نقاط فضایی ایران درخطر است

«منوچهر منطقی» رییس مرکز ملی فضایی ایران با تاکید بر لزوم توجه و سرعت عمل نهادهای مرتبط برای تثبیت نقاط مداری ایران در فضا با توجه به اهمیت کاربردهای آن هشدار داد: باید بسرعت برای پرکردن تنها نقطه مداری ایران و درخواست حفظ جای 13 نقطه فضایی جدید برای آن اقدام کنیم.

مدار زمین آهنگ (ژئو) محل قرارگیری ماهواره های تلویزیونی و مخابراتی، در ارتفاع 36 هزار کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. با توجه به کاربرد این مدار، نقاط موجود روی آن از اهمیت ویژه ای برای کشورها برخوردارند، به طوری که براساس برنامه ریزی های صورت گرفته توسط اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) هر کشور به فراخور توان تکنولوژیکی، سیاسی و بین المللی، اقدام به ثبت نقاطی در این مدار کرده است تا ماهواره خود را برای استفاده روی آن قرار دهد.

رییس مرکز ملی فضایی با اشاره به از دست رفتن دو نقطه از سه نقطه ثبت شده به نام ایران در مدار 36 هزار کیلومتری زمین که سال های قبل رخ داد و در حالی که سازمان فضایی اقدام به درخواست ثبت فایل برای 13 موقعیت مداری به نام 'ایران ست' کرده است، گفت که در مرحله تصمیم گیری با چند مرکز برای پر کردن نقطه مداری زهره 2 هستیم.

به واقع، ایران سال 1356 سه نقطه مداری راهبردی زهره 1 (34 درجه شرقی)، زهره 2(26 درجه شرقی) و زهره 3 (47 درجه شرقی) را در مدار یاد شده که شلوغ ترین مدار زمین است، به خود اختصاص داد.

در آن زمان، ایران به طور قانونی 9 سال مهلت داشت تا با قرار دادن ماهواره، نقاط مذکور را عملیاتی کند. با پیروزی انقلاب اسلامی و مواجهه کشور با شرایط ویژه همچون آغاز جنگ تحمیلی، تا سال 1365 که مهلت 9 ساله ایران به پایان رسید، موفقیتی در زمینه عملیاتی کردن نقاط مذکور حاصل نشد.

در چنین شرایطی به دلیل متوقف ماندن مناقصه ماهواره زهره و پرتاب نشدن این ماهواره ملی، برای جلوگیری از از دست رفتن این نقاط استراتژیک، شورای عالی امنیت ملی وقت تصویب کرد که سه ماهواره مستعمل از طرف ایران برای قرارگیری در نقاط مداری اجاره شوند و بدین ترتیب برای مدت حدود دو سال، نقاط مداری ایران با قرار گرفتن سه ماهواره استیجاری، عملیاتی شد و در سال های بعد همین روند ادامه پیدا کرد.

در زمستان 1387، نقطه زهره 3 و در سال 1391 نقطه زهره 1 به دلایلی از دست رفت و اکنون نقطه زهره 2 که تنها نقطه مداری به نام ایران است، با مشارکت عرب ست (کنسرسیومی با حضور 21 کشور)، قطر و فرانسه در حال بهره برداری است.
با از دست دادن دو نقطه مداری، اکنون ایران در کنار سایر کشورها، درخواست رزرو 13 نقطه فضایی را به اتحادیه بین المللی مخابرات از راه دور (آی.تی.یو) داده است.
در صورت موافقت این اتحادیه و انجام هماهنگی های لازم از سوی ایران برای اخذ رضایت از برخی شبکه های ماهواره ای مجاور، این نقاط فضایی به صورت موقت در اختیار ایران قرار خواهد گرفت و اگر ایران در مهلت تعیین شده، در این موقعیت ها ماهواره عملیاتی مستقر کند، نقاط فضایی به نام ایران ثبت خواهد شد.
حال با توجه به وجود چندین متولی در امر فضایی کشور اعم از پژوهشگاه هوا فضا وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان فضایی ایران وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پژوهشگاه فضایی ایران وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و نیز مرکز ملی فضایی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و همچنین نظر به فعالیت کشورهای منطقه برای دستیابی و استفاده از این ثروت در فضا، نیاز است که تصمیم گیری ها در این حوزه و به ویژه در زمینه رزرو 13 نقطه فضایی جدید به نام ایران و استقرار ماهواره عملیاتی ملی در زهره 2 ، با شتاب بیشتری انجام شود.
'منوچهر منطقی' رییس مرکز ملی فضایی در رابطه با فعالیت های ایران در حوزه فضایی و به ویژه در خصوص رزرو نقاط فضایی جدید به خبرنگار علمی ایرنا گفت: بضاعت ایران در زمینه طراحی و ساخت ماهواره خوب است، اما ما به حوزه فضایی و حضور ماهواره های ایرانی در فضا توجه اندک کرده ایم، به ویژه با توجه به این که فناوری پایه ما در این حوزه، نسبت به کشورهای منطقه بسیار جلو است.
وی بیان کرد: در اطراف ما، از 12 کشور منطقه، هشت کشور ماهواره در فضا دارند و دو کشور دیگر نیز در حال گرفتن نقاط فضایی هستند، اما ما هنوز در گرفتن نقاط فضایی پیش نرفته ایم.

