اقدام روسیه، تاکتیکی برای کسب منافع ملی

روس‌ها در موضوع سوریه نگاه ایدئولوژیک نداشته و حتی پیش‌تر بارها اعلام کرده بودند که خط قرمزشان شخص بشار اسد نیست؛ از این‌رو عقب‌نشینی برای حفظ منافعشان در سوریه پرستیژ آنها را به خطر نمی‌اندازد.

احمد وخشیته سردبیر دیده‌بان روسیه در تشریح دلایل اصلی خروج روس‌ها از سوریه صریح کرد: سوریه تنها کشوری است که به روسیه اجازه دسترسی به دریای مدیترانه را از گذشته تاکنون داده است و متحد کرملین محسوب می شود؛ از این رو مسکو در کنار تهران از دمشق حمایت کرده اما باید توجه داشت که این حمایت، ایدئولوژیک نیست و صرفاً بر اساس منافع منطقه‌ای روسیه در سوریه به واسطه پایگاه نظامی‌اش به ورطه عملیاتی شدن در آمده است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر باید توجه داشت که رابطه روسیه با سوریه و ایران استراتژیک نیست و مبتنی بر تاکتیک است که در این میان می توان ادعا کرد دمشق به مراتب از سطح بالاتری نسبت به تهران برخوردار است و از همین جهت است که پس از این تصمیم پوتین که گفته می‌شود ناگهانی بوده، مقام‌های بسیاری از کشورها دچار شوک می‌شوند. اما در پاسخ به این پرسش که آیا این تصمیم برای مقامات اسرائیلی نیز شوکه کننده بوده است یا خیر باید گفت در این میان برخی معتقد هستند که روسیه می خواهد برگ جدیدی در مذاکرات سوریه رو کند و رویکرد رفتارهای خود را در مسیر صلح و امنیت منطقه معرفی کند؛ البته باور کُنش‌های مبتنی بر صلح و گفتمان در بزنگاه‌ها از سوی روس‌ها بسیار سخت است، چرا که تاریخ همواره موید رفتارهای سخت از سوی آنها بوده که به عنوان مثال می‌توان به موضوع اشغال نظامی کریمه اشاره کرد.

    اسرائیل و آمریکا متحد استراتژیک یکدیگر به شمار می‌آیند و از این رو همکاری‌های امنیتی جدی در منطقه با اسرائیل به معنای هماهنگی با واشنگتن نیز هست. همچنین باید توجه داشت که کرملین از سپتامبر سال گذشته میلادی تلاش کرد تا به کاخ سفید نزدیک شود و از سردی روابط خود را آرام آرام بکاهد. چراکه این کشور طی سال‌های قبل با آمریکا همکاری‌هایی در حوزه‌های مختلف داشته است. اما به نظر همانگونه که پوتین پس از دو سال قهر سیاسی با اوباما برای اولین بار در نشست سالانه سازمان ملل در نیویورک حاضر شد و در حاشیه آن با اوباما دیدار کرد و دست وی را به گرمی فشرد و تنها دو روز بعد حملات هوایی خود به مواضع مخالفان سوری را آغاز کرد، هم اکنون نیز بعید به نظر می‌رسد که پوتین به یک باره وزاری دفاع و خارجه خود را فرا بخواند بگوید از فردا نیروهایمان از سوریه باز خواهند گشت.

