کالبدشکافی گزارش رییس سازمان انرژی اتمی

روزنامه ایران در یادداشتی به قلم  بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی نوشت:

جمع‌بندی تحلیل  گزارش نهایی آمانو، در خارج و داخل ایران حکایت از آن دارد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تأیید نبود انحراف در فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان، مقدمات بسته شدن پرونده اتهامی 13-12 ساله ایران را فراهم کرده است. در این میان، معدودی از فعالان  و رسانه‌های داخلی ضمن نادیده گرفتن ابعاد مثبت گزارش آمانو، با ارائه تفسیرهای متفاوتی همچنان معتقدند این گزارش گزارشی «سیاه» است. در ارزیابی واقع‌بینانه گزارشی که  مبنای مهم تصمیم‌گیری نهایی شورای حکام در نشست 24 آذرماه است؛ توجه به نکات زیر روشنگر برخی ابهامات خواهد بود:

- گزارش جدید آمانو دربرگیرنده موضوعات فنی، سیاسی و حقوقی است و در امتداد مسیری منتشر شده که به پایان مناقشه پرونده ساختگی علیه برنامه هسته‌ای ایران منتهی خواهد شد. به این معنا که متن گزارش به صراحت بر شفافیت برنامه‌های هسته‌ای ایران تأکید داشته و در نتیجه‌گیری پایانی خود راهی غیر از خاتمه دادن در روند پرداختن به موضوعات باقی مانده ایران و آژانس باقی نگذاشته  و عملاً فضایی را به وجود آورده که امکان احیای دوباره موضوعات گذشته را بسیار سخت نموده است.

- متن گزارش در عین حال که با قطعیت حکم به پایان اختلافات با ایران داده؛  در برخی بخش‌ها مطابق انتظار و خواسته ایران نوشته نشده است. برخی موارد مبهم و بحث‌برانگیز در گزارش مورد اشاره قرار گرفته که دلیل طرح آن بیش از آنکه با هدف بقا و ادامه اختلاف‌ها و فضاسازی باشد، ناشی از نگاهی است که آژانس به اعتبار و جایگاه خود در عرصه بین‌المللی دارد. درواقع؛  آژانس بر مبنای یکسری اطلاعات و مستندات ساختگی از روند برنامه هسته‌ای کشورمان، پرونده‌ای حجیم علیه ایران در محافل بین‌المللی گشود و حالا نمی‌تواند با صراحت، حکم به جعلی و واهی بودن محتوای پرونده‌سازی خود داده و جایگاه خود را مخدوش کرده و اعلام نماید در تمام این سال‌ها بر پایه یکسری ادعاهای هدفمند یا اشتباه علیه ایران عمل  کرده است. بنابراین، هر چند موارد مبهم و بحث‌برانگیزی در متن گزارش نهایی گنجانده شده اما روح و نتیجه‌گیری کلی گزارش، به پایان مسائل باقی مانده مورد اختلاف با ایران حکم می‌دهد و نکات منفی مورد اشاره آژانس، مانعی بر سر راه رأی شورای حکام در بستن پرونده موضوعات گذشته ایجاد نمی‌نماید.

- نکته قابل توجه دیگر،  آن است که پرونده هسته‌ای ایران در آژانس از ابتدا ماهیت سیاسی داشته است و  حل این چالش با استفاده از روش‌های صرف فنی امکانپذیر نبود. به عبارت دیگر،  بسیاری از محافل سیاسی غرب طی بیش از یک دهه با ارائه اطلاعات غیرواقعی و ساختگی به آژانس؛ در پی منزوی ساختن ایران و ایجاد فضای فشار و تهدید و تحریم علیه کشورمان بودند. از این زاویه، اگر رویکرد  تهران به شیوه حل و فصل این منازعه مزمن طی دو سال گذشته تغییر نمی‌کرد، احتمال حل و فصل موضوع تنها از طریق آژانس نیز وجود نداشت. اما تغییر نگاه ایران به صورت مسأله  و تلاش موفقیت‌آمیز دستگاه دیپلماسی ایران در مذاکرات اعتمادساز و جدی با کشورهای 1+5 و بویژه امریکا و طرف غربی همزمان با همکاری و تعامل با آژانس موجب شد مذاکرات نافرجام ایران و آژانس  از بن‌بست خارج شده و روی ریل تعاملی منطقی و سازنده قرار گیرد. طی دو سال گذشته  و بخصوص پس از «برجام»، طرفین با شیوه‌های  واقع‌گرایانه و استفاده از راهکارهایی جدید و خلاقانه از جمله «گام به گام» و همچنین «نقشه راه» تلاش کردند ابهامات فنی لاینحل باقیمانده را به سرانجام روشنی برسانند  تا ابرهای بدبینی از فضای تعامل ایران و آژانس کنار روند. از سوی دیگر مطابق «بند 14 برجام»، آغاز اجرای برنامه جامع ایران و 1+5 به  تأیید شورای حکام  در زمینه شفافیت و غیرنظامی بودن برنامه هسته‌ای تهران مشروط شده است. گزارش آمانو این ظرفیت را دارد که از منظر فنی، مسائل ایران و آژانس بر اساس نقشه راه را در مسیر خود قرار داده و خزان فصل اتهامات ساختگی علیه ایران را به پایان رساند. در نتیجه بستر مناسبی برای تصمیم‌گیری  درست شورای حکام در 24 آذرماه فراهم آمده است. با وقوع چنین رخدادی؛ عملیاتی شدن «برجام» هم منطبق با توافق ایران و 1+5 کلید خواهد خورد تا جایگاه معتبر کنونی ایران در منطقه و جهان، در فضایی عاری از تحریم و فشار بیش از پیش ارتقا یابد. فرجام این کوشش مشترک بسته شدن همیشگی این پرونده ساختگی 13 ساله است که طلیعه آن را می‌توان از هم اکنون مشاهده کرد. گزارش اخیر آمانو هرچند طعم شیرینی ندارد، لکن دارویی برای رفع بیماری سیاست‌زدگی آژانس است که تأثیر آن روز 24 آذرماه و پس از صدور قطعنامه شورای حکام مشاهده خواهد شد. در آن روز همان تشکیلاتی که بر ایران اتهامات را وارد می‌نمود، بر صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای کشورمان مهر تأیید خواهد زد.