سخنگویی که سفیر شد

با انتخاب خانم مرضیه افخم به سخنگویی وزارت خارجه طی یادداشتی در شهریور سال 92 برای یکی از روزنامه‌ها یادآور شدم که مهم این نیست که برای اولین بار یک نفر از بانوان وزارت خارجه به عنوان هشتمین سخنگو انتخاب شده است بلکه مهم جایگاه و اهمیت چنین پستی در عرصه دیپلماسی رسانه‌ای و عمومی به عنوان یک حرفه، هنر و علم، افکار عمومی و عنصر مهم قدرت در جهان امروز است. جایگاه سخنگویان وزارت خارجه در کشورهایی که داعیه دموکراسی دارند از اهمیت بالایی برخوردار است و پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت خارجه از معدود وزارتخانه هایی بوده است که همیشه دارای سخنگویان فعالی بوده و بویژه در میان کشورهای منطقه نیز از سخنگویان مجربی برخوردار بوده است.

     شایستگی ایشان برای سخنگویی ربطی به جنسیت ایشان نداشت و با شناختی که از ایشان در طول سال‌ها در فعالیت‌های مطبوعاتی وجود داشت و سالها تجربه کار با خبرنگاران و رسانه‌ها و اینکه در سمت مدیرکل اطلاعات و مطبوعات و مدیر کل دیپلماسی عمومی فعالیت‌ داشته، ایشان بعنوان یک دیپلمات حرفه‌ای گزینه مناسبی برای سخنگویی این وزارتخانه بود. انتخاب او عمدتا براساس صلاحیت، توانایی ‌و تجربه ‌فعالیت‌های رسانه‌ای ایشان بود. بی‌تردید ایشان موفق شد با ایجاد ارتباط قوی با رسانه‌های داخلی و خارجی و در چارچوب استدلال‌های علمی به موضوعات و تحولات بین‌المللی واکنش سریع و عقلایی داشته باشد  و تعامل مستمری با رسانه‌های داخلی و بین‌المللی برقرار نماید، در چنین مواقعی رنگ‌ها، ظواهر و جنسیت افراد نیستند که به کمک دستگاه دیپلماسی یک کشور می‌شتابند، بلکه این شناخت و تسلط بر دیپلماسی رسانه‌ای، داشتن ذهنی خلاق و مبتکر است که با پاسخ‌های بموقع ضمن انتقال نظم جاری در وزارت امور خارجه و بویژه قدرت جذب و اقناع رسانه‌ها، بر قلوب رسانه‌های داخلی و خارجی حاکم خواهد شد.

خانم افخم در این مدت توانست اعتماد وزیری که برای کابینه تدبیر و امید انتخاب شده بود و خود توجه و حساسیت زیادی به دیپلماسی عمومی دارد را جلب نموده و بیش از دو سال این مسئولیت مهم را برعهده گیرد. او هیچگاه نگاه جنسیتی به این پست نداشته است و با پشتکار خود توانست مسئولیت این پست مهم را به مانند دیگر همکاران سابقش و پس از هفت نفر از سخنگویان سابق و البته مرد این وزارتخانه (مرتضی سرمدی، محمود محمدی، حمیدرضا آصفی، سید محمدعلی حسینی، حسن قشقاوی، رامین مهمان‌پرست و سید عباس عراقچی) این دوره مهم را پشت سرگذارد و اصولا توانایی آنرا داشته است که با صبر و متانت موضوعات را پیگیری نموده و به مسئولیت های خود عمل کند و پس از روی کار آمدن دولت یازدهم تا حدودی در تغییر بعضی از نگاه های منفی و حقوق بشری تاثیرات مثبت داشته باشد و در مقابل بعضی از تبلیغات منفی و غلط که اصولا مروج بدبینی و سیاه نمایی است ایستادگی نماید. انتخاب او متناسب با توانمندی و شایستگی‌هایش بود.

افخم بدون جنجال‌های رسانه‌ای موضوعات و وظایف خود را پیگیری و در پاسخ‌ها منطقی و کوشا بود. او که سال ها در حوزه رسانه های وزارت خارجه فعالیت داشت برای اصحاب رسانه ارزش و احترام خاصی قائل بوده و همواره تلاش داشت تعامل انسانی برایش در اولویت باشد. او دوره پرتحرکی را پشت سرگذاشته است و در دوره ای که مذاکرات هسته‌ای 1+5 در جریان بوده است و قاعدتا نیاز به تحرک بیشتری بوده است ایفای نقش نموده و این آزمون بسیار دشوار و طاقت فرسا را با موفقیت سپری نموده و این فصل را به پایان برد. طبیعتا این گذر تاریخی دوره پرفشاری برای دستگاه دیپلماسی بوده است.

وی با شجاعت و درایت توانست این مسؤولیت را به خوبی ایفا کند. افخم خود اعتقاد دارد جسارت تصمیم انتخاب به عنوان سخنگو زن و اعتماد به خانم‌ها، سپردن مسئولیت به آنها و فراهم کردن فرصت پیش روی آنها برای مشارکت در پیشبرد اهداف جامعه افتخاری است که آقای ظریف نصیب وزارت خارجه کرده است. انتخاب وی به سخنگویی نه تنها انعکاس وسیع بین المللی داشت بلکه به عنوان اولین بانوی سفیر ایران پس از انقلاب اسلامی مورد توجه ویژه افکار عمومی کشور و رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفته است. با پیروزی دولت تدبیر و امید حضور زنان در وزارت خارجه بیش از گذشته پررنگتر شده است و جامعه نیز آماده چنین تصمیمی بوده و زمان آن رسیده بود که در حوزه‌های عمومی و اجرایی نیز چنین رویکردی مورد توجه قرار گیرد.

به نظر می‌رسد دومین زن سفیر نیز در راه باشد و این روندی است که مورد توجه قرار گرفته است. افخم خود نیز اعتقاد دارد در نسل جدید دیپلمات‌های وزارت خارجه خانم‌ها حضور پررنگ‌تری خواهند داشت و این مایه خوشبختی است و به عنوان کسی که سال‌ها در این وزارت کار کرده‌ام  می‌گویم؛ هنگامی که ورودی‌های جدید وزارت امور خارجه را می‌بینیم که در میان آنها خانم‌های تحصیل کرده،‌ قوی و علاقمند حضور پیدا کرده‌اند،‌ نسبت به آینده بسیار امیدوار و دلگرم می‌شوم. این موضوع در مدیریت جدید این وزارتخانه مورد توجه قرار گرفته است و در انتصاب و انتخاب کارمندان و دیپلمات های جدید،‌ اگر خانم توانمندی و شایسته ای وجود داشته باشد، ‌قطعاً‌ در اولویت قرار می گیرد. خانم افخم با سابقه بسیار خوبی که از مدیریت بانوان در صحنه‌های مهم سیاسی و اجتماعی کشور از خود بجای گذاشت می تواند موجب اعتماد بیشتر به زنان در سایر عرصه باشد.
 
کلام آخر اینکه آنچه که در میان دیپلمات‌های پس از انقلاب نایاب است، مکتوب نمودن خاطرات سیاسی خود در دوران فعالیت دیپلماتیک آنهاست. اگرچه در سال‌های اخیر گام های اندک و لرزانی برداشته شده است اما این خاطرات با گذشت زمان و فراموشی‌های تدریجی در اختیار نسل‌های آینده قرار نمی‌گیرد. بی شک خاطرات خانم افخم در عرصه دیپلماسی عمومی و به دلیل تنوع موضوعات می تواند خواندنی و ماندگارباشد.