تحریم مردمی سفر به کشورهای حامی داعش

در حالی که دولت با ممنوعیت واردات از کشور عربستان، اعتراض خود را نسبت به رفتارهای این کشور نشان داد، گروهی از فعالان شبکه اجتماعی با راه‌اندازی کمپین «تحريم سفر به كشورهای حامی داعش سیاه و سفید»، واکنش مردمی خود را نسبت به سیاست‌های دول متخاصم آشکار کردند. این کمپین در گام نخست پیشنهاد می‌دهد که «سفرهای غیرضروری» و «خرید کالا» از کشورهای مذکور تحریم شود.

دنیای اقتصاد نوشت: به‌دنبال تصمیم دولت برای تحریم ورود کالاهای عربستان به ایران، برخی از فعالان شبکه‌های اجتماعی، با را‌ه‌اندازی کمپین«تحريم سفر به كشورهای حامی داعش سیاه و سفید» تصمیم گرفتند به جای اتکا به تصمیمات دولت، رویکرد اعتراضی خود را متوجه دولت‌های متخاصم کنند. این کمپین در گام نخست پیشنهاد می‌دهد که «سفرهای غیرضروری» و «خرید کالا» از کشورهای حامیان داعش سیاه و داعش سفید تحریم ‌شود. داعش سیاه، شامل گروه‌های تروریستی-تکفیری هستند که آشکارا به فعالیت‌های تروریستی می‌پردازند. از سوی دیگر، داعش سفید گروهی هستند که رفتار مشابه و به ظاهر قانونمندی دارند که مورد حمایت مالی کشورهای منطقه قرار گرفته‌اند. فعالان شبکه اجتماعی رویکرد فعالیت‌های مدنی مردم را نسبت به تصمیمات دولت دارای چند مزیت دانستند. نخست آنکه دولت‌های حامی داعش سیاه و سفید، نسبت به واکنش‌های مردمی، وحشت بیشتری دارند و اثر بخشی این تحریم‌ها، از سوی نهادهای مدنی، بیشتر خواهد بود. دوم آنکه این پیام از سوی ایرانیان ارسال خواهد شد که مردم رفتار غیردوستانه را در نظر داشته و متناسب با آن واکنش می‌دهد. همچنین کاهش انتقال هزینه به دولت برای وضع سیاست‌های دستوری باعث خواهد شد که آزادی عمل برای تجار و بازرگانان ایرانی باقی بماند. در این کمپین کشورهایی مانند عربستان، ترکیه و امارات مشمول تحریم‌های مردمی قرار گرفته‌اند.


نقطه شروع کمپین

در هفته‌های اخیر، با بروز تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای میان ایران و عربستان و به‌دنبال آن تبعیت برخی کشورهای منطقه از سیاست‌های عربستان، آنها نیز سطح روابط سیاسی و اقتصادی خود را به پایین‌ترین میزان کاهش دادند. از سوی دیگر، دولت ایران نیز واردات هر گونه کالا را از مبدا کشور عربستان ممنوع کرده تا به نوعی بتواند سیاست‌های خصمانه کشور مذکور را پاسخگو باشد. همزمان با این تنش‌ها گزارش‌هایی از رفتارهای نامناسب با گردشگران ایرانی در ترکیه به گوش می‌رسد. در هفته‌های اخیر در پی برخی از تنش‌های سیاسی، مسافران و توریست‌های ایرانی در سفر به برخی کشورها از جمله ترکیه مواردی از رفتارهای بد ترکیه‌ای‌ها با توریست‌های ایرانی را گزارش داده‌اند. برخوردهایی که در فضای مجازی بازخوردهای پیاپی به همراه داشته و بسیاری از کاربران را تشویق کرده تا به کمپین تحریم سفر به این کشورها بپیوندند. مجموع این موارد باعث شد که برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران رویکرد فعالانه مردم را، راه مناسب‌تری برای مقابله با رفتار كشورهای حامی داعش سیاه و سفید توصیف کنند.


تحریم دولتی، تحریم مدنی

علی میرزاخانی، سردبیر روزنامه «دنیای اقتصاد» در مطلبی با عنوان «تحریم دولتی؛ تحریم مدنی» تصمیم هیات دولت مبنی بر ممنوعیت واردات کالا از عربستان را واکنش صحیحی نسبت به رفتارهای خصومت‌آمیز عربستان می‌داند، اما معتقد است این سیاست‌ها می‌تواند به شیوه‌ای موثرتر نیز اعمال شود. به گفته او، آنچه دولت‌های متخاصم به‌ویژه آل‌سعود از آن وحشت دارند واکنش‌های قانونمند مردمی به رفتارهای کینه‌توزانه آنها است؛ کینه‌توزی‌هایی که در چند سال اخیر به‌ویژه در جریان مذاکرات هسته‌ای و نیز حمایت‌های آشکار و پنهان آنان از داعش، نمود علنی یافته است. برخی دولت‌های عربی و نیز ترکیه هم که از افزایش قدرت نرم ایران به شدت بیم دارند با سعودی‌ها همراهی می‌کنند. این کارشناس معتقد است که در این شرایط، پیام اصلی باید از طرف «ملت ایران»با این مضمون به کشورهای متخاصم ارسال شود که ایرانیان رفتار غیردوستانه را به شدت زیرنظر دارند و به آن واکنش نشان می‌دهند. به باور او، ارسال این نوع پیام‌ها به‌ویژه به ترکیه و امارات که منافع هنگفتی را از تعامل با مردم ایران به جیب می‌زنند ضروری است. علی میرزاخانی در یادداشت خود تشریح می‌کند که این پیام‌ها می‌تواند در قالب تحریم مردمی خرید کالاهای حامیان داعش سیاه و داعش سفید و نیز خودداری از سفر به این کشور‌ها (ترکیه و امارات) صورت بگیرد تا مخاطب پیام، مجبور به اصلاح رفتار خود شود. به اعتقاد او، تنها در این صورت است که دیپلمات‌های ما هم با دستی پر در برابر دول این کشور‌ها ظاهر شده و با اهرم حمایت ملی، تنش‌آفرینی طرف مقابل را مهار خواهند کرد.


