استقبال خارجی‌ها از فرمول خوراک پتروشیمی

معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت به اعتبار 10 ساله فرمول محاسبه نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، از اصرار سرمایه‌گذاران خارجی برای ساخت مجتمع‌های جدید پتروشیمی با ظرفیت تولید سالانه صد میلیون تن خبر داد.

محمد مهدی رحمتی درباره فرمول نرخ خوراک گازطبیعی واحدهای پتروشیمی و تاثیر آن در سرمایه گذاری خارجی در پساتحریم، اظهار کرد: من مطمئن هستم میزان سرمایه‌گذاری با اجرای این فرمول بهبود پیدا می‌کند، از هم اکنون نیز استقبال گسترده ای از سوی سرمایه گذاران داخلی و خارجی شده است.

وی ادامه داد: در حالی که امکانات خوراک و برنامه ما برای ساخت مجتمع‌های جدید پتروشیمی با ظرفیت سالانه ٣٠ تا ٣٥ میلیون تن برای ٥ سال آینده است، در حال حاضر سرمایه گذاران دنبال ساخت صد میلیون تن هستند و صبح تا شام با اصرار فشار می آورند.

رحمتی با بیان اینکه این فرمول از ابتدای سال ١٣٩٥ تا ابتدای سال ١٤٠٥ یعنی به مدت 10 سال معتبر و البته قابل تمدید است، عنوان کرد: این فرمول هم برای واحدهای جدید و قدیم پتروشیمی و هم برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی که می خواهند از گاز سبک شیرین به عنوان خوراک استفاده کنند اعمال می شود.

وی به تخفیف‌های مصوبه دولت ابلاغی هشتم شهریور امسال در مورد خوراک واحدهای پتروشیمی که برای تولید محصولات میانی و نهایی یا زنجیره ارزش سرمایه گذاری کنند، اشاره کرده وافزود: این تخفیف‌ها نیز به جای خود اعمال می شود. البته مجتمع‌های پتروشیمی از گاز به دو صورت استفاده می کنند؛ یکی به عنوان خوراک و دیگری به عنوان سوخت؛ این فرمول برای خوراک گازی مجتمع‌های پتروشیمی است. قیمت سوخت را هم مانند دیگر صنایع پرداخت می کنند.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت درباره مبنای محاسبه قیمت گاز صادراتی در فرمول ابلاغی با توجه به محرمانه بودن قیمت گاز قراردادهای گازی، خاطرنشان کرد: فرمول قیمت گاز صادراتی و وارداتی مشخص است و قابل دستکاری نیست والبته در مراجع تخصصی بین المللی بعد از عقد قرارداد اعلام می شود. زمانی که قرارداد بسته می شود مشخص کرده اند که قیمت گاز براساس درصدی از قیمت کدام نفت خام شاخص تعیین شود.

رحمتی ادامه داد: به عنوان نمونه اگر قیمت گاز درصدی از قیمت نفت شاخص برنت باشد یا دیگر نفت خامهای شاخص آنوقت شرکت ملی گاز ایران نیز با همان فرمول برای ترکیه فاکتور صادر می کند یا از ترکمنستان صورتحساب می گیرد. در واقع در قراردادهای بین‌المللی گاز فرمول قیمت دو قسمت دارد. یک قسمت ثابت و قسمت وابسته به قیمت نفت که به صورت درصدی از قیمت نفت خام شاخص است. مثلا فرض کنید قیمت هر یک میلیون بی تی یو یا همان 28.3 مترمکعب گاز وارداتی و صادراتی ما یک دلار به علاوه 12 درصد قیمت نفت برنت باشد، آن وقت قیمت گاز صادراتی و وارداتی ما معلوم است.

وی تصریح کرد: قیمت خوراک پتروشیمی فوق هم به همین ترتیب دو قسمت دارد؛ نخست، متوسط وزنی درآمد صادرات و هزینه واردات و درآمد وصول شده فروش داخلی گاز و دوم، قسمت بین المللی فرمول خوراک یعنی قیمت گاز طبیعی در چهار مرکز یا هاب بسیار معروف هنری آمریکا، آلبرتای کانادا ، NBP انگلیس و TTFهلند.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با توجه به اینکه در قسمت نخست این فرمول که بخشی از مبنای محاسبه مقدار مصرف داخلی است و میزان مصرف در بخشهای مختلف متفاوت است، این موضوع را تایید و اظهار کرد: مصرف خانگی و تجاری ٤٠ تا ٥٠ میلیارد متر مکعب در سال است.

