گروهی معتقدند، آرایش کردن امری تاریخی است و از دیرباز در بین زنان و حتی به نوعی در بین مردان نیز وجود داشته است و نوعی هنجار اجتماعی است که در دوره های تاریخی مختلف فقط شکل آن تغییر می کند و ماهیت آن امری غیر عادی و ناهنجار نیست.
بر اساس آمارها، ایرانی ها یکی از پرمصرف ترین محصولات و مواد آرایشی در منطقه هستند. هر چند رتبه ایران سالانه در این رده بندی متفاوت است، اما پرسش استفاده زیاد از مواد آرایشی در ایران باز باقی می ماند. این همان سوالی است که ایرنا با حضور کارشناسان در میزگردی پاسخگویی به آن را پی گرفته است.میکاپ، آرایش ابرو، دور چشم، گونه ها، لب، کاشت ناخن، لاک زدن و آرایش آن، کاشت پروتز، تزریق ژل، بوتاکس، جراحی بینی و پلک و هزاران نوع آرایش دیگر، همه روزه در چهره زنان و حتی مردان در خیابان ها و انظار عمومی به چشم می خورد.
گروهی معتقدند، آرایش کردن امری تاریخی است و از دیرباز در بین زنان و حتی به نوعی در بین مردان نیز وجود داشته است و نوعی هنجار اجتماعی است که در دوره های تاریخی مختلف فقط شکل آن تغییر می کند و ماهیت آن امری غیر عادی و ناهنجار نیست.
گروهی دیگر اما با اشاره به افراط هایی که در آرایش چهره رخ می دهد، این مسئله را نوعی ناهنجاری اجتماعی و فردی می دانند که به خصوص در سال های اخیر تحت تاثیر فرهنگ و رسانه های غربی و پدیده مدرنیته، آسیب های جدی فردی و اجتماعی به وجود آورده است.
آمارها نشان می دهد، با اینکه ایران هفدهمین کشور دنیا از نظر جمعیت است اما از نظر مصرف لوازم آرایشی هفتمین کشور دنیاست و از این نظر در خاورمیانه رتبه دوم را دارد.
کارشناسان حاضر در میزگرد ایرنا، مسئله آرایش در ایران را از دو جنبه بررسی کردند و معتقدند نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این پدیده و نگاه عرفی و طبیعی بودن آن دو منظری است که می توان از هر یک از این زوایا، مسئله استفاده از لوازم آرایشی را در کشور تحلیل کرد.
در این میزگرد بیشتر موضوع آرایش در بین زنان مورد بحث قرار گرفت. از نگاه طیبعی بودن امر آرایش در بین زنان، بر این نکته تاکید شد که آرایش امری است که از دیرباز و گذشته های دور همواره وجود داشته است و زیبایی خواهی زنان و جلوه گری آنان به خصوص برای جنس مخالف امری طبیعی است و ناهنجاری محسوب نمی شود.
در مقابل گروهی نیز معتقدند که کمبود اعتماد به نقس در بین برخی زنان، رقابت دختران برای پیدا کردن همسر، آمار بالای افسردگی و اختلالات روانی، تاثیر تبلیغات رسانه ای و الگوسازی شرکت های سرمایه دارغربی در این زمینه تاثیرگذاشته و باعث افراط و تفریط در آرایش دختران و زنان شده و حتی سن آرایش دختران را به زیر 15 سال پایین آورده است و حتی گاهی در بین دختران 10 ساله نیز دیده می شود.
میزگرد بررسی علل افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور با حضور دکتر فرید براتی سده، روانشناس، حسین حجت پناه، جامعه شناس و حضور تلفنی افشین طباطبایی، روانشناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی و دکتر عالیه شکربیگی، جامعه شناس برگزار شد.
اکنون مشروح این میزگرد کارشناسی را با هم می خوانیم:
فرید براتی سده، روانشناس اجتماعی در این میزگرد گفت: موضوع مصرف یا افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور از دو نگاه قابل بحث است. یکی نگاه پاتولوژیک یا آسیب شناسانه با این رویکرد که مصرف لوازم آرایشی به خصوص در بین خانم ها یک مسائل چالش برانگیز است و دوم اینکه مصرف لوازم آرایشی در بین خانم ها یک امر طبیعی است و جلوه دادن و زیبا شدن یک امر طبیعی در بین زنان است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی افزود: افرادی که با نگاه آسیب شناسانه به این مسئله نگاه می کنند، گاهی معتقدند که افزایش مصرف لوازم آرایشی به خصوص در زنان که موضوع اصلی مورد بحث ماست، به علت کمبود اعتماد به نفس و برای جبران این کمبود است.
وی ادامه داد: در این نگاه فرض بر این است که برخی زنان تصور می کنند که در حالت عادی زشت هستند و سعی می کنند با لوازم آرایشی ضعف اعتماد به نقش خود را بپوشانند و به نوعی احساس کمبود می کنند.
