جزئیات فنی همکاری ایران با آژانس/صالحی:نفش رهبری در پیشبرد صنعت هسته‌ای و مدیریت مذاکرات فوق العاده بود

معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان جزئیات همکاری ایران با آژانس بین الملل انرژی اتمی پس از تصویب قطعنامه ختم پرونده PMD را تشریح کرد.

 به گزارش شبکه اطلاع رسانی تدبیر و امید،علی اکبر صالحی، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی کشور در برنامه گفتگوی ویژه خبری بحث فنی دوره جدید همکاری های ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی را تشرح کرد.

او در این گفتگو که توسط امیر شجاعی اجرا می شد، در خصوص شرایط تولید اورانیوم غنی شده در سال ۱۵ اجرای برجام گفت ایران در این مدت توان تولید دست کم ۱۹۰ هزار و دست بالا یک میلیون سو*، اورانیوم غنی شده را خواهد داشت.
در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:

بسته شدن پرونده PMD را در شورای حکام آژانس چطور ارزیابی می کنید؟
فضایی که قطعنامه ها ایجاد کرده بودند منجر به صدور قطعنامه هایی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل شده بود و توانستند تحریمها را دعلیه ایران تشدید کنند. اینکه قطعنامه در آژانس چقدر کاربرد داشت در ارتباط با همکاریهای خود آژانس که تعریف شده باید با اعضا داشته باشد، ما را متاسفانه از همکاری فنی در مدت ۳ سال اخیر منع کرده بودند. ما یکی از کشورهای پیشتاز در استفاده از امکانات آژانس بودیم و سالی ۲ میلیون دلار استفاده فنی از آژانس می دادیم. یعنی بیش از پول عضویتی که می پرداختیم. ایران را از حضور درجلسات علمی منع کرده بودند. مهندسان و کارشناسان ما از فرصتهای جهانی منع شده بودند.

 آمانو در کنفرانس خبری بعد از تصویب قطعنامه گفت هنوز نقاط خاکستری می بیند و اطلاعاتش درباره موشکها و پارچین کافی نیست. معنی این سخنان چیست؟

تمام این پرونده ساختگی بود که با هر بهانه ای می خواستند به ایران فشار بیاورند. همه اعتراضات، تهمتها و اقدامات قابل توجیه است. هدف فشار سیاسی بود. در این خصوص همین مقدار بسنده کنیم صحبت آقای آمانو با قطعنامه در تناقض است. ایشان تفسیری شخصی دارند و بنده نیز اگر توجیه کنیم نمی توانستند آنها بگویند در بازدیدها و نمونه گیری ها چیزی ندیدیم. چون آن موقع با افکار عمومی روبرو می شوند که این ۱۲ سال که این همه فشار آوردید و آخر هیچی، چه کسی خسارت می دهد؟ امروز مصاحبه آقای آمانو را می دیدم دیدم یک خبرنگار خارجی همین را پرسید که چرا مشاهده خاصی نداشتید پس چرا ایران را تحت فشار قراردادید؟ پاسخ ایشان عجیب است که ایران همکاری نمی کرده! یعنی چه! اینها توجیه است. اصل قطعنامه است که ۱۴ بند دارد و بندها به طور کلی گویاست که پرونده بسته شده و قطعنامه لغو شده و برنامه پیشین و گذشته و حال بسته شده و از دستور جلسه آژانس موضوع خارج شده و تحت عنوان دیگری مطرح می شود.

