سیگار الکترونیک فریب تازه دخانیات

دختر جوان چیزی شبیه به سیگار از کیفش درمی‌آورد و ۲ پک عمیق به آن می‌زند. دود غلیظ ولی بی‌بوی آن را در هوای بالای سرش خالی می‌کند و سیگار را بدون اینکه خاموش کند، درون کیفش می‌اندازد.

 چند دقیقه بعد باز همین کار را تکرار می‌کند. سیگار الکترونیک آخرین محصول خانواده دخانیات است که جای خود را بین اقشار جامعه باز می‌کند؛ وسیله‌ای که قرار است باعث ترک سیگار شود برای عده‌ای جای سیگار را گرفته. سیگار الکترونیک یا سیگار برقی وسیله‌ای است که استعمال دخانیات را شبیه‌‌سازی می‌کند. این کار توسط تولید بخارات خاصی که بو، طعم، مزه و احساس کشیدن سیگار واقعی را به مصرف کننده بدهد، ایجاد می شود سیگار الکترونیک امروزه در نقاط مختلف جهان فروخته می‌شود و میلیون‌ها مصرف‌کننده دارد. در کشورهای مختلف، قوانین متفاوتی در مورد فروش و استفاده از این نوع سیگارها وضع شده‌است. مزیت‌ها و خطرهای احتمالی سیگارهای الکترونیک، موضوع مورد بحث محققان و سازمان‌های فعال در زمینه بهداشت و سلامتی است. بعضی دانشمندان ازجمله مسئولان اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده آمریکا هشدار داده‌اند که در مورد ایمن بودن این محصول، هنوز سؤال‌های فراوانی بی‌پاسخ مانده‌است. اگرچه در ظاهر این وسیله شبیه‌ساز سیگار، مواد شیمیایی مضر موجود در کاغذ، فیلتر و توتون سیگارهای معمولی را ندارد ولی این سیگارها حاوی مواد شیمیایی مضر دیگری هستند که می‌توانند به اندازه سیگارهای معمولی به مصرف‌کننده آسیب بزنند. در ادامه گفت‌وگویی با دکتر غلامرضا حیدری، رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است که می‌خوانید.

این وسیله جدید با فراهم‌کردن نیکوتین برای دستگاه تنفسی بدون نیاز به تنباکو کار می‌کند و در نگاه اول بسیار فریبنده و علمی و بهداشتی است اما اطلاعات کمی در زمینه گازهای تولیدی آن و اثرات استفاده توسط انسان‌ها در دست است. مطالعاتی در زمینه چگونگی اثر آنها بر سلامت در دست نیست. ممکن است داروهای موجود برای ترک دخانیات را نیز که اثر شناخته شده دارند تحت تاثیر قرار دهد. به علاوه، غیرسیگاری‌هایی همچون کودکان ممکن است به استفاده از آنها گرایش یابند. در تئوری سیگار الکترونیک ممکن است ایمن باشد ولی با وجود این، نیاز به مطالعه ایمنی، اثربخشی و دستورات دارویی برای بررسی آن توسط سازمان بهداشت جهانی و دیگر مراکز بهداشتی توصیه می‌شود. این وسیله که شبیه سیگار پلاستیکی با باطری و مخزن نیکوتین است کمتر از یک‌دهه قبل در اروپا ساخته شده و تاکنون توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان روش مؤثر ترک سیگار مورد تأیید قرار نگرفته است. براساس معاهده جهانی کنترل دخانیات این وسیله شامل ممنوعیت‌های فروش و تبلیغات است. از آنجا که در دود حاصل از آن مواد شیمیایی مختلف وجود دارد اثرات کوتاه و بلندمدت آن مورد تردید است. از سوی دیگر مطالعات بسیاری در دنیا وجود دارد که استفاده از این وسیله را در ترک سیگار مؤثرمی‌داند و در بعضی از مطالعات دیگر اثر این سیگار را فقط درکاهش مصرف تعداد نخ‌های سیگار بعدی عنوان می‌کند.

مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد استفاده از این وسیله می‌تواند باعث التهاب راه‌های تنفسی و کاهش حجم‌ ریه شود. استفاده از سیگار الکترونیک به دلیل شباهت با به‌دست گرفتن سیگار موجب ادامه حالت عادت مصرف سیگار می‌شود.

