روستایی که همزمان با کشف حجاب معروف شد

منطقه یزد، عزاداری بر مصائب اهل بیت(ع) به ویژه سید و سرور شهیدان حضرت امام حسین(ع) در اواسط ماه صفر اوج می‎‎گیرد و سفره حزن و عزا در آخرین روزهای این ماه با گرامیداشت سالروز رحلت پیامبر صلح و دوستی حضرت محمد مصطفی(ص) و سبط اکبرش حضرت امام حسن مجتبی(ع) و غریب خراسانش حضرت امام رضا (ع) کم‌کم برچیده می‌شود.

ذکر مصیبت و برپایی مراسم ویژه عزاداری به این مناسبت‎‎ها در جای جای ایران اسلامی از حال و هوای خاصی برخوردار است اما در روستایی دور افتاده از توابع بخش خرانق در شهرستان اردکان استان یزد، آیین سنتی "شبیه‎‎خوانی" یا همان مراسم تعزیه با استقبال پرشور مردمان این سرزمین و دیگر شهرهای کشور مواجه می‎‎شود.

روستای توت در فاصله 60 کیلومتری شهر اردکان واقع شده و به واسطه یک باور مذهبی سال‎‎هاست که در آخرین روزهای ماه صفر میزبان خیل عظیمی از مردم عزادار از سرتاسر استان یزد و دیگر شهرهای کشور است. مورخین معتقد هستند که قدمت تاریخی این روستا به پیش از اسلام باز می‎‎گردد ولی قدمت آیینی این روستا را می‌توان به زمانی قریب به 300 سال پیش تخمین زد.

آیین تعزیه‎‎خوانی و مراسم سنتی روستای توت سالیانه جمعیت زیادی را به این روستای دورافتاده می‎‎کشاند، بدین صورت که همزمان با بیست و هفتمین روز از ماه صفر که مصادف با شب شهادت حضرت محمد(ص) و امام حسن مجتبی (ع) است، آغاز و تا روز سی‌ام صفر که مصادف با روز شهادت امام رضا (ع) است، ادامه دارد.

"محسن میرجانی ارجنان" رئیس پایگاه پژوهشی شهرستان اردکان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد در مورد آیین سنتی تعزیه‎‎خوانی روستای توت، گفت: این مراسم در سال 1389 به شماره ثبت 53 جزء آثار فرهنگی و میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.

وی از مسئولان خواست تا توجه بیشتری نسبت به نحوه برگزاری این مراسم داشته باشند و با برنامه ‏‏ریزی مناسب سعی در هدفمند کردن حضور پرشور مردم این شهرستان و دیگر شهرهای کشور در این روستا داشته باشند.

نادر پیری اردکانی، دبیر انجمن میراث کهن اردکان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای منطقه یزد، راجع به آیین سنتی تعزیه و پیشینه تاریخی این مراسم در این روستای تاریخی اظهار کرد: مستندترین سندی که در خصوص برگزاری اولین مراسم تاریخی "تعزیه خوانی" یا شاید اولین عزاداری در این روستا وجود دارد به وقف‎‎نامه‎‎ای مربوط به سال 1126 هجری قمری بازمی‎‎گردد که به روی یک دیگ مسی کنده‌‏‏کاری شده قرار داده شده و هم‎‎اکنون در روستای انجیرآوند از دیگر روستاهای توابع بخش خرانق در نزدیکی روستای توت نگهداری می‎‎شود. البته نباید فراموش کرد که موقوفه‌هایی دیگری نیز در همین رابطه وجود دارد که به دوران قاجار باز می‎‎گردد ولی کهن‌ترین سند موجود در حال حاضر همین مورد ذکر شده است.

وی با اشاره به برخی اسطوره‎‎هایی که در مورد چگونگی شکل‌گیری آیین سنتی روستای توت وجود دارد، تصریح کرد: تاکنون هیچ یک از مورخان نسبت به صحت یا اسطوره بودن روایاتی که در این باره وجود دارد، سندی را ارائه نکرده‌اند و لذا معتقدم که روایاتی که در مورد این روستا وجود دارد نیز می‌تواند مشابه موضوعات دیگری باشد که در مقاطعی مقدس و مورد احترام بود و در گذر زمان جایگاهی ویژه پیدا کرده ‌است هرچند که امروزه به باوری مثبت برای عزاداران این روستا درآمده است.

این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی در ادامه با اشاره به اینکه بررسی تاریخ منطقه و آیین‎‎های شهرستان نشان می‌دهد که در دوران پهلوی اول و مقطع زمانی کشف حجاب، توجه بیشتری به روستای توت شده است، اظهار کرد: به نظر می‏‎‏آید که در آن دوران به دلیل ممنوعیت تعزیه‌خوانی در شهر اردکان، بسیاری از مردم برای انجام عزاداری سالار شهیدان کربلا(ع) به روستای توت پناه می‌آورده‌اند.

پیری اردکانی خاطرنشان کرد: البته نباید فراموش کرد که توجه مردم به آیین‌های سنتی عزاداری در این روستا در سال‎‎های اخیر به مراتب رونق بیشتری گرفته و با توجه به شناخت بیشتر مردم در مورد این روستا و آیین‌های این ایام، استقبال بیشتری از آن را شاهد هستیم.

توجه مردم منطقه به ویژه اهالی شهرستان اردکان به گونه‎‎ای است که در مسیر 60 کیلومتری اردکان تا این روستا موکب‎‎ها و استراحت‎‎گاه‎‎هایی برای پذیرایی عزاداران و شرکت‎‎کنندگان در این مراسم سنتی برپا می‎‎کنند که تعداد این ایستگاه‎‎های صلواتی در سال گذشته به هشت مورد رسید.

علاوه بر اجرای آیین تعزیه‎‎خوانی در حسینیه بزرگ این روستا که از سوی تعزیه‎‎خوانان مطرح کشور برگزار می‌شود، می‎‎توان به مراسم عزاداری در دو مکان "عباسیه" و "حسینیه حضرت ابوالفضل (ع)" و مراسم‎‎های مختلف سخنرانی در جای جای این روستای کوچک اشاره کرد.

برپایی نمایشگاه کتاب و غرفه‎‎های فرهنگی از دیگر برنامه‎‎هایی است که از سوی بخشداری خرانق و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان اردکان برای این ایام در دستور کار قرار گرفته است.