پیش نویس قطعنامه را ایده آل نمی دانستید. این موارد چه چیزهایی بودند؟

ایشان می گفتند قبل از ۲۰۰۳ فعالیتهای شبیه سازی کامپیوتری ایران داشته. این حرف عجیبی است. در برزیل یک آقایی تز دکترایش چگونگی ساخت بمب اتمی است. ایشان تز نوشته. بعد می گویند در دانشگاه ها و فعالیتهای نرم افزاری ایران، شبیه سازی درباره انفجارهای هسته ای شده. این حرف نامربوطی است. اولا این شبیه سازیها و کدها و برنامه ها، از خارج می آید. مانند CLP و سایر برنامه ها. با این برنامه شما می توانید در خانه تان هم هر طور بخواهید عدد بدهید. جالب است می گویند این نتایج را از مقالات به دست‌آوردیم. اگر ما ریگ به کفش داشتیم می آمدیم این کار را بکنیم و در مقاله منتشر کنیم؟ این استدلال مسخره است. دیگر افکار عمومی قبول نمی کند. گزارش دیگری می گوید نتایج نمونه گیری ها را دیدم که هیچی نبود. اساس کار آژانس باید علمی و مستند باشد. نمی توان قضاوت استنباطی و فرضی کند. باید بگوید در نمونه گیری این را دیدیم. ولی اینکه بخواهد جدل کند و فلسفه بافی کند و بعد هم بگوید اینها منجر به اقدام عملی نشده است. علم که قابل محصور کردن نیست. در برزیل تز دکترا می نویسند که بمب اتمی چطور ساخته می شود.

پس از قطعنامه ۲۲۳۱ موارد نقض چه بود؟ در این زمینه نیز جا داشت؟

بیانیه ای توسط جمهوری اسلامی ایران تنظیم شده و توسط آقای نجفی خوانده شد یا اعلام خواهد شد که موارد نادرست و بی پایه را مطرح می کنیم و به اطلاع افکار عمومی می رسانیم. البته افکار عمومی می داند شبیه سازی فعالیتها قبل از ۲۰۰۳ را همه می فهمند چه معنی دارد. این بیانیه یا امشب منتشر می شود یا فردا منتشر خواهد شد. موارد نیز همین مثالی که عرض کردم بود.

پس از این قطعنامه فعالیت هسته ای ما چه می شود؟

دیگر این پرونده به مفهوم پرونده که عنوان چگونگی اعمال پادمان هسته ای بر اساس قطعنامه های شورای امنیت در جمهوری اسلامی بود، تغییر می کند و عنوان می شود پایش فعالیتهای هسته ای در چهارچوب توافقات برجام. فعالیتهای هسته ای ما مشخص است

چقدر اجرای تعهدات ما زمان می برد؟

ما برچیدن سانتریفیوژهای غیرفعال را شروع کرده بودیم. به سرعت سانتریفیوژهای فعال را به تعداد برجام کم می کند. محفظه راکتور اراک نیز خارج می شود. طبق برنامه پیش برویم شاید ۳ هفته طول می کشد و تا اواسط دیماه امیدواریم کارها به گونه ای پیش برود که اقدامات ما انجام شده باشد و آژانس نیز اعلام کند و تحریمها لغو شود.

طراحی اراک چه زمانی آغاز می شود؟

ما یک سال است طراحیها را شروع کرده ایم. در برجام، طراحی مفهومی را ارائه کردیم. بر اساس آن، طراحی های فنی ارائه می شود. کارگروه ویژه ای از ایران، چین و آمریکا تشکیل شده برای مدلسازی راکتور اراک. کشورهای دیگر هم می توانند انجام دهند. کار مال ما است و شروع کرده ایم. اصلا فرض کنیم چین و امریکا نیایند. ما کار را خودمان پیش می بریم. ولی از این فرصت خواستیم استفاده کنیم. چین و آمریکا به هر دلیلی نباشند، به فرض محال، ما کار را دنبال می کنیم. مخزن را باید خودمان بسازیم ولی سوراخهایی که ته مخزن بود، جایی که سوختها را می نشاندیم، به هم نزدیکتر می شوند و تعداد کمتر می شود. بایستی مخزن دیگری را بسازیم که حدود ۲ سال طول می کشد و بعد سوخت را در مخزن جدید بگذاریم. راکتور را از صفر شروع نمی کنیم. حدود یک سال برای طراحی تفصیلی بگذارید. ۲ سال و نیم هم برای ساخت مخزن بگذارید، ۳ الی ۴ سال طول می کشد راکتور را سرپا کنیم. راه اندازی نیز ۱ سال و نیم طول می کشد. ما از آمریکا و چین چه می خواهیم؟ ما بلدیم، قبلی را انجام دادیم. ما می خواهیم از این فرصت استفاده کنیم تا طراحیهای ما را تاییدیه بدهند. تجربه آنها بیشتر است و بگویند طراحی شما از لحاظ علمی و فنی درست است. این ما را با اطمینان بیشتری روبرو می کند که بتوانیم کار را پیش ببریم. این تاییدیه برای ما مهم است. زمانی می خواهید وارد عرصه فناوری شوید و کسی کمک نمی کند. مانند غنی سازی ۲۰ درصد که در راکتور تهران استفاده می شود. چون آنها نیامدند. اما این راکتور اراک نیایند، باز هم ما می سازیم. اراک راکتور واقعی است. پمپ دارد، چرخش آب دارد. سوخت دارد و حجم و وزن سوخت قابل توجه است. اگر خدای ناکرده یک اتفاق هسته ای مانند چرنوبیل و فوکوشیما بیفتد، اینها مثال است، اگر خودمان طراحی کرده باشیم و این اتفاق رخ بدهد، مردم سئوال می کنند چرا ایمنی لازم ایجاد نکردید؟ اما اگر فرصت را به ما نمی دهند، آن موقع مردم تحمل می کنند حوادث را. حالا که فرصت پیش آمده آنها طراحی های ما را تایید کنند ما با اطمینان خاطر این را پیش ببریم. اگر هم اتفاقی بیفتد، تمام مراحل ایمنی را طی کردیم.

