روی دیگر جنایت ورامین از نگاه کارشناسانه

چند روزیست که خبر قتل دختربچه‌ای خردسال فضای مجازی را تحت تاثیر خود قرار داده است. پلیس قاتل را دستگیر کرده و شهروندان ایرانی نیز برای همدردی با خانواده این فرد کمپینی در فضای مجازی به راه انداخته‌اند با عنوان #من_ستایش_هستم.

اگر چه وقوع این گونه حوادث منحصر به ایران نیست و کم نیست از این دست حوادث و جنایاتی که روزانه از نقاط مختلف جهان به گوش می‌رسد، اما آنچه کمتر به آن پرداخته شده، بررسی ابعاد دیگر این حوادث یا به عبارتی روی دیگر سکه جنایت مشابه ورامین است، موضوعی که در گفت‌وگو با کارشناسان به بررسی و آسیب‌شناسی اجمالی به آن پرداخته ایم.


دکتر مصطفی تبریزی

دکتر مصطفی تبریزی، روانشناس و مشاور است. او این حادثه را تلخ و از آن به عنوان یک خبر تاسف‌بار یاد می‌کند و معتقد است که بروز چنین جنایتی از سوی افرادی رخ می‌دهد که فاقد مهارت‌های زندگی و کنترل هیجانات خود هستند. این روانشناس در این باره  گفت:صرفا تاسف خوردن برای این حادثه کارگشا نیست و باید به دنبال دلایل آن بوده و آن را پیگیری کنیم. یک نظریه تقریبا اثبات شده وجود دارد که می‌گوید کروموزوم افراد جنایتکار با افراد عادی متفاوت است. البته این نظریه از میان هر 1000 نفری که مرتکب جنایت شده‌اند تنها در مورد یک نفر صدق می‌کند. این نشان می‌دهد که 999 نفر از 1000 نفری که مرتکب جنایت می‌شوند تحت تاثیر عوامل بیرونی، روانی و تربیتی دست به این اقدام زده بودند و می‌شد با یکسری آموزش و اقدامات پیشگیرانه از آن جلوگیری کرد.

وی با بیان اینکه آموزش‌ها در حوزه بهداشت روان باید از دوران کودکی یعنی از خانواده شروع شده و تا مدرسه ادامه یابد،‌ افزود: در خانواده‌ای که افراد آن نرمال بوده و دارای بهداشت روان هستند، مهارت‌های زندگی نیز به درستی به فرزندان منتقل می‌شود و احتمال اینکه در آینده اقدامی جنون‌آمیز جنایتی از سوی اعضای این خانواده رخ دهد، نزدیک به صفر است.

این روانشناس با بیان اینکه باید از دوران کودکی مرزها و حریم‌ها را به کودکان آموزش دهیم، اظهار کرد: هر فردی باید برای خودش یک حریمی داشته باشد این یعنی نه اجازه تجاوز به حریمش را به دیگران بدهد و نه به خود اجازه دهد که وارد حریم دیگران شود. بخشی از این حریم و مرزها به اعضای بدن و مراودات فردی بازمی‌گردد.

آموزش‌های جنسی جدی گرفته شود

تبریزی با تاکید بر اینکه خانواده‌ها باید نسبت به رفتار و ارتباط فرزندانشان با افراد غریبه به آنها آموزش دهند، گفت: قطعا افرادی که دست به چنین اقداماتی می‌زنند افرادی ضد اجتماعی هستند که در رفتارهای عادی‌شان نیز هیچ توجهی به هنجارهای جامعه نکرده و آن را می‌شکنند.

وی با بیان اینکه اقدام این نوجوان 17 ساله در ارتکاب این جنایت قطعا ریشه خانوادگی و روانی دارد، افزود: باید به خانواده‌ها مهارت‌های اجتماعی آموزش داده شود ، بهتر است به جای آنکه یکسری حفظیات بدون مصرف را در کتاب‌های درسی بگنجانیم، مهارت‌های روانی را به دانش‌آموزان بیاموزیم. همچنین مدارس باید سالانه یک یا دو بار از دانش‌آموزان خود تست‌های روانی گرفته و در صورتی که نیاز به مشاور دارند، از طریق آموزش و پرورش مشاوره به این افراد یا حتی خانواده‌هایشان داده شود و از بروز حوادث بزرگتر جلوگیری کنند.

