این مسائل درسینما وجود دارد وهمه انواع این برخوردها را در این دو سه دهه دیده ام. خوشبختانه فیلمم در این مقطع زمانی توفیقات و توجهات زیادی را برانگیخته است و برای شیفت شب یک ارزش محسوب می‌شود.
نیکی کریمی بدون تردید یکی از بازیگران مهم سینمای بعد از انقلاب اسلامی است که کارش طی دو دهه تداوم و پیوستگی داشته و حضورش را به عنوان یک بازیگر اثرگذار تثبیت کرده است. هر چند در کنار بازیگری دغدغه‌های دیگری مثل مستند سازی، عکاسی و ترجمه و کارگردانی به صورت جدی تر دارد. کریمی با بازی در فیلم «عروس» تبدیل به یکی از اولین ستاره‌های سینمای بعد از انقلاب شد. در سال‌های بعد حضور کریمی در همکاری با کارگردان هایی مثل داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی و ابراهیم حاتمی کیا تثبیت شد و تبدیل به یک بازیگر صاحب سبک شد. کریمی با ورود به دهه سوم زندگی‌اش به سراغ فیلمسازی رفت و فیلم‌های روشنفکرانه و شخصی ساخت. کریمی با تغییر رویکرد در فیلم سومش «سوت پایان» توانست فیلمش را اکران کند. «ردپای گرگ»، «سارا»، «پری»، «بوی پیراهن یوسف»، «برج مینو»، «دو‌زن»، «نسل‌سوخته»، «باج خور» و «ستاره ها»، از جمله آثار شاخص کارنامه بازیگری او محسوب می‌شوند. نیکی کریمی دو سال قبل در نمایش «شام با دوستان»، بازیگری روی صحنه تئاتر را هم تجربه کرد. نیکی کریمی در دو دهه اخیر در بحث داوری جشنواره‌های خارجی نیز فعال بوده است. او در نوزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم «تالین» به عنوان رئیس هیأت داوران این جشنواره حضور داشت. کریمی همچنین در سال 94 در جشنواره‌های «باتومی» گرجستان و «وایادولید» اسپانیا نیز به داوری پرداخت. وی همچنین موفق به دریافت جایزه بازیگری از جشنواره بین‌المللی فیلم «براتیسلاوا» شده است. کریمی در «شیفت شب» به عنوان چهارمین ساخته بلند سینمایی‌اش به روایت زندگی زنی به نام ناهید می‌پردازد که درخیابان‌های تهران به دنبال همسرش می‌گردد تا راز زندگی‌شان را کشف کند. با نیکی کریمی درباره فیلم جدیدش گفت‌و‌گویی انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید.در فیلم‌های شما مثل همین دو فیلم آخرتان «سوت پایان» و «شیفت شب» در ابتدا وارد یک فضای مستند گونه و جست‌و‌جوی شخصی در دل شهرمی شویم و در فیلم دوم هم با دوربین روی دست سکانس‌های کار شبانه فرهاد در خیابان‌های تهران، رد پای سینمای مستند و تعلق خاطر شما به ترسیم چنین ساختاری در پس لایه‌های داستانی می‌بینیم. ریشه این دغدغه کجاست؟
نحوه روایت شیفت شب با سوت پایان متفاوت است. شیفت شب ساختار روایی دارد اما سوت پایان محور مستندش بسیار پررنگ تر است. با این ویژگی‌های مجزا است که زبان سینمایی دو فیلم متفاوت دیده می‌شود. علاقه شخصی من به گونه‌ای است که تمایل دارم بازی بازیگرانم هم به سمت و سوی بازی مستند گونه تغییر پیدا کند. طبیعی است در چنین شرایطی بازیگران از تیپ‌های سینمایی و بازی‌های رایج فاصله می‌گیرند. در مجموع آنچه برای من در ساختار فیلمسازی اهمیت دارد، روایت است و در این فیلم هم به دنبال روایت گری و داستانگویی بودم.
فرهاد فیلم «شیفت شب» قربانی زیاده‌‌خواهی نابجایش می‌شود؟
دقیقاً چنین اتفاقی برای فرهاد رخ می‌دهد و او نمی‌تواند وامی را که به سبب بلند پروازی‌اش گرفته تأمین کند و دچار استیصال و یأس می‌شود.
در دو فیلم آخرتان با دو نفر از سوپراستارهای مرد سینما (شهاب حسینی و محمد رضا فروتن) کار کردید. آیا علاقه دارید در فیلم‌هایی که کارگردانی می‌کنید از ستاره‌ها استفاده کنید؟
فیلم اولم (یک شب) را با نابازیگران و چهره‌های کمترشناخته شده ساختم. هانیه توسلی در آن دوران به تازگی وارد دنیای بازیگری شده بود و چهره شناخته شده‌ای نداشت و با خواسته من که دوست داشتم بازیگر این نقش حالت نابازیگر داشته باشد نزدیک بود. من خودم بازیگرم و می‌دانم هر بازیگری این قابلیت را دارد که بشود به گونه‌ای هدایتش کرد که شیوه متفاوتی در بازیگری اش جلوی دوربین، که قبلاً ارائه نکرده بود را نشان بدهد.