نوبت فعالیت شهروندان ایرانی

موسی‌غنی‌نژاد، اقتصاددان برجسته دیگر، حضور پررنگ شهروندان ایرانی را در این زمین بازی ضروری می‌داند و معتقد است:‌ «قرار نیست که ایران روابط دیپلماتیک خود را با این کشورها قطع کند یا ما از دولت انتظار رفتارهای قهری داشته باشیم.» غنی‌نژاد در این خصوص تاکید می‌کند که رفتارهای ناشایستی که احتمالا از سوی برخی از اتباع ترکیه نسبت به توریست‌های ایرانی انجام شده، نباید تبدیل به یک مساله سیاسی شود و نباید انتظار داشته باشیم که دولت وارد عمل شده و این مشکل را حل کند.او بهترین راهکار در چنین شرایطی را، فعالیت مدنی شهروندان ایرانی و امتناع از سفرهای توریستی به این کشورها عنوان می‌کند. به اعتقاد او، این بهترین پیام برای این کشورها است که نشان می‌دهد بدون هیچ ممنوعیت و محدودیت قانونی از سوی دولت، مردم به چنین برخوردهای بدی واکنش نشان می‌دهند و به کشورهایی مانند امارات یا ترکیه یا عربستان سفر نمی‌کنند.


چرخش تنش‌ها

بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلاف سیاسی از جانب دولت‌های حامی داعش سیاه و سفید تنها به کاهش روابط دیپلماتیک منجر نشده و گروهی از شهروندان ایرانی نیز در هفته‌های اخیر با مشکلاتی روبه‌رو بودند. به گزارش «اقتصاد نیوز» آن طور که تعدادی از کاربران شبکه‌های مجازی عنوان کرد‌ه‌اند، مسافرانی که از ترکیه بازمی‌گردند، از برخورد بسیار بد ماموران فرودگاه‌های ترکیه با مسافران ایرانی و برخورد بد پلیس و حتی کسبه ترکیه با توریست‌های ایرانی گلایه می‌کنند. طبق نوشته یکی از کاربران تلگرام، چند برخورد خیابانی به بهانه‌های واهی با توریست‌های ایرانی روی داده است، بسیاری از توریست‌های ایرانی در رستوران‌ها و مراکز تفریحی استانبول با صورتحساب‌های سنگین و غیرمتعارف مواجه می‌شوند و دو هفته پیش نیز جسد یک زن ایرانی که به همراه همسر و فرزندش در هتلی در محله جهانگیر در نزدیکی میدان مشهور تقسیم اقامت داشت‌، پیدا شد. البته تحقیقات پلیس در مورد کشته شدن این زن ایرانی هنوز به نتیجه نرسیده است. در کنار برخوردهای نامناسب با توریست‌های ایرانی در موارد بسیاری هم با مسافران ایرانی در کشورهای مذکور به روال گذشته برخورد شده و رفتار نامناسبی گزارش نشده است. در شرایطی که تنش‌ها میان ایران و این کشورها بالا گرفته و از سویی برخوردهای نامناسب بسیاری هم با توریست‌های ایرانی گزارش شده است، بسیاری از دولت ایران انتظار برخورد قهری یا ممنوعیت و محدودیت سفر به این کشورها را دارند. درخواستی که در فضای دیپلماتیک و رسمی شاید چندان مناسب به نظر نرسد. چندی پیش، دولت روسیه چنین محدودیتی را برای اتباع خود وضع و سفر به کشور ترکیه را ممنوع کرده است، اما ممکن است چنین طرحی محدودیت‌ها و مشکلاتی را برای تجار و بازرگانان این کشور ایجاد کند و از طرفی بسیاری از کارشناسان معتقدند بهتر است هر حرکتی در پاسخ به چنین برخوردهایی، «نه دستوری و از جانب دولت» که کاملا «خودجوش و از دل نهادهای مدنی» باشد. بر همین اساس است که به نظر می‌رسد کمپینی با عنوان «تحریم سفر به کشورهای حامی داعش» تشکیل شده است. همین مساله است که سبب شده بسیاری از کاربران در شبکه‌های مجازی هم عنوان کنند از دولتمردان جمهوری اسلامی به خاطر رعایت عرف دیپلماتیک انتظار نمی‌رود رفتار قهری یا ممنوعیت و محدودیتی علیه این کشورها وضع کنند، بلکه بهترین راه این است که در یک حرکت مدنی آن هم در آستانه تعطیلات نوروزی، سفر به کشورهای حامی داعش و کشورهایی که اتباع آن برخورد مناسبی با ایرانیان ندارند، متوقف شود.