رحمتی در این باره با بیان اینکه علاوه بر حجم قیمت نیز در این فرمول مبنای محاسبه قیمت موزون است، عنوان کرد: در مورد فروش دیگر مصارف داخلی، مصرف و قیمت بخشهای خانگی، تجاری، دولتی، عمومی، حمل و نقل و صنعت غیر از خوراک پتروشیمی در نظر گرفته شده است. همانگونه که دراین فرمول آمده، منظور از معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی، حاصل‌ضرب گاز فروخته شده داخلی از تولید داخل (فروش داخلی منهای مقدار واردات) در میانگین موزون قیمت فروش داخلی به علاوه کل درآمد حاصل از صادرات گاز به علاوه کل پرداختی برای واردات گاز، بر کل مقدار گاز (فروش داخلی به علاوه مقدار صادرات گاز) تقسیم شده است. این معدل موزون هر شش ماه برمبنای عملکرد نیم سال گذشته محاسبه و ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

وی درباهر قیمت نهایی خوارک بر مبنای این فرمول اظهار کرد: بدون تخیف ده درصد تابستان واضافه قیمت زمستان و بدون تخفیفهای مصوبه تخفیف برای سرمایه گذاری در زنجیره ارزش با قیمتهای کنونی نفت خام حدود ٨,٥ تا ٩ سنت است.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با اشاره به اینکه نمی‌توان از الان قیمت نفت در نیمه نخست سال آینده را تعیین کرد، دراین باره گفت: متوسط قیمت در شش ماه ملاک است و باید قیمت نفت مشخص باشد. چون دست کم روی چهار جزء این فرمول قیمت نفت اثر دارد؛ گاز صادراتی، گاز وارداتی، قیمت گاز در TTF و NBP و نرخ ارز. اما اگر همین شرائط باشد قیمت خوراک بین ٨,٥ تا ٩ سنت خواهد بود مگر این که قیمت نفت تغییر مهمی کند.

رحمتی درباره اینکه مبنای قیمت مطروحه 13 سنت برای خوراک پتروشیمی‌ها، با بیان اینکه این قیمت بر مبنای نفت ٦٠ تا ٧٠ دلاری بوده است، تصریح کرد: اما با این فرمول نبوده است. در واقع، قیمت ١٣ سنت با هر فرمولی مشخص شده باشد زمانی که این قیمت را تعیین کردند قیمت نفت بالای ٧٠ دلار بوده است.

وی با اشاره به اینکه قیمت 8.5 سنتی عقب‌نشیتنی در زمینه افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها نیست، خاطرنشان کرد: همانطور که گفتم با قیمت نفت حدود ٦٠ دلار خوراک ١٣ سنت به دست می آید و با قیمت کنونی نفت نرخ خوراک ٨,٥ تا ٩ سنت خواهد بود.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت تصریح کرد: من اطلاعی از این که این قیمت با چه محاسباتی اعلام شد، ندارم. اما این که قیمت خوراک پتروشیمی با قیمت نفت و انرژی در ارتباط باشد منطقی است، به عنوان مثال یکی از محصولات پتروشیمی متانول است که قیمت آن ارتباط مستقیمی با قیمت سوخت دارد و با فاصله اندکی قیمت آن افزایش یا کاهش می یابد.

رحمتی با تاکید بر اینکه مجتمعهای پتروشیمی ایران باید توان رقابت با شرکتهای بین‌المللی را داشته باشند، ادامه داد: دراین صورت باید قیمت خوراک در ایران با قیمت خوراک در کشورهای دیگر مثل اروپا و آمریکا قابل رقابت باشد، البته دراین فرمول برای حفظ این رقابت حداکثر قیمت خوراک گازی واحدهای پتروشیمی ٩٠ درصد متوسط چهارهاب عنوان شده است.

15 میلیارد متر مکعب سوخت یارانه‌ای پتروشیمی‌ها

وی درباره اینکه چه میزان گاز روزانه به عنوان خوراک و چه میزان به عنوان سوخت در اختیار پتروشیمی ها قرار می گیرد، گفت: هم اکنون روزانه حدود ٤٣ میلیون مترمکعب گاز در اختیار پتروشیمی ها با خوراک گاز یا با خوراک مایع قرار می گیرد یعنی سالانه ١٥ میلیارد مترمکعب. از این میزان ٥ میلیارد متر مکعب گاز در سال به عنوان خوراک برای پتروشیمی های گازی و بقیه به عنوان سوخت در همه پتروشیمی ها مصرف می شود.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با بیان اینکه ٥ میلیارد مترمکعب گاز در سال مشمول فرمول جدید خوراک پتروشیمی می‌شود، عنوان کرد: بقیه این میزان با قیمت یارانه‌ای است که این فرمول شامل آن نمی‌شود. این درحالی است که در دیگر پتروشیمی‌های دنیا قیمت سوخت و خوراک یکی است و در ایران قیمت سوخت همانگونه که گفتم یارانه ای است. ضمن این که قیمت خوراک نیز نسبت به دیگر نقاط جهان پایین تر است.

