تهدید برای خانه های قجری

شورای شهر تهران، شهرداری را موظف به حفظ و بازسازی عمارت تاریخی عین‌الدوله کرد؛ عمارتی که با موافقت شهرداری تهران قرار بود برجی 25 طبقه و 800 واحدی با کاربری مسکونی و اداری در حیاط آن ساخته شود حالا نايب رئيس كميسيون شهرسازي و معماري شورا از خطر ريزش بخشي از اين عمارت در اثر رانش زمين خبر مي دهد. اعضای شورای شهر تهران دیروز طرحی را برای صیانت از یکی از خانه‌های تاریخی تهران به صحن شورا بردند؛ «عمارت عین‌الدوله».

این جزو معدود دفعاتی است که یک خانه تاریخی موضوع یک طرح می‌شود، آن هم در شورای شهر «تهران»؛ شهری که بسیاری از خانه‌‎های تاریخی‌اش را بلعیده است. اعضای شورا دیروز یک فوریت طرحی را تصویب کردند که براساس آن شهرداری موظف شد عمارت تاریخی عین‌الدوله را از فهرست املاک قابل فروش خارج کند. آن‌ها همچنین از شهرداری خواستند تا نسبت به ایمن‌سازی گودبرداری عميقي که در حیاط این عمارت انجام شده اقدام کند. عمارت عین‌الدوله و حیاطش که در منطقه 4 شهرداری واقع شده، در سال‌های گذشته روزهاي پرماجرايي به خود ديده و پرونده‌ آن پرسروصدا و سوال‌برانگیز بوده است. هر چند در گذشته در جريان تخریب‌ها و تعدی‌ها به میراث فرهنگی و خانه‌های تاریخی آن هم در شهری مثل تهران، ساخت‌وساز در «حریم» آثار تاریخی به دفعات به وقوع پیوسته بود اما مجوز ساخت یک برج در حیاط عمارت عین‌الدوله یعنی بنایی جدید در «عرصه» یک اثر تاریخی از اتفا‌ق‌های نادر در حوزه میراث فرهنگی به شمار می‌رود.

این عمارت و باغش با وسعت 11‌هزارمتر در زمان مدیریت الویری در شهرداری تهران تفکیک و حدود شش‌هزار متر آن فروخته شد. درختان کهنسال آن را قطع کردند، در سال‌های اخیر هم خبر رسید قرار است در حیاط عمارت عین‌الدوله یعنی همان حدود شش‌هزار مترمربع، برجی 25 طبقه با کاربری تجاری - مسکونی در 800 واحد ساخته شود. پیش از این اهالی و ساکنان خیابان افتخاریان، همان خياباني كه عمارت در آن واقع شده، با جمع‌آوری طوماری از امضای - مردم و همسایگان عمارت عین‌الدوله نسبت به این گودبرداری و ساخت برج 800 واحدی اعتراض کرده و چندین نوبت مقابل سازمان میراث فرهنگی تجمع کردند اما اين اعتراض ها راه به جايي نبرد و پرونده اختلافات اين پلاك تاريخي همچنان گشوده ماند.

باغ و عمارت عین‌الدوله متعلق به صدراعظم مظفرالدین‌شاه بود که در دوره مبارزات آزادی‌خواهان در صدر مشروطه آنان را سرکوب کرد. این باغ و عمارت با دو پلاک ثبتی در سال 77 به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است. یکی از حوادث تاریخی که در این باغ رخ داده، کنفرانس تهران است. در خلال جنگ جهانی دوم سران سه کشور روس، انگلیس و آمریکا که پیش‌تر قوایشان در تهران مستقر شده بودند، در پایتخت حضور یافتند. آن‌ها به جهت امنیتی و دیگر ملاحظات از مرکز شهر و تمرکز منطقه مسکونی دور شده و در عمارت عین‌الدوله استقرار پیدا کردند و کنفرانس مشهور تهران را نیز در همین عمارت برگزار کردند. محمد‌مهدی تندگویان، عضو کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران دیروز گزیده‌ای از روزگاری را که بر عمارت عین‌الدوله سخت گذشته در جلسه شورا روایت کرد.

