از روده‌ پاک‌ کنی تا صابون‌ سازی در تهران

 سال‌هاست در شهر پرجمعیت تهران مردم با معضل صنايع و مشاغل مزاحم و آلاينده در محل‌ سکونت خويش مواجه هستند، به طوری که با گذر از هر محله‌اي شاهد تعداد زیادی از مشاغل آلاینده و پر سر ‌و‌ صدا هستیم که سالیان متمادی به کسب و کار و سلب آسایش از شهروندان پرداخته‌اند.

این در حالی است که فعالیت هر یک از این مشاغل مزاحم و آلاینده در شهرها می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای سلامت شهروندان به همراه داشته باشد. این امر یکی از چالش‌های محیط زیستی در کلان‌شهرهای کشور است و هر یک از این اصناف می‌توانند خطرات جبران‌ناپذیری را برای ساکنان در شهرها به همراه داشته باشند.

ساماندهی مشاغل و نظارت بر فعالیت آنها در شهرداری قدمتی به اندازه تاریخ بلدیه دارد و جزو وظایف اولیه این نهاد شهری محسوب می‌شود. امروزه بیش از ۳۰۰ هزار واحد صنفی توزیعی و ۱۰۰ هزار واحد تولیدی در گوشه و کنار پایتخت فعال هستند که ساماندهی آنها جز با یک طرح جامع و هماهنگ ممکن نیست. به ویژه آنکه بخشی از این مشاغل به کلی مزاحم محسوب می‌شوند و باید از محدوده شهری به شهرک‌های صنعتی انتقال یابند.

طرح جامع ساماندهی مشاغل بر اساس مطالعات گسترده توسط مدیریت شهری تدوین و از اوایل سال ۹۰ برای اجرا به ادارات ساماندهی شهرداری‌های مناطق ارسال شده است. در این طرح مشاغل با سه رنگ مشخص شد. رنگ قرمز به مشاغلی اختصاص یافت که باید از محدوده شهری خارج شوند. مشاغل گروه زرد باید رای تمهیدات داشته باشند یا فعالیت آنها مزاحمتی برای ساکنان ایجاد نکند. گروه سبز نیز مشاغلی هستند که فعالیت آنها در محیط شهری مجاز است.

این مشاغل به صورت مشاغل ضروری برای شهر مدرن و پویا نیز تعریف می‌شوند. طرح جدید تقریبا همه رشته‌های شغلی و صنعتی را دربرمی‌گیرد و ساخت شهرک‌های صنعتی جدید در حاشیه پایتخت را در دستور کار دارد. برای مثال در گروه‌بندی مشاغل گروه قرمز شامل دباغی، روده‌پاک‌کنی، صابون‌سازی، ریخته‌گری و ذوب فلزات، سنگبری، سنگ‌کوبی و ...، مشاغل گروه زرد همچون رویه‌کوبی مبل، رنگ کاری چوب، حلبی‌سازی و کانال‌سازی، کشبافی، تریکودوزی، نقاشی اتومبیل و... و مشاغل گروه سبز نیز شامل شرکت‌های خدمات الکترونیکی و فناوری اطلاعات، صنایع هوا و فضا، صنایع بیوتکنولوژی و ... می‌شود. سال‌هاست که در شهر پرجمعیت تهران مردم با معضلي چون صنايع و مشاغل مزاحم و آلاينده در محل‌ سکونت خويش مواجه هستند و بارها از سوی مسئولان شهری به ویژه برخی اعضای شورای شهر تهران مساله مشاغل مزاحم و تقابل آن با محیط زندگی انسان‌ها گزارش شده است، اما شرایط همان است که بود.

وضع قوانین سفت‌وسخت برای مشاغل مزاحم

در حالی مشاغل مزاحم بیخ گوش شهروندان تهرانی به فعالیت می‌پردازند که بنابر قانون در زمینه ممنوعیت فعالیت صنایع و مشاغل مزاحم در حریم شهری و همچنین بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری در راستای حمایت معنوی از مسکن، محل سکونت و حفظ آرامش ساکنان تاکید شده است. اما با این تفاسیر باز هم شاهد فعالیت‌های این مشاغل در سطح شهر تهران هستیم. هرگونه طرح و برنامه جامع به منظور ساماندهی مشاغل مزاحم شهری از سوی سازمان میادین و ساماندهی مشاغل با در نظر گرفته شدن منافع کوتاه‌مدت و بلندمدت برای صاحبان اصناف و با بسترسازی برای مشارکت آنها ایجاد شده است.

راهکار مناسب برای فعالیت اصناف اندیشیده شود

اینجا محله بریانک در محدوده منطقه ۱۰شهرداری تهران است. بوی دود و گازوییل فضا را پر کرده است و زمین از روغن ریزی ماشین‌ها سیاه‌رنگ است. هر روز افراد زیادی برای تعمیر اتومبیل خود به این محدوده مراجعه می‌کنند. در دور تا دور این محدوده اماکن مسکونی و مدارس مشاهده می‌شود. وحید مکانیک این محله است. او درباره آلودگی‌های موجود در این محله به «آرمان» می‌گوید: هر شغلی بنابر نیاز جامعه رونق دارد. مجاورت مکانیکی با محل زندگی مردم نیز نشان‌دهنده اهمیت این شغل و نیاز جامعه است.

 به گفته او اگر در محیط روغن‌ریزی ماشین‌ها یا بوی گازوئیل و صداهای گوش‌خراش مشاهده می‌شود به این دلیل است که بنابر ویژگی هر شغل باید صاحبان صنایع شرایط فعالیت آنها را مهیا کنند. به گفته او این امر نشان می‌دهد که باید قوانین مناسبی برای صدور مجوز صادر شود تا با مجاورت برخی از اصناف با محل‌های مسکونی مشکلی ایجاد نشود. وحید می‌گوید: در مجاورت این مغازه‌ها آپارتمان‌های مسکونی متعدد و مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی مشاهده می‌شود، در این شرایط وجود مشاغل دودزا چندان مناسب نیست، اما باید راهکار مناسبی برای فعالیت این مشاغل اندیشیده شود.