۲ هفته پیش با آقای مونیز وزیر انرژی آمریکا در مسقط دیدار کردید. درچه باره ای بود؟

امروز هم با رییس سازمان انرژی اتمی چین یک ساعت صحبت کردم و هم با آقای مونیز حدود ۴۵ دقیقه حرف زدم. کارهای کوچک در ارتباط با زمان اجرایی شدن برجام زیاد داریم. این کارهای کوچک را با این تماسها رفع مانع می کنیم. مسایلی را مطرح می کنیم که جزئیات کار است و از حوصله همه خارج است. باید جزئیات را به گونه ای پیش ببریم که ساختار هسته ای ما حفظ شود و کندی ای در کار ایجاد نشود. لذا چطور این قدمها را برداریم، ابهام پیش می آید. باید تماس بگیریم و رفع مشکل کنیم. حدود یک ماه پیش در ژاپن بودیم. در عمان جلسه ای با مونیز داشتیم که خوب بود. نتایج این جلسات را در زمان پسابرجام در خدمتتان هستیم.

پس مسایل پشت پرده داشته؟

بله، اتفاقا در جهت منافع ملی ما است.


دستیابی ما تا ۱۹۰ هزار سو چطور امکان دارد؟ تا سال هشتم برجام تا ۵۰۶۰ سانتریفیوژ ۱ سویی کار می کنیم. تا سال ۱۵ هم سانتریفیوژهای IR8 با زنجیره ۶۰۰سویی خواهد بود. چطور به ۱۹۰ هزار سو می رسیم؟

این مقدار سو را محاسبه کردیم نیاز سالانه ما برای تامین سوخت راکتور بوشهر، اراک و تهران است. اینها حدود ۱۹۰ هزار سو نیاز دارند. مقام معظم رهبری نیز در این رابطه فرمودند. کی به این ۱۹۰ هزار سو می رسیم و چقدر سو می توانیم در ۱۵ سال آینده داشته باشیم؟ کف ما ۱۹۰ هزار سو در سال ۱۵ م است. این برنامه نیز تنظیم شده و خدمت رئیس جمهور و مقام معظم رهبری دادیم تا در شورای نظارت بر برجام بررسی شود. در شورای عالی امنیت ملی بررسی شد. بحث کردیم که چگونه در سال ۱۵ به ۱۹۰ هزار سو می رسیم. اما می توانیم بالقوه تا حدود ۱ میلیون سو برسیم. چگونه؟ ما در نطنز دو سالن داریم. سالن آ مشغول به کار است. در سالن ب که هنوز ساخته نشده، سانتریفیوژ IR8 اگر پاسخ دهد و تولید انبوه با اطمینان خاطر کنیم، هر کدام ۲۴ سو دارد. سالن الف نطنز ۲۰ هزار IR8 جا می گیرد که حدود ۵۰۰ هزار سو می شود. کف سالن ب را می توانیم برچینیم و کف جدید بگذاریم. ۲۰ هزار تا هم آنجا می توانیم بگذاریم که ۴۰ هزار تا می شود که هر کدام ۲۵ سو دارد می شود یک میلیون سو. بالقوه ما دارای ظرفیت یک میلیون سو در سالنهای آ و ب هستیم. ولی سناریوها مختلف است. ممکن است نخواهیم سالن آ را دست بگذاریم. ماشینهای IR6 , IR4 , IR5 بگذاریم. سالن ب آن مقدار سو تولید نمی کند. آن موقع می رسیم به ۶۰۰ هزار سو.