رحمتی با تایید رضایت وزارت نفت از فرمول تعیین شده خوراک گفت: وزیر اقتصاد و رئیس سازمان برنامه و بقیه اعضای ذیربط دولت این فرمول را قبول داشته‌اند و وقتی زنگنه آن را امضا کرده و ابلاغ کرده، یعنی راضی هستند؛ هشت ماه برای تدوین این فرمول وقت صرف شده است.

بخش خصوصی از هرچه دولت ابلاغ کند ناراضی است

وی درباره میزان رضایت پتروشیمی‌ةا از فرمول جدید نرخ خوراک، اظهار کرد: در ایران، بخش خصوصی معمولا از چیزی که دولت ابلاغ می کند راضی نیست و اعتراض می کند. البته آنها هم قبل از ابلاغ امضا کرده‌اند.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت درباره کاعهش نرخ خوراک مجمتمع‌های پتروشیمی از 13 به 8.5 سنت با فرمول جدید وزارت نفت، خاطرنشان کرد: باید گفت که قیمت ١٣ سنت با ارز ٢٦٥٠ تومان به دست آمده بود که ٣٤٤٥ ریال می‌شد، این قیمت ارز مربوط به دو تا سه سال پیش است. پتروشیمی‌ها هم اکنون هزینه خوراک را به صورت ریالی فوق‌الذکر پرداخت می‌کنند. اگر قرار باشد با دلار ٣٦٠٠٠ ریال محاسبه شود عدد ٤٦٨٠ ریال به دست می‌آید. باید به این موضوع توجه کرد که حاشیه سود فروشندگان محصولات پتروشیمی مثل هر فروشنده دیگر مواد نفتی با کاهش قیمت نفت کاهش پیدا می کند.

رحمتی ادامه داد: به عنوان مثال در قیمت نفت ١٠٠ دلار اگر مارجین پتروشیمی‌ها 6 درصد خوراک باشد و پنج درصد تخفیف خوراک داشته باشند در مصرف خوراک معادل هر بشکه نفت عدد پنج دلار تخفیف گرفته و به حاشیه سود اضافه کرده اند و در نفت ٢٥ دلاری، یک دلار و ٢٥ سنت. این در حالی است که استهلاک، هزینه، دستمزد کارگر و ... کم نمی شود، اما مارجین سود کم می شود. در این فرمول، قیمت خوراک متناسب با قیمت فروششان شده است و به صورت منطقی اگر قیمت نفت افزایش یا کاهش پیدا کند قیمت خوراک نیز تغییر می کند. البته در آینده خیلی نزدیک یعنی یک تا دو سال آینده نفت بالای ٧٠ دلار پیش بینی نشده است.

به گفته وی مجتمعهای پتروشیمی برای هر متر مکعب خوراک هم اکنون حدود 344 تومان پرداخت می کنند، که از یکم فروردین ماه سال 1395 قیمت‌های جدید اعمال خواهد شد.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با اشاره به اینکه دست کم یک ماه طول می‌کشد تا طبق فرمول جدید، قیمت را محاسبه و آن را ابلاغ شود، ادامه داد: بازار و خود مجتمع‌ها به طور علی‌الحساب قیمت‌ها را می‌دانند و در محاسبات خود را اعمال می کنند اما تا اواخر فروردین ماه قیمت خوراک مجتمعهای پتروشیمی قطعی ابلاغ می‌شود.

رحمتی درباره اینکه ملاک انتخاب دو هاب از آمریکا و دو هاب از اروپا در این فرمول چه بوده است، گفت: این‌ها معروف‌ترین هابهای گاز دنیا هستند که اولا قیمتهای آنها همواره به صورت علنی اعلام می شود ثانیا بسیاری از معامله گران فیزیکی و بورس گاز به این هابها متکی هستند و از آن استفاده می کنند و ارقام دستوری و قابل دستکاری نیست.

وی با اشاره به اینکه در هابهای آمریکا، همانطور که بانک مرکزی آنها مثل رگولاتور بر نرخ بهره اعمال نظرکرده، رگولاتور انرژی یا گاز آمریکا با ابزار های مختلفی مانند اجازه صادرات روی هاب این کشورحکومت می کند تا قیمت آن از یک محدوده ای تجاوز نکند، افزود: قیمت گاز در هنری هاب از سال ٢٠٠٨ و پس از رکود بزرگ در آمریکا و غرب دیگر به نفت وابسته نبود. در واقع درنفت یکصد دلاری قیمت گاز در هنری هاب تقریبا همان قیمتی بود که در نفت ٣٥ دلاری است، البته با چند سنت اختلاف و قیمت گاز در اروپا به قیمت نفت وابسته است.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت با اشاره به اینکه اگر این فرمول به یک هاب وابسته باشد بسیار متغیر می‌شود، تصریحکرد: اما اگر فرمول به چهار هاب از معروفترین هابهای دنیا وابسته باشد مشکلی پیش نخواهد آمد. ضمن این که در قانون به موضوع رقابت پذیری در رابطه با قیمت بین‌المللی اشاره شده است نه فقط قیمت در بازار اروپا یا آمریکا. البته اگر هابهای معروفی به مانند این هابها وجود داشت به آن رجوع می شد. بسیاری از کشورهای جهان در ١٠ تا ١٥ سال اخیر به این هابها اتکا می کنند و طبیعی است ایران نیز به آن استناد کند در واقع اگر قرار است ما به یک هابی استناد کنیم بهتر است در دنیا معروف باشد و به هابهای غیرمعروفی که به آن رجوع نمی شود توجه نکنیم.

