سناریوهای احتمالی جهت واکنش روسیه به اقدام ترکیه

طی سه روزی که از واقعه سرنگونی هواپیمای جنگنده روسی به دست نیروی هوایی ترکیه می گذرد، بحث های فراوانی درباره انگیزه های ترکیه از این اقدام و همچنین پیامدهای آن مطرح شده است. در این میان، پایگاه اینترنتی المانیتور ضمن بررسی دقیق تر میدانی ماجرا، به بررسی سناریوهای محتمل برای آینده روند کنونی پرداخته است.

پایگاه تحلیلی «المانیتور» در مطلبی به بررسی چشم انداز تحولات آتی در رابطه با سرنگونی جنگنده روسی پرداخته و می نویسد اگر کسی خواستار دانستن این موضوع باشد که جنگنده های روسی و نیروی هوایی ارتش سوریه از 19 نوامبر تاکنون کدام اهداف را بیش از بقیه بمباران کرده اند، پاسخ، منطقه «بایربوجاک» است که در حدفاصل شمال شرقی لاذقیه و غرب حلب قرار دارد و محل سکونت 90 هزار ترکمن است. این منطقه از سه سال و نیم پیش در کنترل گروه های مسلح مخالف دولت سوریه قرار داشته است.

 حملات نیروی زمینی ارتش سوریه و نیروهای مسلح شیعه به این منطقه که در 15 کیلومتر مرز ترکیه قرار داشته و بر لاذقیه و روستای «گیمام» در منطقه قرل داغ مسلط است، طی سه روز گذشته نیز ادامه داشته است. این حملات با حمایت هوایی جنگنده های «سوخو 24» و «سوخو 25» روسیه و «میگ 29» ارتش سوریه انجام گرفته است.

بر اساس اطلاعات به دست آمده از منابع محلی، نیروهای ارتش سوریه با حمایت هوایی روسیه و نیز حمایت نیروهای شیعه در روی زمین، توانسته اند کنترل کامل این منطقه کوهستانی را به دست گرفته و اکنون، حملات خود را متوجه قزل داغ کرده اند.

نیروهای ارتش سوریه در این منطقه با مقاومت نیروهای مسلح ترکن (بریگاد سلطان عبدالحمید و بریگاد سلطان مراد) مواجه هستند. افزون بر این، نیروهای جیش الفتح، جبهه النصارالدین و 500 عضو جبهه النصره نیز در این منطقه حضور دارند. عدد نیروهای ارتش و متحدینش در مقابل شورشیان و تروریست ها، 10 هزار در مقابل 6 هزار است.

اما چرا نیروهای ارتش سوریه و روس ها در بایربوجاک می جنگند؟

با مطالعه تحولات میدانی و شنیدن اظهارات تصمیم گیران روس، می توان سه دلیل اصلی را برای این عملیات برشمرد: نخست، برقراری امنیت در منطقه لاذقیه که روسیه در انجا بیشترین حضور نظامی را دارد. این اقدام، مقدمه پیشروی های بعدی ارتش سوریه و روس ها به سمت ادلب و حلب خواهد بود. دوم، بیرون راندن تروریست های چچنی از بایربوجاک. سوم، آن گونه که محمت عاکف آکور، استاد روابط بین الملل ترکیه ای می گوید، تمایل دولت اسد به فراهم کردن یک منطقه امن وسیع تر پیش از آنکه اصول آتش بس مندرج در مفاد بیانیه وین اجرایی شود.

آکور می گوید دولت سوریه مایل نیست که ترکیه مرز مشترکی با سنی های سوریه داشته باشد. به عقیده وی، مبارزه واقعی با داعش، پس از برقراری آتش بس آغاز خواهد شد. وی می گوید داعش پس از عقب نشینی از منطقه حسکه، نشانه هایی از عقب نشینی از محور حلب- ادلب را نیز به نمایش گذاشته است. نیروهای ارتش سوریه آماده پر کردن این خلأ هستند؛ اما پیش از انجام این کار، باید نخست بر منطقه بایربوجاک مسلط شوند.

وی می افزاید احتمال دیگر، عدم قابلیت پیاده کردن برنامه زمانی مندرج در بیانیه وین است. در این صورت، همه طرف ها تلاش خواهند کرد مناطقی را که عملاً تحت کنترل دارند، حفظ کنند. بر همین اساس، کنترل بایربوجاک در منطقه شمال لاذقیه و نزدیک مرز سوریه- ترکیه، برای نیروهای اسد حیاتی خواهد بود.

تا پیش از سقوط گیمام در جریان حملات ارتش سوریه، ترکیه از هرگونه اقدام مستقیم خودداری می کرد و صرفاً روسیه به دلیل نقش آفرینی در این عملیات مورد انتقاد قرار می دهد. در همین راستا، ترکیه سفیر روسیه در آنکارا را برای ارائه توضیح درباره این موضوع فراخواند.

بحران در روابط ترکیه و روسیه از زمانی شعله ور شد که از تاریخ 24 نوامبر، عملیات بایربوجاک مسیر کاملاً متفاوتی را در پیش گرفت؛ زیرا جنگنده های ارتش ترکیه، یک فروند «سوخو 24» روسی را هدف قرار داده و سرنگون کردند. اما اکنون و پس از این واقعه، سه سناریو برای آینده محتمل است.

سناریوی خوش بینانه، نادیده گرفتن شدن موضوع و ادامه روندهای پیشین به گونه ای است که انگار اتفاقی نیفتاده است. در این حالت، هم روسیه و هم ترکیه تصمیم به کاهش تنش ها می گیرند و پیامدهای ماجرا از طریق برقراری کانال های محرمانه میان طرفین، کنترل خواهد شد. هرچند موضع گیری ها و برخی تنش ها وجود خواهد داشت، اما چیزی بیش از یک قدرتنمایی از سوی طرفین نخواهد بود.

در یک سناریوی دیگر، نخستین اقدام، انتقام گیری روسیه خواهد بود. روسیه با استفاده از «سوخو 30» و «میگ 31» می تواند یک جنگنده ترکیه را در هنگام ورود به حریم هوایی سوریه سرنگون کند.

سومین سناریو نیز عبارت است از به کارگیری یک سامانه زمین به هوای مادون قرمز که اثری بر رادارها از خود بر جای نگذارد. بر این اساس، روسیه می تواند یک هواپیمای ترکیه ای را بر فراز سوریه سرنگون کند. در این صورت، هیچ کس مسئولیت آن را نخواهد پذیرفت و موضوع حل نشده باقی خواهد ماند. حالت بدتری نیز وجود دارد که بر اساس آن، روسیه می تواند با بهره گیری از منازعه ترکیه با «پ ک ک» جنگی نیابتی را علیه ترکیه به راه بیندازد.

اما در نهایت، اگر سوال این باشد که چه کسی بیش از همه از منازعه ترکیه و روسیه شاید خواهد شد، پاسخ داعش است!