بر اساس همین فعلیت در برجام ما از سال ۸ به بعد قادر به روتور IR8 تولید کنیم؟

ما همین الان ساخته ایم. ما از سال ۶۹ روی سانتریفیوژ IR1 کار کردیم. سال ۷۲ توانستیم ۲ تا راه اندازی کنیم. اواخر دهه ۷۰ توانستیم یک سری بیشتر تولید کنیم. سال ۸۳ توانستیم زنجیره ای تولید کنیم. چند سال طول کشید؟ از سال ۸۴ و ۵ سانتریفیوژهای خود را ساختیم. هنوز ۹ سال است اینها را ساخته ایم، هنوز اینها کارایی لازم را بعد از ۲۰ سال ندارند. کشورها و کمپانی های پیشرفته می گویند از زمان خلق یک ایده جدید و طرح جدید یک سانتریفیوژ تا تولید انبوه ۸ سال زمان می خواهد. ما با توجه به تجربه خود ۱۲ سال بشود از طراحی تا تولید انبوه، طول می کشد تا ما مطمئن شویم این سانتریفیوژ کمتر از ۱ درصد تلاشی دارد. IR1 ما حدود ۱۲ درصد تلاشی دارد. این باید کمتر از ۱ درصد شود. از سال ۸ و نیم به بعد می توانیم ۲۰۰ ماشین IR8 بدون روتور و ۲۰۰ IR6 بدون روتور تولید کنیم. یک ماشین حدود ۱۰۰ جزء دارد. یکی ش روتور است. روتور نباشد کار نمی کند. مانند خودرو که بنزین نباشد، کار نمی کند. دنده نباشد کار نمی کند. یک سوزن کوچک هم نباشد، کار نمی کند. روتور کامپوزیتی را سریع می شود تولید کرد. علت عدم تولید نیز این است که از طرف مقابل می خواهد سانتریفیوژ کامل نباشد. از لحاظ ما نیز شرایط خاصی برای نگهداشت روتور وجود دارد. این قطعه حساس است و تاب برمی دارد و مشکلدار می شود. لذا گفتیم چرا روتور تولید کنیم؟ بعد از سال ۱۰ شروع می کنیم ۲۰۰ ماشین با روتور تولید کنیم. آن وقت از سال ۱۳ به بعد محدودیتها برداشته می شود.

تا سال ۱۳ به ۱۹۰ هزار سو نمی رسیم؟
نه، از سال ۱۳ شروع می کنیم. در سال ۱۵ در شرایط بسیار خوبی خواهیم بود.

دستوری برای تحقیق و توسعه در فرمان مقام معظم رهبری بود؟

ما در سال ۱۵ مینیمم می توانیم ۱۹۰ هزار سو و ماکزیمم یک میلیون سو خواهیم داشت.


تحقیق و توسعه از کی آغاز می شود؟

منظور شما ادامه تحقیق وتوسعه است. همین الان هم داریم انجام می دهیم. بعد از برجام هم انجام می دهیم. تنها محدودیت ما این است که در طول ۱۰ سال آبشار ما بیش از ۳۰ تا ماشین نشود. این را در یک برنامه دیگر اعلام می کنیم. در آبشار ۳۰ تایی بیش از ۹۰ درصد مشخصات یک ماشین را می توانیم استفاده کنیم. از سال ۱۰ هم این باقیمانده را پر می کنیم.

