامون را به بیابانی خشک تبدیل کرد و هزاران نفر از مردم دو سوی مرز ( ولایت نیمروز افغانستان و سیستان ایران) با مشکل اشتغال و تامین امرار معاش رو به رو شده و حیات وحش نیز به مخاطره افتاد و میلیونها پرنده مهاجر و جانواران آبزی و کنار آبزی و غیره زیستگاه خود را از دست دادند.

ماهیگیری و صیادی یکی از مشاغل مهم ساکنان اطراف تالاب هامون بود که به برکت وجود این نعمت خدادادی به خوبی امرار معاش و زندگی را با شادی و نشاط سپری می کردند اما با خشک شدن دریاچه، قایق ها به گل و خاک نشست و صیادان، دامداران، شکارچیان و صنعتگران صنایع دستی خانه نشین شدند و برخی خانواده ها برای فرار از گرسنگی تن به مهاجرت اجباری دادند.

تا اینکه ورود سیلاب خارج از کنترل افغانستان به سیستان آن هم پس از 18 سال خشکسالی به یک باره نور امید را در دل مردم ستمدیده سیستان منور کرد، کشاورزان تیشه ها و بیل ها، صیادان تورها و دامهای صیادی را از پستوی خانه ها و زیر خاکها بیرون آورده و با لب های خندان و دلی شاد راهی مزارع و رودخانه و دریاچه شدند.

سیلاب نعمت های زیادی را به همراه آورده که از آن جمله سیل ماهیان بزرگ و کوچکی که سالها در مسیر رودخانه هیرمند به زاد و ولد مشغول بودند روانه سیستان شد.

صیادان دام های خود را در گوشه ای از دریاچه هامون که آبگیری شده است پهن کردند شادی و نشاط صیادان از دمیده شدن روح تازه در کالبدشان خبر می دهد.

برکت سیل برای صیادان سیستان

یکی از صیادان شهرستان زهک در این باره گفت: 20 سال است که در سیستان و بلوچستان با شغل صیادی امرار معاش می کنم.

علیخان توتازهی افزود: در سالهایی که دریاچه هامون آب داشت در این دریاچه مشغول صید ماهی بودیم اما وقتی دریاچه خشک شد تنها منبع درآمدی خود را از دست دادیم.

وی بیان کرد: خشکسالی در سیستان ما را مجبور به مهاجرت کرد و چون صیادی شغل اجدادی و تنها راه امرار معاش ما بود برای صید ماهی به سمت سراوان و رودخانه سرباز رفتیم و با وجودی که هزینه های زیادی داشت چاره ای جز ادامه کار نداشتیم و به اندک روزی که از این طریق بدست می آوردیم قانع بودیم.

وی ادامه داد: با آبگیری چاه نیمه چهارم امید داشتیم که در این محل به صید و صیادی بپردازیم اما از آنجایی که این آب برای آشامیدن بود و بچه ماهی نیز در آن رها نمی شد عملا سال 94 بدترین سال ما از لحاظ صید بود چون تمام ماهیان چاه نیمه صید شده بودند.

وی اظهار داشت: با ورود سیلاب و همراه آوردن ماهی، صیادی نیز رونق گرفت و خدا را شکر بهترین سال ماهی گیری ما در 18 سال گذشته امسال است.

توتازهی گفت: کپور ماهیان عمدتا در بستر آب زندگی می کنند و با ورود سیل این نوع ماهی نیز از بستر آب به سطح آمده و همراه با سیلاب راهی دریاچه و چاه نیمه شدند.

یکی از فروشندگان ماهی در شهرستان زهک نیز گفت: 15 سال است که شغل ماهی فروشی در زهک و تنها فروشگاه عرضه ماهی در این شهرستان را دارم.

محمد شیخ لنگی اظهار داشت: در ایامی که دریاچه هامون آب داشت ماهی که از صیادان خریداری می شد به سایر استانها به ویژه اصفهان، خراسان شمالی، خراسان رضوی و کرمان صادر می شد و از لحاظ اقتصادی بهترین درآمد را در این مدت داشتیم.

وی خاطر نشان کرد: بعد از خشکسالی تمام منبع درآمدی ما از بین رفت و تنها با صید اندکی که صیادان از چاه نیمه چهارم بدست می آوردند امرار معاش می کردیم.

وی تصریح کرد: خوشبختانه امسال با سرازیر شدن سیل به سمت سیستان چند روزی است که وضع صیادی رونق پیدا کرده و روزانه 2 تن ماهی از صیادان خریداری می کنم و مقداری از آن در سیستان به فروش می رسد و بخش عمده ای نیز به مرکز استان ارسال می شود.

وی ادامه داد: با توجه به کمبود امکانات برای نگهداری ماهی از شیلات زهک درخواست داریم امکانات نگهداری و فروش را برای ما فراهم کند تا بتوانیم این همه ماهی را به فروش برسانیم.