براتی اضافه کرد: به نظر من برای فهم بهتر این موضوع باید بحث را از سطح روانشناسی فردی بالاتر ببریم و در سطح روانشناسی اجتماعی، این موضوع را کند و کاو و بررسی کنیم، در این سطح به این مقوله بر می خوریم که برخی زنان تصور می کنند هنگامی که زیباتر هستند و با لوازم آرایشی خودشان را زیبا می کنند، کارهایشان در جامعه آسان تر پیش می رود و در واقع لوازم آرایشی نوعی کارکرد تسهیل سازی در روابط اجتماعی را دارد و به همین علت زیاد مصرف می شود.
این روانشناس اجتماعی ادامه داد: در نگاه روانشناسی تکاملی و جنسی این موضوع مطرح است که زن می داند که مرد به او نگاه می کند و با دیدن او تحریک می شود بنابراین طبیعی است که زنان تلاش می کنند، جلوه گری کنند.
**11 میلیون دختر در سن ازدواج
براتی گفت: از نظر من در جامعه ما یک مساله بسیار مهم دیگر نیز وجود دارد و آن دخترانی هستند که ازدواج نکرده و به دنبال شوهر می گردند، آمارها نشان می دهد که حدود 11 میلیون دختر در کشور داریم که در سن ازدواج هستند اما ازدواج نکرده اند و طبیعی است که یک بازار رقابتی شدیدی برای جلب نظر مردان در بین این افراد به وجود بیاید.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبحشی افزود: به نظر من اینکه عده زیادی از دختران به دنبال شوهر می گردند، برای فهم افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور موضوع بسیار مهمی است و از سال ها قبل این موضوع قابل پیش بینی بود.
براتی گفت: برخی از افرادی که بیش از حد از لوازم آرایشی استفاده می کنند ممکن است دچار نوعی بیماری هم باشند اما نمی توانیم در مورد اکثریت زنان، این طور قضاوت کنیم و نباید تصور کنیم که با نوعی بحران هویت و کمبود اعتماد به نفس در بین زنان مواجه هستیم.
استادیار گروه روانشناسی اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی ادامه داد: مساله دیگری که در این فضا قابل بحث است، مساله حجاب است،عده ای از زنان شاید تصور کنند که به علت حجاب هیچ امکانی برای جلوه گری ندارند و به همین علت به لوازم آرایشی پناه می برند.
** حجاب ناهنجاری های عصبی را کم می کند
براتی گفت: حجاب به لحاظ بهداشت روانی مزایایی دارد زیرا آمارها نشان می دهد که به علت استفاده از حجاب برخی ناهنجاری ها اجتماعی در کشورهای اسلامی کمتر است به عنوان مثال افرادی که چاق هستند به علت پوشش حجاب چاقی آنها پوشیده می شود و به این ترتیب بی اشتهایی عصبی در بین آنان کم می شود.
وی افزود: در جامعه ما خیلی از کارشناسان مساله افزایش لوازم آرایشی را با نگاه به موضوع حجاب و برای جبران ضعف در اعتماد به نفس توجیه می کنند و نگاه پاتولوژیک و آسیب شناسانه به این مساله دارند و می گویند چون در اروپا این مسائل نیست از لوازم آرایشی هم کمتر استفاده می شود.
براتی ادامه داد: اما از نظر من این مساله طبیعی است که زن می خواهد جلوه گری کند و چون تمام بدن او پوشیده است، طبیعی است که تلاش می کند از طریق زبیاتر کردن صورت خود به این خواسته برسد.
**لوازم آرایش برای هنرپیشه ها و زنان سالمند
وی گفت: در برخی کشورها استفاده از زیاد از لوازم آرایشی فراگیر نیست و بیشتر در بین هنرپیشگان یا افراد خاص مشاهده می شود در مقابل آن البته در برخی کشورها مانند پاکستان نیز می بینیم که زنان زیاد آرایش می کنند اما چون زیر برقه هستند، دیده نمی شود.
براتی افزود: مصرف لوازم آرایشی در بین زنان از جنبه پزشکی نیز قابل بحث است و بسیاری از مواد تشکیل دهنده لوازم آرایشی ممکن است عوارض پوستی داشته باشد و خطراتی برای سلامت ایجاد کند که در این مورد باید پزشکان و متخصصان پوست و مو بیشتر صحبت کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزستی ادامه داد: به نظر من نگاه آسیب شناسانه به این موضوع ما را به فهم درست این موضوع نمی رساند. نمی توانیم بگوییم، دختری که زیاد از لوازم آرایشی استفاده می کند، حتما اعتماد به نفس ندارد.
