حکم‌ مرگ با انواع مواد‌ محترقه چیست؟

یک حقوقدان و وکیل دادگستری می‌گوید: بدیهی است، استفاده از لوازم و اشیای خطرناک و غیرعقلایی در مراسم چهارشنبه سوری، جز اینکه کام همگان را تلخ کند و در نهایت باعث توجه مجازات به افرادی که چنین کاری می کند شود، حاصلی ندارد.

 چهارشنبه سوری یکی از آداب کهن ایرانیان محسوب می شود و روزگاری یکی از آیین های پیش درآمد نوروز بود، اما امروز آن جشن و شادی جای خود را به صداهای مهیب ترقه، انفجار و در نهایت نگرانی خانواده ها داده است. در سال های اخیر رفتارهای غیراجتماعی از جمله انفجار انواع موادمحترقه جای رسوم سنتی را گرفته و سبب بروز آسیب های جسمی و روانی قابل توجهی شده است. جامعه شناسان معتقدند کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش، سلامتی مردم را هدف می گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده اند.

 هر سال در آستانه عید گزارش های تلخی از نقص عضو و سوختگی جوانان منتشر می شود که فقط بر اثر یک لحظه غفلت رخ می دهد. براساس گزارش های رسمی در مورد آسیب های ناشی از چهارشنبه سوری، آسیب های چشمی که گاه و بیگاه به تخلیه چشم و نابینایی منجر می شود، پارگی های پرده گوش و سوختگی های شدید و عمیق و معلولیت بیشترین صدمات چهارشنبه سوری است که سالانه تعداد زیادی از افراد به ویژه گروه سنی ۱۰ تا ۲۴ سال را درگیر می کند. آمارها نشان می دهد، چهارشنبه سوری،‌ هر سال تلفات زیادی بر اثر انفجار مواد محترقه نیز به همراه داشته است و البته تعدادی از مردم بی گناه هم طعمه کسانی می شوند که چهارشنبه آخر سال خود را با انفجار مواد محترقه می گذرانند.
اما آسیب رساندن با انواع مواد محترقه و بمب دست ساز، چه طبعات حقوقی دارد؟ در روزهای گذشته خبر محاکمه جوانی که باعث مرگ یک سرباز شد، در صدر اخبار حوادث رسانه ها بود. بهمن کشاورز حقوقدان و وکیل دادگستری، درباره این موضوع به خبرآنلاین توضیحاتی داده است که می خوانید؛

آقای کشاورز، در قانون ما مجازات برای افرادی که در چهارشنبه سوری از مواد محترقه استفاده می کنند، به چه صورت در نظر گرفته شده است؟

به موجب فهرست تنظیمی در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، به تاریخ ۲۶ خردادماه سال ۱۳۸۹، که در اجرای آیین نامه اجرایی قانون تشدید مجازات قاچاق اسلحه و مهمات تنظیم شده است، مواد منفجره و محترقه ممنوع یا تحت کنترل برشمرده شده است. این موارد را می توان به این شکل خلاصه و بیان کرد: اولا مواد منفجره شامل باروت سیاه، فتیله کندسوز، فتیله انفجاری، دینامیت، انواع پودر آذر، انواع مختلفی از موادشیمیایی مثل نیتروگلیسیرین و تی‌ان‌تی، انواع چاشنی های الکتریکی و غیرالکتریکی تأخیری یا آنی می شود.

مواد محترقه مشمول قانون عبارتند از باروتی که برای شکار به کار می رود، فسفرسفید و قرمز، انواع اقلام وسایل نورافشانی سبک و سنگین و موارد دیگری مثل پرکلرات آمونیوم و پرکلرات پتاسیم، اکسید کننده های قوی از قبیل نیترات و آمونیام، کلرات و پتاسیم داخل در این مواد هستند.

حکم مرگ افراد با مواد محترقه چهارشنبه سوری چیست؟

صرف و نفس نگهداری و حمل مواد محترقه مجازات دارد و قابل تحریف است. حال اگر به وسیله این اقلام و مواد قتلی واقع شود، طبیعتا از باب تعهد جرم قابل پیگیری خواهد بود. یعنی هم استفاده از این مواد به خودی خود مجازات جداگانه حبس دارد و هم قتل برحسب اینکه شبه عمد، عمد یا خطایی باشد قابل پیگری است که در این مورد بحث خطا کمتر قابل طرح است. چنین قتلی یا عمد خواهد بود در شرایطی و یا شبه عمد.

در عین حال حالت دیگری را هم می توان تصور کرد و آن این است که قتلی واقع شود ولی آنچه که در این مورد بکار رفته است، داخل در این مواد نباشد. مثلا کار بسیار خطرناکی که قبلا انجام می شد و امیدوارم هرگز از طرف افراد دیگر تکرار نشود، استفاده از کپسول های خالی گاز بود (گازهای پیک نیکی کوچک که مصرف شده و ظاهرا خالی بود) این کپسول ها را وقتی در آتش می انداختند به علت انبساط مواد باقی مانده تقریبا به صورت بمبی منقجر می شد. اگر این حالت نیز پیش بیاید به علت بی احتیاطی، بی مبالاتی و عدم رعایت نظامات دولتی هم بحث مجازات تعزیری مطرح می شود و هم بحث قتل عمد یا شبه عمد.

با توجه به اتفاق اخیری که در سال ۹۳ افتاد، بر اثر اصابت نارنجک دست ساز به یکی از سربازانی که در حین انجام وظیفه بود و باعث مرگ وی شد، حکم چنین افرادی که مرگ یک شهروند را رقم می زنند چیست؟

در مواردی اگر فرد به قصد قتل کاری را انجام دهد و یا با علم به اینکه آنچه انجام می دهد (نوعا کشنده است) و عملش به هرحال مشمول تعریف قانونی قتل عمد قرار گیرد، معمولا در مواردی از این گونه چنین چیزی احراز نمی شود. ولی نهایت کوتاه فکری و بلاهت است، استفاده از چیزهایی که باعث حدوث جرح و حتی قتل شود. اگر منظور جشن و خوشحالی است، باید از امکانات و وسایلی استفاده شود که اقتضا ایجاد سرور و خوشحالی داشته باشد، نه ایجاد جرح و احیانا باعث قتل شود.

افرادی که این مواد محترقه را تولید می کنند، می فروشند و در نهایت به دست جوانان و مردم می رسانند مجازاتشان چیست؟

اگر مواد جز مواردی باشند که شمردم و عنوان کردم، خود این امر جرم است و به تنهایی قابل مجازات است و مجازات آن هم کم نیست و (حداکثر تا ۵ سال حبس) دارد. ولی اگر مواد جز مواردی باشد که اساسا مواد محترقه و منفجره ممنوعه نیست، ولی موادی باشد که به وسیله آن این قبیل مواد آتش بازی را درست می کند، اگر مواد غیرمجاز، قاچاق یا غیرقانونی در آن نباشد به خودی خود البته جرم محسوب نمی شود، ولی چنانچه به وسیله آن اعمالی ارتکاب شود که آن اعمال جرم باشد، طبیعتا مجازات خاص خود را دارد.