رحمتی در ادامه درباره تقسیم تعیین قیمت به دو دوره ٦ ماهه، عنوان کرد: به دلیل اختلاف مصرف در تابستان و زمستان؛ در واقع در تابستان به دلیل کاهش مصرف در بخش خانگی گاز مازاد وجود دارد و در زمستان برعکس است. در واقع هدفمان این بود که فرصتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنیم تا در تابستان به هر میزانی که می خواهند گاز مصرف کنند و خوراک گاز را ده درصد ارزانتر دریافت کنند و در زمستان ١٠ درصد گرانتر بپردازند.

وی افزود: البته این موضوع هم گفتنی است که همه واحدهای پتروشیمی تعمیرات دارند و معمولا تعمیرات اساسی را به زمستان می اندازند. این مجتمعها می توانند در تابستان محصولات میانی تولید و ذخیره کنند و در زمستان از این ذخیره استفاده کنند. البته همه مجتمعها این قابلیت را ندارند اما آنهایی که دارند می توانند استفاده کنند.

فرمول جدید نرخ خوراک برای جلوگیری از روزمرگی

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت درباره تاثیر استفاده از این فرمول در جلوگیری از رانت در این بخش، گفت: زمانی می توان جلو رانت را گرفت که کار شفاف باشد و نوسان و روزمرگی در کار نباشد، فرمولی که هم اکنون تدوین و ابلاغ شد درازمدت است و دارای این شفافیت است که صاحبان صنایع پتروشیمی خودشان قیمت خوراک را با توجه به این فرمول محاسبه کنند.

رحمتی با تاکید بر اینکه لحاظ کردن متوسط فروش داخلی در این فرمول رانت ایجاد نمی‌کند، اظهار کرد: یارانه در متوسط فروش داخلی برای همه صنایع است. در واقع دلیل اصلی که در این فرمول قیمت داخلی بخش قابل توجهی را به خود اختصاص داده، این است که هم اکنون سالانه ١٢٠ تا ١٣٠ میلیارد مترمکعب گاز در داخل کشور فروخته می‌شود که خیلی وزن ثبات‌دهنده دارد و هر روز هم تغییر نمی کند؛ رانت وقتی ایجاد می‌شود که برای همه نباشد و کسی با رابطه دولتی و اطلاع مخفی که دارد از آن فرصت استفاد کند و منافع مالی را به دست آورد.

چند نرخی بودن ارز در همه صنایع رانت‌زا است

وی درباره اینکه با توجه به آزاد بودن قیمت محصولات پتروشیمی‌ها و استفاده آن‌ها از ارز آزاد، استفاده از فرمول برای تعیین خوراک می‌تواند رانت‌زا باشد، گفت: این فاصله قیمتی ارز در همه بخش‌ها رانت و فساد درست می کند و همه هم قبول دارند. توقع این است که قیمت ارز سال آینده به سمت تک نرخی پیش برود؛ مقام‌های بانک مرکزی و دولت همیشه وعده دادند درصورت اجرایی شدن برجام حداکثر ظرف ٦ ماه قیمت ارز را تک نرخی کنند.

معاون برنامه ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت ادامه داد: ما یک تجربه خوب تک نرخی شدن را از سال ١٣٨١ تا ٩٠ داشتیم که خیلی خوب بود به طوری که اختلاف قیمت آزاد و صرافی ها یک تا ٢ تومن بود. توقع هست که در ٦ ماه نخست سال آینده قیمت به سمت تک نرخی برود و فاصله کم شود. با این اتفاق، دیگر رانت وجود نخواهد داشت. البته هم اکنون این رانت برای کل صنایع وجود دارد و فقط مختص پتروشیمی نیست.

رحمتی با اشاره به اینکه به اعتقاد وی چند درصد ارزانی نسبی گاز رانت محسوب نمی‌شود، تصریح کرد: در واقع معتقدم این امر کمک به رونق صنایع است، هم اکنون قیمت سوخت برای همه بخشهای صنعتی ١٣٢ تومان به ازای هر متر مکعب است که خیلی ارزانتر از قیمت بین المللی است.