او گفت: «عمارت عین‌الدوله در سال ۷۱ به تملک شهرداری تهران درآمد که مساحت آن ۱۱‌هزار متر مربع بود. در سال ۷۷ و در زمان مدیریت آقای الویری در شهرداری تهران پنج‌هزار و ۵۰۰ متر مربع از این عمارت به یک فرد فروخته شد. در همین راستا ‌هزار اصله نهال قطع شد که تخلف بود زیرا این ملک به ثبت آثار ملی رسیده بود.» تندگویان با بیان این‌که در سال ۹۰ یک‌بار دیگر این ملک توسط شهردار منطقه ۴ و در دوره مدیریت قالیباف به فروش رسیده است، ادامه داد: «در همین راستا در گام نخست از شهرداری تهران می‌خواهیم عمارت عین‌الدوله را از فهرست فروش املاک قابل فروش شهرداری تهران خارج سازد و علاوه بر آن ایمن‌سازی گودبرداری را نیز در دستور کار قرار دهد.» به گفته او فردی که ادعا می‌کند مالک بخش گودبرداری‌شده این عمارت است از اهالی ساکن در حاشیه عمارت شکایت کرده است. او افزود: «ما در حال حاضر دقیقا نمی‌دانیم بالاخره مالک بخش گودبرداری‌شده شهرداری است یا فرد دیگری مالک این مجموعه بوده است.»علیرضا جاوید معاون شهرسازی شهردار تهران که زمانی نیز شهردار منطقه ۴ بوده است در پاسخ به سخنان تندگويان، درباره این عمارت گفت: «تقریبا به این پرونده آشنا هستم. مساله فروش این عمارت از اواخر دهه ۷۰ مطرح شده است. با توافق صورت‌گرفته با سازمان میراث فرهنگی وقت، شهرداری اقدام به تملک این عمارت کرد. با توجه به شرایط روز خریدوفروش ملک بخش عمارت خریداری می‌شود و محبوس می‌ماند و بخش باغ و عرصه به مساحت پنج‌هزار و ۵۰۰ متر مربع به بخش خصوص واگذار می‌شود که در همین راستا پروانه ساخت ۲۵ طبقه مسکونی و تجاری به خریدار داده می‌شود.»

او افزود: «این شخص نیز پس از تملک ملک آن را به شرکت سرمایه‌گذاری مسکن واگذار می‌کند، البته شهرداری از این کار منصرف شده و از ادامه کار ممانعت به عمل می‌آورد اما با توجه به مجوزی که در اختیار مالک بود وی به مراجع قضایی مراجعه کرده و حکم قضایی دریافت می‌کند و به این ترتیب جزییات این پرونده به مراجع قضایی کشیده می‌شود و با توجه به تبعات حقوقی حکم به نفع شهرداری صادر شد اما باز هم شهرداری در دوره‌ای دیگر در یک مزایده فضای باغ که گودبرداری شده را به فروش رساند و در حال حاضر نیز بخش باغ و گودبرداری شده این عمارت در اختیار بخش خصوصی است و شهرداری تنها مالک ساختمان بنای این عمارت است که اکنون سازمان زیباسازی از آنجا به عنوان یک فضای فرهنگی هنری بهره‌برداری می‌کند.»به گفته جاوید پس از اعتراض سازمان میراث فرهنگی پروانه این ملک اصلاح شده و از۲۵ طبقه به ۱۰طبقه تجاری کاهش یافته است. در ادامه حرف‌های معاون شهردار تهران، تندگویان گفت: «سوال من از شهرداری تهران این است که چرا پس از کش و قوس فراوان و ارسال نامه سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران در سال ۹۰ بار دیگر این ملک را در فهرست املاک قابل فروش قرار داده و آن را به فروش می‌رساند.» معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران اما به سوال اعضای شورا درباره چرایی فروش مجدد این ملک در دوره قالیباف در سال 90 پاسخی نداد.