برای اجرای تعهدات ما، وضع غنی سازی ما چطور است؟

الان ۵۰۶۰ ماشین داریم که هر کدام حدود ۱ سو دارند. این می ماند تا سال ۱۰ به عنوان تولید. یک سری ماشین در بخش تحقیقات داریم که آنها را وارد آمار نمی کنیم. آن ماشینها، برای تحقیق است. غنی سازی را اینطور می کنند که اورانیوم طبیعی غنی می شود ولی ماده غنی شده را به حالت اول برمیگردانیم تا فقط فرآیند را امتحان کنیم. این ۵۰۶۰ تا ۱۰ سال می ماند. تولید اینها نیز ۳۰۰ کیلوش ذخیره می شود و مابقی اش که بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلو می شود، عرضه می شود. می شود میزان تولید را بالا برد ولی بازده خوبی ندارد. مانند آن است که آب پرتقال خوب آبگیری نمی شود. این را باید طراحی کنیم. زمان داریم که با بهترین و کارامدترین روش تولید کنیم. فرض کنید ۷۰۰ یا ۱۰۰۰ کیلو تولید می شود. ۳۰۰ کیلو را نگه می داریم. الباقی را یا باید رقیق کنیم که نمی خواهیم رقیق کنیم. من گفتیم باید بفروشیم تا پول غنی سازی را بگیریم که انجام شد.


درباره کیک زرد امروز آقای عراقچی گفتند ما تحویل گرفتیم و پس از PMD به خریدار روسی تحویل می دهیم. این چطور خواهد شد؟

ایشان گفتند تحویل گرفتیم؟

بله. گفتند!

این را مقام معظم رهبری فرمودند که باید مرحله به مرحله انجام گیرد. یک اقدام پرزحمتی بود که ما به ازای اورانیوم غنی شده را بیاوریم. انشالله در زمان مقرر اورانیوم را بدهیم. میزان اورانیومی که ما گرفتیم فوق العاده است.

کارخانه کیک زرد ما تعطیل می شود؟

ما اکتشاف و استخراج داریم. برخی معادن دیده شده. برخی معادن تمام شده و برخی تازه وارد فرآیند می شود. سالانه تولید کیک زرد در اردکان ادامه خواهد یافت.

به سهم خود از مقام معظم رهبری تشکر می کنم. بنده در جریان تمام این قضایا از جریان ۱۳ سال پیش بودم. واقعا نقش مقام معظم رهبری در حفظ و پیشبرد صنعت هسته ای و مدیریت مذاکرات داشتند فوق العاده بود. ایشان در تذکراتی که داشتند، خیلی زیبا، استنباط افکار عمومی بود. تذکر به مذاکره کننده داخلی بود ولی همزمان به طرف مقابل اخطار بود که مذاکره کننده داخل به پشتوانه ملت و دولت و رهبری کار می کند و ثانیا جلوتر از یک حدی نیایند. این خیلی کارساز بوده. در جریان نقشه راهی که منجر به بسته شدن PMD بود خیلی مهم است. در آن نقشه راه بر اساس منویات مقام معظم رهبری و دستوراتشان درباره مصاحبه ها و بازرسی ها لحاظ شد. الحمدولله ضمن عمل به منویات ایشان، نتیجه امروز بسیار مبارک و میمون است.

خاطراتتان را به کتاب تبدیل می کنید؟

انشالله اگر خدا عمری بدهد.

* ﺳﻮ ﻳﻚ واﺣﺪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی اﺳﺖ جهت سنجش ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻻزم ﺑﺮای ﺟﺪاﺳﺎزی، اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﺒﻚ ﻋﻨﺼﺮ اوراﻧﯿﻮم (U۲۳۵) از اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﻨﮕﯿﻦ‌ﺗﺮ آن (U۲۳۸) در اوراﻧﯿﻮم طﺒﯿﻌﻲ جهت ایجاد ﻣﺤﺼﻮل نهاﻳﻲ که از اﻳﺰوﺗﻮپ ﺳﺒﻚﺗﺮ غنیﺗﺮ اﺳﺖ.