آگهی ترحیم ستایش

این روانشناس درباره اینکه چرا این پسر 17 ساله پس از آزار و اذیت این دختربچه دست به اقدامات ثانویه زده است، گفت: متاسفانه این فرد پس از ارتکاب جنایت اولیه حتی توانایی کنترل هیجان خود را نیز نداشته و برای حل مشکل اول، جنایتی دیگر انجام داده و همینطور دست به اقداماتی زده که پرونده‌اش را سنگین‌تر کرده است. این فرد در حقیقت مدیریت بحران روانی نداشته است که به نظر من این موارد همانطور که گفتم ریشه در کودکی‌اش داشته است.

تبریزی با بیان اینکه مطالعه کتاب‌های آموزشی برای والدین سهم زیادی در تربیت صحیح کودکان دارد، خاطرنشان کرد: در جامعه‌ای که سرانه مطالعه‌اش اینچنین پایین است، متاسفانه باید بگویم که نباید انتظار بروز چنین جنایاتی را نداشت.

وی با تاکید بر ضرورت ارائه آموزش‌های جنسی به کودکان خاطرنشان کرد: یکی از مهارت‌های زندگی موضوع آموزش‌های جنسی و مهارت‌های این حوزه است. این آموزش‌ها از سه سالگی آغاز شده و تا سال‌ها بعد به تدریج به افراد آموزش داده می‌شود که در دوران بلوغ به اوج خود می‌رسد. کتاب‌هایی درباره آموزش جنسی وجود دارد که من مطالعه آن را به خانواده‌ها توصیه می‌کنم.

باید به خانواده‌ها مهارت‌های اجتماعی آموزش داده شود ، بهتر است به جای آنکه یکسری حفظیات بدون مصرف را در کتاب‌های درسی بگنجانیم، مهارت‌های روانی را به دانش‌آموزان بیاموزیم. همچنین مدارس باید سالانه یک یا دو بار از دانش‌آموزان خود تست‌های روانی گرفته و در صورتی که نیاز به مشاور دارند، از طریق آموزش و پرورش مشاوره به این افراد یا حتی خانواده‌هایشان داده شود و از بروز حوادث بزرگتر جلوگیری کنند.

دکتر امیرمحمود حریرچی جامعه‌شناس و مددکار اجتماعی است و در آسیب‌شناسی وقوع این حادثه به نقش دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی اشاره می‌کند که تاکنون کوتاهی‌های مختلفی از سوی آنان سر زده است. وی در این باره به خبرنگار حوادث ایسنا گفت: متاسفانه در جامعه ما، مسائل مرتبط با بلوغ و هیجانات این دوران عمدتا نادیده گرفته شده و کسی آن را مطرح نمی‌کند و کسی که باید با کمک رسانه ملی مدیریت این هیجانات، آموزش داده شده و کنترل شود.

وی با بیان اینکه خط قرمزها در این حوزه بسیار زیاد شده است، گفت: از سوی دیگر بسیاری از دستگاه‌های فرهنگ‌ساز در این زمینه کار چندانی انجام نمی‌دهند. سینما، تئاتر و... ظرفیت‌های بالایی است که از آن غافل شده‌ایم.

امیر محمود حریرچی

این جامعه‌شناس با بیان اینکه مسائل دوران بلوغ می‌تواند گاهی به شرایط غیرقابل کنترل و سختی منجر شود، اظهار کرد: در این زمینه هم خانواده‌ها مسوولیت دارند، هم باید به خود فرد آموزش داده شود. در حقیقت دستگاه‌های مسوول باید مخاطبان خود را هم خانواده‌ها دانسته و هم فرزندانشان و در این حوزه به آنها آموزش‌های لازم را ارائه کنند. ممکن است موارد دیگری در جامعه وجود داشته باشد که پنهان مانده و افراد از ترس آبرو یا دلایل دیگر از اینکه مورد تجاوز واقع شده‌اند حرفی به میان نیاورند.