در انتخاب بازیگر اصلی زن سراغ بازیگری رفتید که فیزیک ظریف و شکننده‌ای دارد و تلاش کردید مقاومت این زن را با این فیزیک در برابر مشکلات و صبر وتحمل بالایش نشان بدهید؟
بله، فیزیک بازیگر نقش ناهید سوای قدرت بازیگری اش با توصیفی که ارائه کردید برایم خیلی مهم بود. در حین نگارش فیلمنامه به لیلا زارع برای ایفای نقش ناهید فکر کرده بودم. در ضمن بازیگری می‌خواستم که چهره اش زیاد در فیلم‌های سال‌های اخیر دیده نشده باشد. به قابلیت و توانایی‌های لیلا زارع در بازیگری و مشخصاً در فیلم «خداحافظ» ساخته محمد رسول اف و چند اثر دیگر اطمینان داشتم. چهره لیلا زارع هم فتوژنیک است و من هم چنین چهره‌ای را دوستش داشتم. قبل از این هم برای بازی در فیلم‌های دیگرم به زارع فکر کرده بودم؛ اما هر بار بنا به دلایلی همکاری با او میسر نشده بود. چهره لیلا زارع توأمان شادی وغم و سایر عواطف بشری را بخوبی بروز می‌دهد. سن و سال و جثه ظریفش هم بسیار مناسب کاراکتر ناهید بود.
اصرار ناهید به حفظ زندگی مشترک در شرایط سخت است که او را از زن‌های دور و برش متمایز می‌کند؟
ناهید آدم بالغی است؛ او به لحاظ روان‌شناختی کودکی احساساتی است، والد احساساتی نیست. آدم بالغ آدمی است که در زمان به وجود آمدن مشکلات تلاش می‌کند آنها را حل کند. اگر ناهید این خصلت را نداشت زندگی‌اش را ترک می‌کرد. این سؤال خیلی از مخاطبان است که می‌پرسند چرا ناهید ماند؟ من در جواب می‌گویم چون آدم بالغی است. ارزش‌های زیادی در وجودش نهادینه شده است و تلاش می‌کند به عنوان یک زن در قالب حفظ کانون خانواده آنها را حفظ کند.
این ارزش‌ها ارزش هایی است که ناهید در محیط زندگی خانواده اش در جوانی به دست آورده است؟
بله، همین‌طور است. البته شخصیتی هم می‌تواند باشد.
یکی از دلایل ماندن او این مسأله نیست که نمی‌تواند در صورت جدایی زندگی مستقل مناسبی داشته باشد؟
این مسأله هم می‌تواند درتصمیم ناهید مؤثر باشد. اما در شرایطی که ناهید با آن مواجه است، استقلال پیدا کردن برایش مهم نیست و می‌تواند با تلاش زندگی مستقلی داشته باشد. در نسخه اولیه فیلمنامه به این مسأله اشاره شده بود که ناهید در شورای شهر محل مشغول به کارمی شود. بعد از مدتی با استفاده از شاغل بودنش تلاش می‌کند به فرهاد کمک کند. اما بعداً دیدیم اگر بخواهیم ازچنین سکانسی در فیلم استفاده کنیم زمان فیلم طولانی می‌شود.
به نظرمی رسد در دوران اخیر شخصیت محوری مرد در خانواده‌ها و جریان مردسالاری نسبت به گذشته خیلی کم رنگ شده است و در بخش هایی از فیلم هم اشاره‌ای به این مسأله می‌شود.
مسأله‌ای که اشاره کردید واقعیت موجود امروز جامعه ماست. اما نمی‌شود آن را به کلیت جامعه تعمیم داد. زمانی که مشکلات و فشارهای اقتصادی زیاد می‌شود و مردم شاد و خوش نیستند آدم‌ها در چنین فضایی از جنسیت خودشان دور می‌شوند؛ استیصال و زوال قدرت مردانه فرهاد چنین دلیلی دارد. فرهاد به طور حتم در شرایط نرمال وعادی مرد ضعیف و مستأصلی نیست.
برادر فرهاد هم در جاهایی نمی‌تواند همپای ناهید به دنبال فرهاد باشد...
نمی خواستم این کاراکتر جنبه قهرمانی داشته باشد که یک تنه مشکلات خانواده برادرش را حل کند و قصدم این نبود که او را به عنوان منجی معرفی کنیم.