این کارشناس مسائل روسیه در پاسخ به اینکه آیا منظور پوتین از رسیدن به اهداف مسکو در سوریه اهداف سیاسی است یا نظامی، عنوان کرد: به نظرم می‌بایست اهداف پوتین را در سطح داخلی و خارجی بررسی کرد. روس‌ها مردمانی بسیار ناسیونالیست هستند و از کُنش‌هایی که اگرچه عرف بین‌المللی نیست استقبال فراوانی می‌کنند و آن را به مثابه اقتدار سیستم حکومتی خود می‌دانند که سند این گفته، افزایش محبوبیت پوتین پس از الحاق کریمه به روسیه است. طی سالیان اخیر روسیه شرایط اقتصادی مناسبی را سپری نمی‌کند؛ از یک سو نرخ دلار شیب صعودی تند به خود گرفته و روبل بر سرسره سقوط سوار است و از سمت دیگر کاهش قیمت نفت در کنار فشار تحریم‌های اقتصای ناشی از اشغال کریمه بر مردم روسیه فشار می‌آورد. به این دلیل پوتین می‌کوشد همچنان با توسل به چنین رفتارها و نمایش اقتدار نظامی روسیه فضای داخل کشور را همسو با خود جلو ببرد. از این رو به نظر می‌رسد در سطح داخلی بهره‌برداری لازم را انجام داده است.

وی افزود: از سوی دیگر در بعد خارجی پوتین می‌بایست به طرف غربی خود نشان می‌داد که روسیه اگرچه ابرقدرت جهانی نیست اما توان بازیگری مناسبی در سطح منطقه‌ای دارد و سوریه، لیبی نیست که آرام بنشیند و این آمادگی را دارد همچون اوکراین وارد فاز نظامی برای دفاع از خارج نزدیک خود شود. اما به نظر روس‌ها نه تنها نگران مهاجرت افراط گرایان مسلمان از آسیای مرکزی و قفقاز به سوریه نیستند که از آن حمایت هم می‌کنند و یقیناً برنامه‌ای برای عدم بازگشت آنها و تبدیل به تهدیدی جدی‌تر برای خود دارند.

    یقیناً روس‌ها به یک باره و از روی ضعف حداکثری چنین تصمیمی را اتخاذ نکرده‌اند و به نظر من پیشتر با آمریکا و اسرائیل گفتگو و چانه زنی‌های خود را صورت داده‌اند. لذا خروج نیروهای روسیه به صورت کامل یا تدریجی به معنای قدرت گرفتن و سهم خواهی مخالفان اسد نیست؛ چه بسا که کرملین امنیت پایگاه خود در طرطوس را به شرط روی کار آمدن دولتی معتدل در سوریه حفظ می‌کند و از سوی دیگر چانه‌زنی خود با آمریکا و غرب را معطوف اوکراین می‌کند تا به شرایط مورد نظر خود در قبال این کشور (اوکراین) که از اهمیت استراتژیک بالایی برایش برخوردار است، دست یابد.

وی در پایان با بیان اینکه روسیه را حتی اگر یک ابر قدرت جهانی بدانیم، اما همچنان کشوری است که متحد استراتژیک چندانی ندارد، تصریح کرد: می‌توان این کشور را یک قدرت فرامنطقه‌ای منزوی در عرصه بین‌الملل دانست. از این رو روس‌ها همواره مهره‌های خود را در بازی با متحدان تاکتیکی خود می‌چینند و عقب نشینی نیز یکی از همین تاکتیک‌ها به شمار می‌رود. اوکراین و قزاقستان تنها متحدان استراتژیک روسیه بودند که پس از بحران اوکراین شاهد بودیم که مسکو نتوانست کی‌یف را حفظ کند و آخرین راهبردش الحاق کریمه بود. آنچه امروز در موضوع سوریه عقب نشینی خوانده می‌شود، بدون شک بهتر از آن چیزی است که در موضوع اوکراین برای روس‌ها رخ داد و پرستیژ کرملین‌نشینان را با خطر فزاینده مواجه نمی‌کند. چرا که آنها تاکتیکی در قبال سوریه برای خود تعریف کرده‌اند و به نظر می‌رسد مطابق آن پیش می‌روند و به اهداف خود تا حد زیادی رسیده‌اند. روس‌ها در موضوع سوریه نگاه ایدئولوژیک نداشته و حتی پیش‌تر بارها اعلام کرده بودند که خط قرمزشان شخص بشار اسد نیست؛ از این رو عقب نشینی برای حفظ منافعشان در سوریه پرستیژ آنها را به خطر نمی‌اندازد.