روزنامه‌ها چگونه با آبروی خود بازی می‌کنند؟

اگرچه در دنیای امروز کار مطبوعات کاغذی با وجود رقیبان کم‌هزینه‌ای که در فضای مجازی ورود پیدا کرده‌اند، هر روز سخت‌تر از گذشته می‌شود، همچنان برخی بر این باورند که هیچ بدیلی برای مطبوعات کاغذی وجود ندارد‌. با این حال، آیا خود روزنامه‌ها آن‌طور که شایسته است قدر خودشان را می‌دانند؟

در این میان آنچه توسط این گروه از فعالان رسانه به‌عنوان مزیت روزنامه‌ها نسبت به رسانه‌های مجازی برشمرده می‌شود، زحمت و دقت بیشتری است که برای انتشار یک خبر یا گزارش و تحلیل در یک روزنامه صرف می‌شود؛ ویژگی‌ای که در سال‌های اخیر به واسطه کپی‌برداری‌های غیرحرفه‌ای در مطبوعات زیر سوال رفته است.

به گزارش خبرنگار بخش رسانه ایسنا، روزنامه‌های جهان این روزها و در این سال‌ها، با قرار گرفتن در کنار رقبایی که هر لحظه اراده کنند می‌توانند خبر را به دست مخاطبانشان برسانند، ماهیتشان را از نظر خبررسانی متحول می‌بینند و به‌مرور، از حالت خبرمحوری به تحلیل‌محوری تغییر رویکرد پیدا کرده‌اند؛ ضمن اینکه همین روزنامه‌ها برای حفظ گروهی از مخاطبان که همچنان رسانه‌های مکتوب را تنها منبع موثق برای پیگیری اخبار روز می‌دانند، لازم است که ماهیت اطلاع‌رسانی خود را هم حفظ کنند.

اما اینکه حفظ ماهیت اطلاع‌رسانی در روزنامه‌های ما به چه قیمتی انجام می‌شود، پرسشی است که دغدغه اصلی نگارش این متن است.

با ورود خبرگزاری‌ها به کشور و افزایش بی‌رویه آنها در مقطع زمانی کوتاه، فضای رسانه‌ای کشور مملو از منابع خبری شد که هر کدام برای انتشار زودتر و البته صحیح‌تر خبر، با هم به رقابت می‌پرداختند.

با این حال، این رقابت رسانه‌ای که در کنار معایب، از مزایای بسیاری هم برخوردار بود، در کمال تاسف، برای بسیاری از روزنامه‌ها به عاملی محرک برای ارایه خبر در بسته‌ای متفاوت از رسانه‌های مجازی تبدیل نشد؛ بلکه به‌مرور، نشست‌های خبری مملو از خبرنگاران روزنامه‌هایی شد که صرفا برای اعلام حضور و گاه اهدافی دیگر، در نشست‌ها شرکت می‌کنند و چشم به قلم خبرنگاران رسانه‌هایی می‌دوزند که برای انتشار سریع‌تر خبر در فضای مجازی و اثبات برتری رسانه خود، از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند.

این مساله امروزه تا جایی پیش رفته است که کپی‌برداری روزنامه‌ها از خبرگزاری‌ها از سوی برخی نمایندگان‌شان به‌عنوان امری بدیهی تلقی می‌شود و حتی به‌وضوح آن‌را بیان می‌کنند. متاسفانه در برخی موارد، مدیران رسانه‌ها هم با این روند همراهی‌می کنند؛ شاید غافل از این‌که آن‌چه در این میان بر آنان حادث می‌شود، تضعیف قلم و محتوای رسانه است. حال از این وضعیت هم بگذریم که در بسیاری موارد، این تقلید کورکورانه، به بازنشر خطاهای نوشتاری و حتا گاف‌های خبرگزاری‌ها در روزنامه‌ها انجامیده است. این در شرایطی است که چون در متن این گزارش‌ها به منبع اولیه‌ی آن اشاره نشده و حتا گاهی علاوه بر عنوان خبرنگار روزنامه، نام خبرنگار روزنامه هم در پیشانی مطلب نقش بسته، از منظر قضایی هم مسؤولیت روزنامه قابل انکار است. این نکته به این دلیل در این متن تاکید شد که دیده شده گاهی مدیران مسؤول روزنامه‌ها برای ارایه دفاعیات خود در دادگاه مطبوعات، به مدیران عامل خبرگزاری‌ها مراجعه می‌کنند تا انتشار اولیه‌ی این مطالبِ بدون ذکر منبع را در خبرگزاری خود، تایید کنند.

به هر حال، این معضلی رسانه‌ای است که طی روزهای اخیر با انتشار مطالب عنوان‌شده در نشست خبری فیلم سینمایی «سینما نیمکت»، بار دیگر خودی نشان داد.

در این نشست، محمد رحمانیان، کارگردان فیلم یادشده، چند بار از واژه‌ای خطاب به مسؤولان استفاده کرده بود که ایسنا ترجیح داد به‌دلایلی، به‌جای انتشار آن واژه‌ی خاص، از ترکیب "...(خلاف واقع)" استفاده کند. اما نکته‌ی تاسف‌برانگیز اینجاست که جریان این نشست با همان تنظیم و سلیقه‌ی ایسنا و همین تغییر وضعیت، در تعدادی از روزنامه‌های کشور، ازجمله یک روزنامه سینمایی به‌نسبت قدیمی‌تر کشور، منتشر شود؛ آن‌هم در جایی که و در ابتدای گزارش، عنوان به گزارش خبرنگار ... (روزنامه) درج شده است.

اگرچه همان‌طور که پیشتر هم اشاره شد، اتفاق‌هایی از این دست، این روزها متاسفانه به امری معمول در بین بسیاری از روزنامه‌ها بدل شده است، اما برای اهالی رسانه‌ای که معتقدند به‌عنوان فعالان فرهنگ مکتوب همچنان طرفداران خود را دارند و سابقه فعالیت بسیاری از بزرگان عرصه رسانه را هم به‌عنوان پیشینه در کنار خود می‌بینند، این پرسش را باقی می گذارد که آیا کپی‌ و انتشار خبری متعلق به رسانه دیگر، بدون ذکر منبع و فراتر از آن، به نام خود، چیزی جز بازی کردن با آبروی رسانه‌های کشور است؟