یکی از دلایل این رویکرد این است که قهرمان فیلم‌تان ناهید است، درست است؟
بله، می‌خواستم ناهید خودش مشکلات و چالش‌های زندگی را حل کند.
بنابراین تلاش کردید برای مخاطب زن فیلم تان قهرمان‌سازی کنید؟
چرا این کار را نکنیم؛ هیچ وقت کمکی از جایی دیگر و نامعلوم نمی‌رسد تا شخص را از مشکلش رهایی ببخشد و عزم و خواسته شخص است که به او کمک می‌کند تا مشکلاتش را حل کند.
می‌توان گفت تلاش شما در فیلم شیفت شب نشان دادن برشی از زندگی زنانی با تفکرات مختلف بوده است؟
هر زنی خصوصیات خاص خودش را دارد و رفتارهایی بروز می‌دهد که به آن معتقد است و برای رسیدن به خواسته اش تلاش می‌کند. مثل خواهر ناهید که زندگی مرفه داشتن از هرچیزی بیشتر اولویت دارد.
پروسه تولید فیلم در سال قبل چگونه شکل گرفت ؟
مهر ماه دو سال قبل دنبال سوژه‌ای برای ساخت فیلم چهارمم بودم تا اینکه با طرح محمود آیدن آشنا شدم. فیلمنامه این طرح در مدت زمان یک ماهه نوشته شد و به موازاتش مراحل پروانه ساخت انجام شد و شهریورماه ۹۳ بازنویسی فیلمنامه بعد از گذشت یک سال تمام شد. به موازات طی شدن مراحل پیش تولید به دنبال بودجه بودیم و در نهایت پاییز سال قبل شیفت شب کلید خورد و فیلمبرداری در 45 جلسه به پایان رسید. از شروع فیلمبرداری همه مسائل فیلم از جمله زمان اکران مشخص بود که متأسفانه اکران فیلم به دلیل مسائلی که برای اکران «رستاخیز» به وجود آمد مدتی به تعویق افتاد. البته من این فیلم را برای سود مالی نساخته ام و به همین دلیل خودم تهیه کنندگی فیلم را برعهده گرفتم.
بازنویسی مجدد در چه بخش‌هایی صورت گرفت؟
فکر کردم که فیلمنامه به دقت بیشتری نیاز دارد تا کامل تر شود و عجله و شتابی نداشتم که فیلم حتماً در یک زمان بخصوص کلید بخورد. در این بازنویسی مجدد بود که روی خیلی از جزئیات فیلمنامه کار شد.
برای تکمیل نهایی فیلمنامه تحقیقات میدانی هم انجام دادید؟
اگر در این روزگار هر مجله و سایتی را رصد کنید اطلاعات خوبی درباره موضوعات مورد نظر به دست می‌آورید. شخصیت‌های داستان فیلم را می‌شناختیم و فقط می‌خواستیم روند قصه درست باشد.
آیا شیفت شب این قابلیت را دارد که برای رجوع افرادی که در دهه‌های بعد به دنبال رفتارشناسی و سبک زندگی مردم در دهه 90 هستند، مناسب باشد؟
فیلمم چنین قابلیتی دارد. کیانوش عیاری و کامبوزیا پرتوی مشاورین فیلم بودند و از لحاظ اجتماعی درباره ساختار فیلم صحبت می‌کردیم که این وجوه مابه ازادار بودن در فیلم وجود داشته باشد. شخصی از اهالی سینما را می‌شناختم که به ارمنستان رفته بود و بدون تحقیق، آهن وارد کرده بود تا به قیمت بالاتری در ایران بفروشد. اما معادلاتش درست درنیامد و چک هایش برگشت خوردند و دچار بحران مالی شد. بنابراین بحران‌های مالی در جامعه ما اتفاق فراگیری شده و خیلی آدم‌ها از هر طبقه و شغلی با آن درگیرهستند. من زندگی چنین آدم هایی را در فیلمم نشان دادم. آدمی که از سر استیصال دست به اقدام غیرمنطقی می‌زند.
این مسأله که کمتر و یا زیادتر از شرایط زندگی بدانیم چه تأثیری در مدیریت زندگی دارد؟
اگر ناهید می‌خواست در بی‌خبری باشد معلوم نبود سرنوشت فرهاد به کجا می‌رسید. بهتر است که مسائل را بدانیم. بحثی که در سؤالتان مطرح کردید شعار تبلیغاتی فیلم شیفت شب است و می‌تواند به خیلی از مسائل تعمیمش داد. مثل اینکه بهتر است به موبایل همسرتان سرک نکشید و اصلاً منطقی نیست از زندگی کسی که در کنار شما زندگی می‌کند بی‌خبر باشید.
