الگویی برای رابطه اروپایی ها با ایران

  پیشگامی ایتالیا در گسترش و ارتقا سطح مناسبات با جمهوری اسلامی ایران در فضای پسابرجام به پشتوانه رویكرد تعاملی و واقع بینانه رهبران رم در قبال تهران، الگویی است كه دیگر دولت های اروپایی می توانند با استفاده از آن روابط خود را با ایران بازتنظیم كنند.

تهرانِ بارانی، این روزها میهمان مهمی از اروپا را میزبانی می كند؛ میهمانی كه كشورش ایتالیا تا پیش از تنگ شدن حلقه تحریم های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران، نخستین شریك تجاری اروپایی ما بود اما صدور پی در پی قطعنامه های تحریمی شورای امنیت علیه كشورمان از سال 2006 تا 2010، روابط رم با تهران را به شدت محدود كرد.

«ماتئو رنتزی» نخست وزیر ایتالیا دیروز سه شنبه، بیست و چهارم فروردین به همراه هیاتی 250 نفری از مقام های سیاسی و فعالان اقتصادی این كشور وارد تهران شد تا روند گسترش و بهبود روابط 2 كشور در فضای پسابرجام را شتابنده تر سازد؛ روابطی كه تهران و رم از مزیت های آن به صورت دوسویه بهره خواهند برد.

به نظر می رسد ایتالیا برای بهبود روابط با ایران در دوره رفع تحریم ها از دیگر كشورهای اروپایی پیشی گرفته است. مناسبات ایران و ایتالیا كه همواره به دور از تنش و همراه با دوستی و تفاهم بوده است، ناشی از نگاه واقع بینانه 2 كشور به یكدیگر است. از این رو دیگر كشورهای اروپایی و جمهوری اسلامی ایران می توانند با استفاده از الگوی مناسبات تهران- رم، مناسبات دو و چند جانبه خود را بازتنظیم كنند.

در این زمینه چند نكته لازم به یادآوری است:

1- همانطور كه رم در بهمن ماه پارسال نخستین مقصد سفر اروپایی «حسن روحانی» رییس جمهوری كشورمان در فضای پسابرجام بود، رنتزی هم با سفر به تهران خود را در جایگاه نخستین رییس یك دولت قدرتمند اروپایی قرار داد كه در فضای پس از توافق هسته ای به كشورمان سفر می كند. این تلاش ویژه مقام های ارشد 2 كشور برای ارتقا سطح مناسبات و ایجاد تحول مثبت در آن، برآمده از پیشینه مطلوب و موفقی است كه ایران و ایتالیا در رابطه با یكدیگر داشته اند.

ایران و ایتالیا در پیشینه روابط خود هیچگاه با چالش جدی مواجه نشده اند. استقلال عمل مقام های ایتالیایی و موضع گیری متعادل و عقلانی آنان در برابر تهران در همسنجی با دیگر كشورهای غربی، موجب شده تعارض سیاسی در تاریخ روابط تهران- رم جایی نداشته باشد. مقام های این كشور صنعتی اروپایی با وجود تلاش برای صعود در هرم قدرت جهانی بر خلاف بسیاری از دولت های غربی این هدف را بیشتر از طریق تعامل و برقراری تعادل در سیاست خارجی و نه چالش زایی و پیروی محض از آمریكا دنبال كرده اند.

همین كنش متعادل و به نسبت مستقل موجب شده رویكرد جمهوری اسلامی ایران به ایتالیا رویكردی مثبت باشد. از این رو است كه رهبر انقلاب در دیدار دیروز خود با رنتزی تاكید كرد: نگاه ایران به ایتالیا خوشبینانه است. ما این نگاه مثبت را به برخی كشورهای اروپایی نداریم زیرا نگاه آنها فقط به آمریكا است تا طبق دیكته او عمل كنند.

افزون بر مقام های سیاسی، مردم ایران هم به دلیل علایق و بسترهای مشترك تاریخی و فرهنگی نسبت به ایتالیا دیدگاه مثبتی دارند؛ دیدگاهی كه حتی در مناسبات 2 كشور در زمینه های دیگر به ویژه اقتصادی تاثیرگذار بوده است. در این پیوند، روحانی دیروز در نشست خبری با رنتزی گفت: ایتالیا جایگاه خاصی میان مردم ایران دارد. شركت ها و صنعت این كشور همواره در ایران با حسن استقبال روبرو بوده اند. ایتالیا دوست قدیمی و ارزشمند ایران است.