خطر رانش جدي است؛ گود برداري زودتر مهار شود

نایب‌رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شو را پس از جلسه شورا در گفت و گو با خبرنگار ما درباره این‌که چرا این طرح با قید یک فوریت در شورا مطرح شده علت را احتمال رانش زمین و فرونشست بخشی از عمارت تاریخی عین‌الدوله اعلام کرد وگفت: «گزارش‌هایی از اهالی محل و مردم به شورا مبنی بر احتمال رانش زمین در محل گودبرداری مجاور عمارت عین‌الدوله داشتیم. گود‌برداری 15 ساله با عمق 18 متر انجام شده و در اختلافات شهرداری و میراث فرهنگی و بخش خصوصی به حال خود رها شده است. مدارک و مستندات نشان می‌دهد این گود از هر چهار طرف در حال تخریب است. از سوی دیگر فاصله گودبرداری با عمارت دو متر است و نظر کارشناسی این بود که گودبرداری جلوی ملک هیچ مهاری ندارد و به همین دلیل اگر بارندگی ادامه پیدا کند زمین رانش می‌کند و خطر ریزش وجود دارد.»به گفته نايب رئيس كميسيون شهرسازي و معماري شورا این گودبرداری در همه سال‌های گذشته بدون هیچ مهاری به حال خود رها شده و به رغم پیگیری‌های همسایه‌ها و معتمدان محلی اقدامی برای ایمن‌سازی آن صورت نگرفته است.

او همچنین از مشکلاتی گفت که به واسطه پیگیری مردم برای نجات این خانه تاریخی گریبان آن‌ها را گرفته است. به گفته تندگویان، یکی از معتمدان محل که در سال‌های گذشته با جمع‌آوری امضا از همسایه‌ها و مراجعه به مراجع مختلف مانع از تخریب و تغییر کاربری عمارت عین‌الدوله و باغش شده بود حالا به دلیل شکایت صاحب بخش گودبرداری شده به دادگاه فراخوانده شده است.

او گفت: «باعث تاسف است که مردم را برای صیانت از میراث فرهنگی شهرشان مورد پیگرد قضایی قرار می‌دهند! ایشان را به تشویش اذهان عمومی متهم کرده‌اند. ما از معاونت حقوقی شهرداری خواسته‌ایم جلوی این شکایت را بگیرند و به فردی که از او شکایت شده کمک کنند و اجازه ندهند برای او به عنوان شهروندی که در پیگیری این موضوع احساس مسئولیت کرده مشکلی ایجاد شود.» براساس آخرین تغییرات و پس از اعتراض‌ها حالا مالک بخش گودبرداری شده به جای 25 طبقه به 10 طبقه رضایت داده است، اما سرانجام آیا ساختمانی 10 طبقه در حیاط عمارت عین‌الدوله ساخته خواهد شد؟ نایب‌رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورا در پاسخ به این پرسش به «بهار» گفت: «باغ و عمارت هر دو یک پلاک ثبتی هستند و جزو میراث فرهنگی محسوب می‌شوند و در سال 77 با وجود این‌که ملک پلاک ثبتی داشته فروخته می‌شوند و بعد میراث اعتراض می‌کند تا این‌که شهرداری مالک آنجا می‌شود. اتفاقی که افتاده این بوده که سال 90 این ملک دوباره توسط شهرداری برای فروش گذاشته شده و درواقع ملک از باغ جدا شده و ملک را نگه‌داشته و باغ را فروخته‌اند. الان اولویت اول ایمن‌سازی گودبرداری واقع در باغ است که احتمال خطر در آن وجود دارد اما در مراحل بعدی پیگیری‌ها برای این‌که شهرداری بتواند مالکیت را کسب کند و باغ و عمارت را به شرایط اولیه درآورد، دنبال می‌شود.

منبع: بهار