منطقی اظهارکرد: کشور امارات متحده عربی 12 ماهواره دارد و برای آینده نیز 120 نقطه جا برای جانمایی 120 ماهواره رزرو کرده است و این نشان می دهد که در فضا، یک ثروت لایزال وجود دارد که ما خیلی به آن توجه نکرده ایم، با توجه به این که فناوری پایه مان در این حوزه نسبت به امارات قابل مقایسه نیست.

وی افزود: در حال حاضر، ایران نیز در این حوزه اقدام کرده است. پیش از پیروزی انقلاب، سه نقطه فضایی به نام ایران بود که متاسفانه در چند سال گذشته دو نقطه از این نقاط از دست رفت و اکنون به دنبال پر کردن یک نقطه مداری باقی مانده به نام ایران هستیم.

منطقی اظهار کرد: ما در کنار سایر کشورهای منطقه به دنبال گرفتن13 نقطه جدید در فضا هستیم و در حال حاضر، برخی از نقاط در حال عملیاتی شدن است.

وی در خصوص پر کردن نقطه مداری زهره 2 گفت: این برنامه باید تاکنون انجام و محقق می شد، اما فکر کنم تا دو سه سال آینده انجام شود، انجام چنین کارهایی از زمان شروع معمولا دو تا سه سال زمان می برد و اگر امسال استارت زده شود، در سال 96-97 ، ایران ماهواره ای در مدار زمین خواهد داشت که در اختیار خودمان است.

منطقی یادآورشد: درحال حاضر درمرحله تصمیم گیری با چند مرکز از جمله سازمان صدا و سیما و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، برای انجام این کار هستیم.

وی گفت: سازمان صداو سیما و وزارت ارتباطات با توجه به اینکه ذی نفعان اصلی این فناوری هستند، باید هرچه زودتر، چه به صورت منفرد یا متحد، در این خصوص تصمیم گیری کنند.

منطقی با اشاره به این که اکنون مشکل عمده در زمینه طراحی و ساخت ماهواره ملی زهره 2، عدم تصمیم گیری متولیان است افزود: اگر سازمان صدا و سیما و وزارت ارتباطات با هم در زمینه طراحی و ساخت ماهواره ملی که نیاز هر دو طرف را رفع کند، تصمیم بگیرند، کار سریعتر انجام می شود.

وی همچنین در پاسخ به پرسشی در خصوص مرکز ملی فضایی گفت: مرکز ملی فضایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای هماهنگی و یکپارچگی مراکز فعال کشور در حوزه فضایی تشکیل شده است.

وی گفت: در حال حاضر دو پژوهشگاه در حوزه هوایی و فضایی، یک مرکز ملی فضایی، یک سازمان هوا فضایی، یک مجموعه دانشگاهی که ماهواره می سازد و نیز صنایع الکترونیک که ماهواره سنجش از راه دور می سازد، در حوزه فضایی در کشور فعال هستند. خوشبختانه با توجه به فعالیت این مراکز، بضاعت ایران در زمینه ماهواره خوب است اما باید مرکزی تشکیل می شد که میان این مراکز یکپارچگی ایجاد می کرد.

منطقی افزود: بنابراین اولین کار مرکز ملی فضایی، هماهنگی بین تمام مراکز فعال در زمینه فضا و ماهواره کشور تعریف شده است.

وی در خصوص نحوه هماهنگ کردن این مراکز گفت: این هماهنگی به این صورت انجام می شود که کارها تا حد امکان موازی انجام نشود و کارها در کنار هم قرار گیرند و برای کشور ارزش افزوده ایجاد کنند.

منطقی بیان کرد: مرکز ملی فضایی کاری که می تواند انجام دهد، این است که مبنا ایجاد کند و دیگران براساس آن مبنا، بتوانند خوب تصمیم گیری کنند.

وی اظهار کرد: بزرگترین رسالتی که این مجموعه برای خود قایل است، این است که اگر از لحاظ فناوری در وضعیت خوبی قرار داریم، این فناوری باید در خدمت اقتصاد کشور قرار گیرد و همه جای دنیا نیز از فعالیت های فضایی در جهت اقتصاد، حوزه های نفت و گاز، محیط زیست، منابع طبیعی، یا رصد فعالیت ها استفاده می کنند.

وی افزود: می توان از فناوری ماهواره ها در جهت آمارگیری دقیق از مزارع کشاورزی به لحاظ این که در کجای کشور کشت می شود و وسعت سطح زیر کشت چه مقدار است، استفاده کرد و حتی می توان نوع برنج کشت شده را تشخیص داد، بنابراین با یک مانیتورینگ، می توان تمام اطلاعات لازم را در تمام حوزه ها در یک مدت کوتاه و با درصد خطای کم دریافت کرد، حتی این امر قابل تکرار است.

منطقی پیش از این نیز در ابتدای تشکیل مرکز ملی فضایی به خبرنگار ایرنا گفته بود که این مرکز براساس دستور رییس جمهوری و تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به عنوان یک واحد مستقل عمل می کند و برای یکپارچه سازی، سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت در حوزه فضایی و با استفاده از ظرفیت های قانونی مراکز عالی تحقیقاتی و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه ایجاد شده است.

امید است با هماهنگی های این مرکز در حوزه فضایی، روند اجرای تصمیمات اتخاذ شده و پروژه ها برای رشد صنعت فضایی کشور تسریع شود.