سه فیلم قبلی شما که در برخی از جهات حتی از فیلم شیفت شب فیلم‌های کامل تری بودند در جشنواره‌های فجر دوره‌های مختلف و حتی در بحث نمایش، مورد بی‌مهری و کم توجهی قرار گرفتند. آیا به دلیل اینکه در شیفت شب به موضوع مورد علاقه مدیران فرهنگی پرداختید، این میزان مورد توجه قرار گرفت؟
من ازاین زاویه به ماجرا نگاه نمی‌کنم. خوشحالم که شیفت شب دیده شده است. در زمان برگزاری جشنواره فیلم فجر، تنها زن فیلمساز جشنواره بودم و فیلمم برای بخش مسابقه انتخاب و جوایزی هم به دست آورد. الآن هم خوشبختانه اکران فیلم موفق است. سه فیلم قبلی‌ام هم در جشنواره‌های خارجی موفق بودند و مردم و اهالی سینما با دیدن فیلم ارزیابی‌های خوبی ارائه کردند و فیلم‌های خوبی بودند. اما در داخل ایران مورد بی‌مهری قرار گرفتند؛ نمی‌خواهم بحث را داخلی و خارجی کنم. در جشنواره‌های خارجی هم نگاه‌های خوب کارشناسی شده وجود دارد و بسیاری از آنها سینما و فیلمسازی استاندارد و درست را بخوبی می‌شناسند. من سرد و گرم چشیده سینما هستم؛ بیش از 10 بار برای بردن سیمرغ بهترین بازیگر زن از جشنواره فیلم فجر کاندیدا شده‌ام اما هیچ وقت جایزه نگرفتم.
از این مسأله دلخور نشدید؟
این مسائل درسینما وجود دارد وهمه انواع این برخوردها را در این دو سه دهه دیده ام. خوشبختانه فیلمم در این مقطع زمانی توفیقات و توجهات زیادی را برانگیخته است و برای شیفت شب یک ارزش محسوب می‌شود.
در فیلم قبلی‌تان یعنی سوت پایان در نقش اصلی بازی کردید. اما در شیفت شب در یک نقش کوتاه و چند دقیقه ای؛ این حضور برایتان چه ویژگی هایی داشت؟
نقشی که دراین فیلم بازی کردم ویژگی بسیار مهمی برایم داشت و آن اصل قضاوت کردن بود. به همین دلیل این نقش را بازی کردم تا نظر خودم را درباره این شخصیت و اعمالش مطرح کنم.
برای پخش جهانی فیلم چه اقداماتی انجام داده اید؟
پخش بین‌المللی این فیلم برعهده بنیاد سینمایی فارابی است و قراراست نظیر چند فیلم دیگر مثل «نهنگ عنبر» که اکرانی در امریکای شمالی داشتند، چنین اکرانی داشته باشد.
برای اینکه رفتار‌های شخصیتی ناهید و همسرش منطبق بر واقعیت‌های روانشناسی باشد چه تحقیقاتی انجام دادید؟
بعد از نگارش متن، فیلمنامه این فیلم را چند تن از دوستان روانشناسم خواندند و نظراتشان را ابراز کردند و پیشنهادهایی هم ارائه کردند که از برخی از آنها استفاده کردم.
برای انتخاب نقش‌های فرعی چگونه عمل کردید؟
برای انتخاب نقش خواهر ناهید به چند گزینه فکر کرده بودم و در نهایت سحر قریشی را انتخاب کردم. فیزیک و خصوصیات بازی سحر قریشی مناسب ایفای این نقش بود و آتیلا حجازی از دوستان خوبم محسوب می‌شود و از او خواستم که این نقش تک پلانه را بازی کند و او هم لطف کرد و در فیلم حضور داشت.
با توجه به اینکه تجربیات زیادی از زندگی در خارج از کشور دارید، آیا کارگردانی در ایران برای زنان سخت‌تر است یا در سایر نقاط دنیا؟
در اغلب جشنواره‌های خارجی درباره شرایط فیلمسازی زنان در ایران سؤال می‌شود. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که خانم‌های زیادی در مشاغل مهم اجتماعی و فرهنگی حضور دارند اما فیلمسازی شغل خاصی در تمام دنیا و کشورمان است وحتی برای آقایان هم کار سختی است و برای خانم‌ها سخت‌ترو دشوارتر.
سرنوشت چاپ فیلمنامه شیفت شب همزمان با اکران فیلم به کجا رسیده؟
از مدت‌ها قبل کارهای دریافت مجوز انتشار همزمان فیلمنامه شیفت شب با اکران فیلم را انجام داده بودیم که هنوز مجوزی صادر نشده است و دلیل خاصی هم برای چاپ نشدن آن و دو فیلمنامه دیگرم «یک شب» و «سوت پایان» اعلام نشده است.
منبع: ایران
ارسال نظر