مغازه صافکاری که سال گذشته فست‌فودی بود!

در محله دستغیب مغازه‌های گوناگونی در قالب صافکاری و رنگ‌کاری فعالیت می‌کنند.این محله قدیمی جزو بافت فرسوده شهر تهران محسوب می‌شود و از قدیم‌الایام به عنوان یکی از مراکز صافکاری و رنگ‌کاری اتومبیل‌ها در شهر تهران معروف بوده است. در این محله تا چشم کار می‌کند رنگ‌کار‌ها مخزن رنگ به دست گرفته و مشغول کار هستند. در این حین زن جوان با کالسکه بچه‌اش از کنار یکی از مغازه‌ها رد می‌شود.

 زن به اینکه مقداری رنگ بر سر‌ و صورت خود و کودکش ریخته شده اعتراض می‌کند و می‌گوید: این بی‌نظمی‌ها در این محدوده به وفور مشاهده می‌شود و تا وقتی که هر سال مغازه‌ها به شغل‌های گوناگون اجاره داده شود شرایط همین است که می‌بینید. به گفته او سال گذشته این مغازه فست‌فودی بود، اما هم اکنون در آن کارهای رنگ‌کاری و صافکاری اتومبیل انجام می‌شود! این زن جوان استشمام هوای مخلوط با گاز این رنگ‌ها را مخرب برای ساکنان این محل می‌داند و می‌گوید: هر یک از این مواد شیمیایی آسیب‌هایی به همراه دارد و آسیب مخرب آن در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامتی مشخص می‌شود.

تمام مشکلات مشاغل مزاحم در پایتخت

یک عضو شورای شهر تهران درباره وضعیت مشاغل مزاحم در سطح شهر تهران به «آرمان» می‌گوید: در سطح شهر مشاغل مزاحم عدیده‌ای در کنار محل‌های مسکونی مردم وجود دارد که این امر منجر به تشدید آلودگی‌های محیطی می‌شود. معصومه آباد می‌افزاید: اکثر واحد‌های صنفی مزاحم و آلاینده توانایی لازم برای انتقال سریع مجتمع‌های صنفی یا شهرک‌های صنعتی را ندارند. در اصل وجود کارگاه‌ها و اصناف و مشاغل مزاحم شهری از جمله معضلاتی است که باعث آلودگی صوتی و آلاینده هوا و ایجاد مزاحمت برای شهروندان و نیز بروز سد معابر در پیاده‌روها و ترافیک در شهرها شده است که براساس بند۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها و براساس تفویض اختیار قانونی، شهرداری‌ها اختیار برخورد قانونی و انتقال این صنوف را به خارج از شهر برعهده دارند.

به گفته او با وجود اینکه برخی از این مشاغل از سال‌ها پیش در شهر وجود داشته است و برخی با افزایش جمعیت و گسترش محدوده شهر به تدریج داخل شهر قرارگرفتند، بر همین اساس تمامی مشاغل صنعتی که آلودگی‌های زیست‌محیطی هوا و صوتی را به دنبال دارند یا حضورشان در شهر مشکلات و خسارات زیادی در پی دارد، باید سریعا از شهر خارج شده و در مجتمع‌ها و شهرک‌هایی با امکانات زیربنایی و در مکان‌های مناسب ساماندهی شود.این عضو شورای شهر تهران تاکید می کند: مشکلات موجود در انتقال مشاغل مزاحم شهری به حدی است که برخی از کلان‌شهرها با وجود چندین سال تجربه هنوز در ابتدای راه بوده و موفق به خروج کامل مشاغل مزاحم موجود در شهر نشده‌اند.

 او می‌گوید: قانونی که صراحتا اعلام می‌کند شهرداري مكلف است از تاسيس كارخانه‌ها، كارگاه‌ها، پارکینگ‌هاي عمومي، تعميرگاه‌ها، دكان‌ها و همچنين مراكزي كه مواد محترقه مي‌سازند و اصطبل چارپايان و مراكز دامداری و به‌طور كلي تمام مشاغل و كسب‌هایي كه ايجاد مزاحمت و سروصدا كنند يا توليد دود يا عفونت و يا تجمع حشرات و جانوران نمايد جلوگيري كند. همچنین در تخريب كوره‌هاي آجر و گچ و آهك‌پزي و خزينه گرمابه‌هاي عمومي كه مخالف بهداشت است نیز اقدام نمايند. این عضو شورای شهر تهران تاکید می‌کند: می‌توان با نظارت و مراقبت از وضعیت بد دودكش‌هاي اماكن و كارخانه‌ها و وسایل نقليه دودزا جلوگيري کرد.

به گفته او هرگاه تاسيسات مذكور قبل از تصويب اين قانون به‌وجود آمده باشد می‌توان آنها را تعطيل كرد و اگر لازم شود آنها را به خارج از شهر انتقال داد.این در حالی است که ايجاد يک محيط بهداشتي و سالم، در جامعه از اساسی‌ترین حقوق شهروندان است و ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، بهداشتی، درمانی و توانبخشی سلامت مبتنی بر اصول و ارزش‌های انسانی و نهادینه‌سازی آن در جامعه و کاهش مخاطرات و آلودگی‌های تهدیدکننده سلامت از مهم‌ترین سیاست‌های کلی سلامت در کشور محسوب می‌شود.

منبع : آرمان