2- نگاه واقع گرایانه مقام های ایتالیایی به جایگاه و نقش ایران در منطقه خاورمیانه، موجب شده رویكردهای رم در قبال تهران حتی در دوره تحریم ها و اوج اختلافات هسته ای با غرب نیز از آسیب های افت و فرود –دست كم در حوزه های سیاسی و فرهنگی- بركنار ماند. استقبال مقام های این كشور از مشاركت جمهوری اسلامی ایران در حل بحران های منطقه برآمده از این نگاه عقلانیت گرا است. ایتالیایی ها با آگاهی از نقش ثبات بخش كشورمان، همچنین خواهان همكاری با ایران در زمینه مبارزه با افراطی گری و تروریسم بوده اند، بویژه اكنون كه رگه هایی از نفوذ تروریسم در كشورهای اروپایی دیده می شود. بر همین مبنا تروریسم و لزوم همكاری در این زمینه یكی از مهمترین موضوع هایی بود كه در دیدار مقام های كشورمان با رنتزی مورد بحث قرار گرفت.

همچنین نگاه به دور از انحرافِ ایتالیا نسبت به اسلام، جدا دانستن راه تروریسم از این آیین جهانی و نزدیك دانستن دیدگاه های اسلام و مسیحیت موجب شده رم بر خلاف دیگر شركای اروپایی خود، نسبت به دین اسلام و پیروان آن موضعی نرم و دوستی آفرین داشته باشد؛ موضعی كه همدلی كشورهای اسلامی و ملت های مسلمان را برمی انگیزد.

3- اقتصاد یكی از مهمترین و پرظرفیت ترین زمینه های همكاری ایران و ایتالیا است. رم به دنبال احیای جایگاه پیشین خود در شراكت اقتصادی با تهران و بازگشت به فضای پیش از تحریم ها است. از این رو، در دوره پسابرجام در برقراری روابط اقتصادی با كشورمان پیشگام شده تا گوی سبقت را از شركای اروپایی خود برباید. رم این بار هم رویكرد تعاملی و واقع بینش را پشتوانه گام های خود قرار داده است. نگاه مثبت و اعتماد 2 طرف به یكدیگر موجب شده در جریان سفر روحانی به رم و رنتزی به تهران در مجموع 36 سند همكاری در زمینه های مختلف به امضا برسد؛ قراردادهایی كه بخش قابل توجهی از آنها در زمینه اقتصادی است و انتظار می رود اجرای آن ها مسیر گسترش مناسبات دوجانبه اقتصادی و همچنین ورود سرمایه‌گذاری و فناوری ایتالیا به ایران را هموار ‌سازد.

البته پیش شرطِ بنا نهادن پایه های استوار مناسبات اقتصادی، استقرار نهادها و ارتباطات مالی، بانكی و بیمه ای قدرتمند است. همراهی نمایندگان بانك ها، موسسات مالی و بیمه ای بزرگ ایتالیا با رنتزی در سفر به تهران، رابطه اقتصادی سودمندتر و محكمتری را میان تهران- رم نوید می دهد.

4- با وجود اینكه در فضای پسابرجام به سر می بریم اما فضای روانی به جا مانده از تحریم، همچنان مانع از تحقق كامل نتایج مورد انتظار لغو تحریم ها شده است. رویكرد مثبت ایتالیا به ایران كه در پیشگامی این كشور در گسترش مناسبات با تهران نمود یافته، می تواند بر نگاه دیگر كشورهای اروپایی به كشورمان تاثیرگذار باشد، تا جایی كه برخی رسانه های ایران، رم را دروازه گسترش همكاری با اروپا می خوانند. البته خود رنتزی هم در نشست خبری مشترك با رییس جمهوری كشورمان وعده داد كه در نشست آینده «گروه 7» برای رفع كامل تحریم ها علیه ایران تلاش كند.

در مجموع باید گفت الگوی تعاملی رابطه ایتالیا با جمهوری اسلامی ایران، نگاه واقع بینانه رهبران این كشور به اسلام و جایگاه و نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه و تلاش برای عادی سازی روابط می تواند الگوی خوبی برای كشورهای اروپایی باشد؛ كشورهایی كه برخی از آنها روابط خود با كشورمان را تابعی از رابطه تهران- واشنگتن قرار می دهند و فرصت های گسترده روابط با ایران را فدای موضع گیری غیرواقعگرایانه می سازند و هنوز در ذهن خود غبار تحریم را از چهره ایران نزدوده اند.