حریرچی با بیان اینکه باید در پی این حادثه به خانواده‌ها آموزش داده شود، خاطرنشان کرد: باید به خانواده‌ها آگاهی داده شود. در بسیاری از نقاط دنیا وقتی چنین حادثه‌ای رخ می‌دهد حتی در برنامه‌های تلویزیونی نیز به تشریح آن می‌پردازند و دربرابر این گونه حوادث به آگاهی خانواده‌ها را افزایش می‌دهند. متاسفانه ما این تهدید را صرفا به شکل یک تهدید نگاه می‌کنیم این در حالی است که می‌توان همین تهدید را به فرصت تبدیل کرده و برای پیشگیری از اتفاقات مشابه و بعدی از آن استفاده کرد.

ستایش

این جامعه‌شناس کودک‌آزاری‌ها و مواردی از این دست را جزو آسیب‌های پنهان جامعه برشمرد و گفت: نقش آموش و پرورش نیز در پیشگیری از چنین فجایعی غیرقابل انکار است. باید به کودکان و دانش‌آموزان آموزش‌های لازم از دوران پیش‌دبستانی داده شود و در همان دوران به دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی درباره اعضای بدن و نواحی شخصی بدنشان آموزش داده شود. بنابراین می‌توان گفت که یک کوتاهی از جانب آموزش و پرورش نیز وجود دارد. چراکه در مرحله اول خانواده و در مرحله بعد نظام آموزشی در این زمینه مسوولیت دارند که در جامعه ما خانواده آموزش‌های لازم را ندیده و ناآگاه است، از این رو آموزش و پرورش باید آموزش‌های لازم را به دانش‌آموزان بدهد. رسانه‌ها نیز باید در این زمینه همراهی داشته باشند.

لزوم مداخله جدی دولت در مناطق فقیر و حاشیه‌نشین

حریرچی در ادامه به موقعیت جغرافیایی جنایت نیز اشاره کرد و به ایسنا گفت: متاسفانه در مناطق فقیرنشین و حاشیه‌نشین اوضاع وخیم‌تر است. چند سال پیش «بیجه» نیز در همین موقعیت جغرافیایی دست به آن جنایات زد و این نشان می‌دهد که دولت و دیگر دستگاه‌های مسوول باید مداخلات جدی‌تری در مناطق حاشیه‌نشین و فقیر داشته باشند و در کنار آن به سازمان‌های مردم نهاد و گروه‌های داوطلب‌نیز اجازه فعالیت بدهند.

وی ادامه داد: بنابراین علاوه بر اقداماتی که باید در سطح جامعه انجام شود نیازمند یکسری مداخلات خاص منطقه متناسب با فرهنگ و شرایط اجتماعی همان نقطه نیز هستیم که اتفاقا در این زمینه هم آموزش و پرورش نقش کلیدی داشته و هم بهزیستی نیز می‌تواند از طریق آموزش به شهروندان اقدام کند، اما باید توجه داشت که این آموزش‌ها باید با حضور مردم و شناخت از مطالبات آنان انجام شود.

این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه نباید به چنین حوادثی برچسب سیاسی و سیاه‌نمایی زد، گفت: این یک مشکل اجتماعی است و اگر به عنوان یک مشکل اجتماعی به آن نگاه نکنیم در آینده تبدیل به بحرانی می‌شود که نمی‌توان آن را جمع کرد.

حریرچی در پایان با تاکید بر اینکه باید گروه‌های مدافع حقوق کودکان نیز در این زمینه فعالیت جدی‌تری داشته باشند، گفت: امروز بیشتر گروه‌ها نام حمایت از حقوق کودک را بر خود گذاشته‌اند در حالی که ما باید به دنبال گروه‌های مدافع حقوق کودکان باشیم و از آن استفاده کنیم.

 ستایش قریشی دختر بچه شش ساله‌ایست که روز 22 فروردین‌ماه از سوی پسر 17 ساله در ورامین مورد آزار و اذیت قرار گرفته به شکل فجیعی به قتل رسید که البته پلیس در کوتاه‌ترین زمان نسبت به کشف این جنایت اقدام کرده و هم‌اکنون قاتل در اختیار دستگاه قضایی است.