وی اضافه کرد: برای نگهداری ماهی هیچ گونه سردخانه ای در زهک وجود ندارد و بسیاری از این ماهی ها بدلیل نبود سردخانه و ماشین حمل فاسد می شوند.

شیخ لنگی گفت: با وجود رونق صید و صیادی باید اقدامات لازم از سوی دستگاههای دست اندرکار برای خرید و عرضه ماهی انجام شود.

رئیس اداره صید سیستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با ورود سیل به سیستان روح تازه ای در مردم به ویژه صیادان این منطقه دمیده شد بطوری که توانستند در این ایام روزانه تا 2 تن ماهی صید کنند و با توجه به اینکه این سیل در خود ماهی زیادی دارد این امر طبیعی محسوب می شود.

رمضان شهریاری افزود: در گذشته نه چندان دور که دریاچه هامون آب داشت صیادان زیادی به صید مشغول بودند و از این طریق امرار معاش می کردند اما با خشک شدن دریاچه صیادان تنها منبع درآمدی خود را از دست دادند.

وی بیان کرد: بسیاری از صیادان حرفه و شغل دیگری نداشتند تا امرار معاش کنند، در نتیجه به پرورش ماهی از طریق استخرهای خاکی و هشت ضلعی روی آوردند و در این کار نیز به موفقیت های چشمگیری رسیدند.

گرچه پس از خشک شدن هامون که منبع اصلی صید در منطقه سیستان محسوب می شده بسیاری از افراد شغل خود را از دست دادند اما توانستند با فعالیت استخرهای پرورش ماهی موفقعیت هایی بدست آورند.

مدیرکل شیلات سیستان نیز اظهار داشت: استخر های پرورش ماهی خان محمد شهرکی از نوع خاکی در سیستان بشمار می آید.

محبعلی سیستانی گفت: در این استخرها به گستره چهار هکتار اواخر سال 93 حدود 50 هزار قطعه بچه ماهی از نوع کپور معمولی و ماهی آمور (شیر ماهی ) رها سازی شده است.

وی بیان کرد: برای اولین بار در سیستان پرورش ماهی و تغذیه آن با کنسانتره در این مزرعه انجام شد که در پایان نتیجه بسیار خوبی گرفته و توانسته در مدت زمان کوتاه 10 تن ماهی برداشت کند.

وی خاطر نشان کرد: ماهی که در این مزرعه برداشت شده است به سایر استانهای کشور از جمله خراسان رضوی، کرمان، یزد، و حتی خراسان شمالی نیز صادر شده است.

سیستانی گفت: در این مزرعه، ماهی پرواری نیز تولید می شود تا به وزن حداقل 2 کیلو گرم برسد و پیش بینی می شود بیش از 30 تن ماهی در این دوره 6 ماهه برداشت کند.

وی بیان کرد: 2 هکتار از این استخرها به پرورش بچه ماهی زیر گرم اختصاص یافته است تا این بچه ماهی ها در این استخرها به وزن دلخواه برسند و بعد از اینجا به سایر استخر های پرورش ماهی انتقال داده شوند.

با ورود آب به دریاچه هامون بار دیگر زندگی در سیستان نشاط خود را بازیافته و این منطقه می تواند تاحدودی شکوه گذشته خود را بدست آورد.

مدیر کل شیلات سیستان اظهار داشت: در دوران پرآبی تالاب بین المللی هامون سالانه 14 هزار تن ماهی از این دریاچه صید و به سایر استانهای کشور ارسال می شد.

سیستانی تصریح کرد: صید و صیادی یکی از شغل های اساسی مردم سیستان بوده و ارتباط مستقیمی با دریاچه هامون داشته که با خشک شدن دریاچه صیادان زیادی بیکار شدند و عده ای از سیستان مهاجرت کردند چون هیچ منبع درآمدی نداشتند.

وی ادامه داد: نخستین کسانی که با خشک شدن دریاچه زندگیشان دچار بحران شد صیادان بودند.

وی بیان کرد: بعد از خشک شدن دریاچه هامون تنها منبع درآمدی شماری از صیادان صید کردن در چاه نیمه چهارم بود که متاسفانه این پتانسیل هم زیاد دوام نداشت چون منبع آب آشامیدنی مردم سیستان و زاهدان محسوب می شود و رها سازی بچه ماهی در آن امکان پذیر نیست و همین مساله سبب کاهش درآمد صیادان شد.

مدیر کل شیلات سیستان گفت: برای اینکه بتوانیم خسارات ناشی از خشکسالی را برای صیادان جبران کنیم به پرورش ماهی از طریق استخرهای خاکی، هشت ضلعی روی آوردیم و توانستیم تا حدودی از درد صیادان کم کنیم.

سیستانی ادامه داد: صیادان بیمه شدند بطوری که تنها 10 درصد حق بیمه را خودشان می پردازند اما متاسفانه عده ای از صیادان همین اندک سهم پرداخت بیمه خودشان را ندارند که بیمه شوند و این یک عزم ملی را می طلبد تا بتوانیم مشکل صیادان سیستان را حل کنیم.