در مطالعه‌ای که در این مرکز در حال انجام است تمامی روش‌های ترک سیگار موجود در جهان در خلال 11سال گذشته از طریق مقالات منتشر شده در PubMed مورد بررسی قرار گرفت و از 17روش موجود، سیگار برقی در رتبه آخر قرار گرفت (از25مقاله مرتبط با آن 14مقاله نظر مشخصی ارائه نمی‌دهد. 5 مقاله روش را مضر و 6مقاله مفید می‌دانند، این در حالی است که روش‌های دیگر نظیر داروهای نیکوتین و قرص شامپیکس صدها مقاله حمایت‌کننده دارند). فروش از طریق اینترنت و ماهواره و در برخی کشورها مستقیماً در بازار صورت می‌گیرد. عرضه که عموماً از کشور چین بوده و در آنجا تولید می‌شود در بسیاری از کشورهای وابسته به سازمان بهداشت جهانی به صورت کنترل نشده‌ای صورت گرفته است. به همین دلیل توصیه می‌شود که در این زمینه قوانینی ارائه شود. اداره غذا و داروی آمریکا اخیراً مواد موجود در 18کارتریج مختلف را که با 2 سیگار الکترونیک فروش می‌روند بررسی کرد. میزان مواد و مقادیر تولید گاز، هنگام استنشاق آنها تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. در برخی مقادیری از نیتروزآمین‌ها وجود دارد که حاصل مصرف مواد دخانی است و سرطان‌زا شناخته شده‌اند. میزان نیکوتین موجود در کارتریج‌ها با مقادیر اعلان شده به روی بسته‌بندی یکی نبوده و برخی از کارتریج‌ها که نباید نیکوتین می‌داشتند حاوی نیکوتین بودند.

سیگار الکترونیک بر این اساس طراحی شده است که با قرار دادن انتهای لوله‌ای پلاستیکی یا فلزی در دهان مانند سیگار و مکیدن مخلوطی از هوا و بخارات حاوی نیکوتین داخل وسیله به شش‌ها انتقال می‌یابد. این وسیله دارای سیستم الکترونیکی تولید بخار، باطری قابل شارژ و شارژر، سیستم کنترل الکتریکی و کارتریج‌های قابل تعویض است که حاوی نیکوتین و مواد دیگری می‌تواند باشد. مواد شیمیایی به‌کار رفته در آنها کاملاً آشکار نیست اگرچه در برخی ماده منتول نیز به‌کار رفته است. برخی نیز برای تداعی حالت سیگار تولید نور می‌کنند. عرضه‌کنندگان معتقدند که این وسیله، نیکوتینی را که توسط سیگار وارد دستگاه تنفسی می‌شود فراهم می‌کند.

ورود نیکوتین به ریه‌ها با سیگار الکترونیک این نگرانی را ایجاد می‌کند که این سیگار ایمن نبوده و اعتیادآور نیز هست. چه بسا تماس مکرر با مواددرون کارتریج‌ها بر اثر ماه‌ها استفاده از این وسیله به عنوان جایگزین سیگار عامل خطرزا باشد.به علاوه، ایمنی استفاده کوتاه یا دراز مدت از این دستگاه مطالعه نشده است. برخی تولیدکنندگان اظهار کرده‌اند که وسیله آنها نوعی درمان جایگزین نیکوتین سیگار است و یکی دیگر از تولیدکنندگان حتی اظهار داشته که سازمان بهداشت جهانی نیز کالای آنها را حمایت می‌کند البته اظهار نظر آنها توسط این سازمان تکذیب شده است. سازمان بهداشت جهانی، کالاهایی را که مبانی علمی اثربخشی دارند و توسط مراکزی چون اداره پزشکان اروپا و سازمان غذا و داروی آمریکا توصیه می‌شوند حمایت می‌کند.این در حالی است که درمان‌های جایگزین نیکوتین به سیگار به خوبی مطالعه شده‌اند و درمان استنشاقی هم اکنون در دست بررسی نیست. مطالعات تصویربرداری توسط پرتوهای پوزیترون نشان داده‌اند که با استنشاق سیگار الکترونیک تا 90درصد در دهان نیکوتین به جای می‌گذارد و میزان کمی به شش‌ها می‌رسد.