نامه به سلطانی فر برای نجات خانه تاریخی گرگان

همزمان با انتشار خبر «ثبت ملی خانه مشروطه گرگان»، حالا دوستداران میراث فرهنگی در نامه‌ای به مسعود سلطانی‌فر، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از او برای نجات این خانه درخواست کمک کرده‌اند.

 مجموعه حاج قاسم استرابادی (خانه مشروطه) در بافت قدیم گرگان، بنایی مسکونی و در محله «دربنوی» بافت قدیم قرار گرفته، در دوره مشروطه برخی از جلسات انجمن مشروطه استراباد در این خانه برگزار شد، حتی در دهه 30 مکان تاسیس مدرسه ملی جعفری بوده و شاهد یکی از ارزشمندترین رویدادهای مذهبی کشور (مراسم مذهبی پامنبری در شب عاشورا) در 150 سال گذشته بوده و درحال حاضر بدون کاربری است.

در این نامه که به امضای 46 سازمان مردم‌نهاد و 565 دوستدار و فعال میراث فرهنگی از جمله دکتر منوچهر ستوده، پدر جغرافیای تاریخی نوین ایران رسیده آمده است: «در دوره‌ای که انسان‌ها در اقصی‌نقاط جهان در پی حفظ تاریخ و پیشینه فرهنگی خویش‌اند، در گرگان زمین بنایی ارزشمند که برگی مهم از تاریخ معاصر این شهر را رقم زده است در حال نابودی است.

خانه «مشروطه گرگان» که روزگاری بام سرخ‌رنگش همچون نگینی در این شهر می‌درخشید و مأمنی بود برای مشروطه‌خواهان استرآباد این روزها تا مرز ویرانی پیش رفته است؛ خانه‌ای به‌جامانده از دوره قاجاریه با ویژگی‌های منحصر به فرد تاریخی و معماری.

همان خانه‌ای که انجمن مشروطه‌خواهی و ضداستبدادطلبی در آن علیه محمدعلی شاه قاجار شکل گرفت. مجموعه‌ای مسکونی تاریخی که محل تشکیل جلسات سران مشروطه‌خواه استرآباد (انجمن مشروطه‌خواهان) و همچنین محل زندگی یکی از سران تأثیرگذار مشروطه در منطقه بود. خانه‌ای که استقرارش در یکی از مهمترین ورودی‌های بافت تاریخی گرگان چهل‌ویکمین اثر ثبت ملی و همجواری آن با اماکن تاریخی ارزشمند و منحصر به‌فرد از دوره صفویه، زندیه و قاجاریه، سیمایی بی‌بدیل به این بافت تاریخی بخشیده است.

علاوه‌بر ویژگی‌های تاریخی این بنا، معماری ارزشمند آن نیز بر هیچ‌کس پوشیده نیست. خانه «مشروطه گرگان» با ساختار معماری بی‌نظیرش، از معدود بناهای سه طبقه قاجاری در میان خانه‌های گرگان قدیم و دارای یکی از اصیل‌ترین جداره‌های شهری است.

این خانه در حال حاضر به دو بخش با مالکیت مجزا تقسیم شده که امروزه با عنوان خانه‌های حاجی‌قاسمی و وزیری شناخته می‌شود.

متاسفانه، با وجود مصوبه شورای فرهنگ عمومی در سال 1389 و با وجود آگاهی بر اهمیت این بنا، تاکنون عملکرد قابل ذکری از طرف سازمان میراث فرهنگی، متولی حفظ آثار تاریخی شهر، در جهت احیا و مرمت این میراث ارزشمند و دستاورد پرشکوه تاریخی معماری مشاهده نشده است. چه بسا این خانه تاریخی به دلیل سهل‌انگاری و پیگیری نکردن مسئولان امر و علاوه بر آن نداشتن احساس تعلق خاطر و شناخت مالک از ارزش‌های بنا و مبادرت به تخریب آن در معرض ویرانی قرار گرفته است.

استمرار این وضعیت اسفناک و بی‌مهری‌ها می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور، معدود بازمانده‌های ارزشمند از بافت تاریخی منحصر به فرد گرگان را از عرصه‌ی میراث معماری ویژه حذف کند.

همچنین لازم به ذکر است که بر اساس مصوبه شورای فرهنگ عمومی تصمیم به احیا‌ و تبدیل این بنا به موزه مشروطه استرآباد گرفته شد، نظیر آن‌چه به زیبایی در تبریز و اصفهان ایجاد شده و به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری در آن شهرها تبدیل شده است. متأسفانه نه تنها تاکنون گامی در راستای انجام این مهم از سوی نهادی برداشته نشده، بلکه از چندی پیش تخریب آن با مجوز سازمان میراث فرهنگی شروع شد.

پس از تلاش‌های انجمن حامیان بافت‌ها و بناهای تاریخی سرزمین گرگان به منظور جلوگیری از تخریب این بنا و بازدید جناب آقای دکتر طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی کشور و دستور اکید ایشان در خصوص ثبت اضطراری و جبران کاستی‌های گذشته امیدهایی بس گذرا و موقت در دل حامیان میراث‌فرهنگی روشن شد. به‌طوری که وعده‌هایی بی‌پایه و اساس و متأثر از فشار مسئولین بالادست از سوی سازمان میراث فرهنگی استان به این مطالبه به حق مردمی داده شد و کمیته‌ای به منظور پیگیری این مسئله نیز تشکیل شد.

دریغا این تکاپو هفته‌ای هم پایدار نماند. به‌دلیل پیگیری نکردن صحیح و همکاری مسئولان، در هفته گذشته از طرف شهرداری و نیز مالک، به بهانه خطرآفرین بودن، همچنان شاهد ادامه تخریب این بنا بودیم (در تصاویر پیوست روند تخریب این بنا قابل مشاهده است). متأسفانه در این میان مسئولان میراث فرهنگی نیز خود را به خفتن زده‌اند و از دست معدود افراد دغدغه‌مند در سازمان متبوع به‌علت عدم وجود پشتوانه اجرایی لازم کاری ساخته نیست.

اکنون که مردم گرگان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی امید خویش را به مرمت اثر ارزشمند خانه مشروطه گرگان از سوی دستگاه متولی در استان کم‌رنگ می‌بینند، عاجزانه از شما تقاضای یاری و همکاری در این خصوص داشته و امیدوارند با پیگیری دلسوزانه‌تر از جانب شما از ادامه این روند تأسف‌برانگیز جلوگیری شود.

از این‌رو امضاکنندگان این نامه از آن جناب، به عنوان ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، خواهشمندند تا برای بازسازی و مرمت خانه مشروطه گرگان پیش‌قدم شوید تا این بنا که محل شکل‌گیری رویداد ملی جنبش مشروطه‌خواهی در گرگان است از بلاتکلیفی و خطر نابودی نجات یابد و چه بسا تبدیل به موزه مشروطه استرآباد شود.

امیدواریم که باز شاهد بام‌های سرخ سفالی بر فراز خانه‌های این بافت ارزشمند تاریخی باشیم.»