**سیاسی کردن آرایش زنان، کاری بیهوده است
وی اضافه کرد:برخی نیز تلاش برای مخالفت سیاسی را علت افزایش مصرف لوازم آرایشی می دانند که به نظر من این نگاه نیز نگاه سطحی است باید هر چه می گوییم بر مبنای شواهد علمی و آمار و اطلاعات دقیق باشد به نظر من سیاسی کردن این موضوع کاری بیهوده است.
براتی اضافه کرد: چرا باید بیهود برای خودمان مساله درست کنیم و برای کشور مخالف درست کنیم، استفاده از لوازم آرایشی در بین زنان یک امر طبیعی است.
این روانشناس اجتماعی اضافه کرد: درصد کمی از زنانی که لوازم آرایشی مصرف می کنند، اختلال شخصیتی دارند، البته آمار افسردگی در بین زنان به طور کلی بالا هستند اما این مساله علت افزایش مصرف لوازم آرایشی نیست.
براتی گفت: نگاه سیاستگذاران به مساله زنان نیز بسیار در این زمینه مهم است و به نظر من در خیلی جاها نگاه سیاستگذاران این حوزه دینی نیست. در نگاه دینی این حدیث را داریم که اگر زن در جامعه امیر باشد به سمت آرایش نمی رود در حالی که عده ای از نگاه دینی این طور برداشت می کنند که عقل زنان کمتر از مردان است و این تصور اشتباه گاهی تبلیغ می شود.
**حضور اجتماعی زنان، مصرف لوازم آرایشی را کم می کند
این روانشناس اجتماعی اضافه کرد: واقعیت این است که در کشورهای اروپایی که مصرف لوازم آرایشی کمتر است، شاهد این هستیم که زنان در مناصب اجتماعی بیشتر حضور دارند اما در جامعه ما این طور نیست و به نیمی از جمعیت کشور که زنان هستند، آن طور که باید توجه نمی شود.
وی گفت: این یک واقعیت است که هر فردی به دنبال گرفتن تایید دیگران است و با توجه به محدودیت های اجتماعی برخی زنان، راهی جز آرایش کردن برای گرفتن تایید دیگران ندارند.
براتی افزود: راه حل این مساله این است که سطح آگاهی، دانایی و شعور اجتماعی را با گسترش فرهنگ مطالعه بالا ببریم.
**خرید و مصرف لوازم آرایشی برای غلبه بر افسردگی
براتی اضافه کرد: در نگاه آسیب شناسانه به مصرف لوازم آرایشی برخی نیز این نکته را مطرح می کنند که به علت میزان بالای افسردگی در زنان با توجه به آمار شیوع بالای 23 درصد این اختلال و سطح پایین شادی در جامعه، چون مصرف گرایی و خرید کردن به طور کلی می تواند حداقل شادی موقت ایجاد کند، برخی زنان به سمت مصرف لوازم آرایشی و خرید این لوازم گرایش پیدا می کنند.
**سیاستگزاری فرهنگی نداریم
این کارشناس مسائل اجتماعی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا که آیا سیاستگزاری فرهنگی می تواند این پدیده را ساماندهی کند، گفت: واقعیت این است که تاکنون هیچ نوع سیاستگذاری فرهنگی و هیچ برنامه ای در این زمینه نداشته ایم، هر چه بوده فقط یکسری سختگیری هایی بوده که با اتکا به برخی باورهای شرعی اعمال شده است.
وی گفت: باید بررسی کنیم که این نوع سختگیری ها چقدر موثر بوده اند، دختران و زنان کشور به هر حال در سنی هستند که پرانرژی هستند، سوال این است که چطور و در کجا باید از انرژی خود استفاده کنند، چشم ها را باید باز کنیم و واقعیتهای جامعه را ببنیم، حتی حوزه های علمیه نیز به نظر من باید واقعیات روز را ببینند.
براتی گفت: بی تدبیری، بی سیاستی و نداشتن برنامه و سیاستگذاری فرهنگی باعث مشکلات زیادی در کشور شده است، باید نگاه سیاستگذاران به زنان تغییر کند.
وی ادامه داد: منظور من این نیست که ارزشهای دینی و فرهنگی را زیر پا بگذاریم اما باید سیاست های فرهنگی فعالی برای جوانان و زنان داشته باشیم. اگر محدودیت ایجاد می کنیم؛ باید برای تامین بهداشت روان جوانان و دختران آلترناتیو (جایگزین) تعریف کنیم.
براتی ادامه داد: گاهی حتی نگهداشتن حیوان در خانه می تواند یک جایگزین مناسب باشد، من نمی گویم مردم سگ نگهداری کنند اما مثلا نگهداشتن پرنده در خانه می تواند به عنوان یک اقدام جایگزین در سطح خرد و برای ارتقای سطح سلامت روان مورد توجه قرار گیرد.
**تذکر نباید عامل لجبازی باشد
این روانشناس اجتماعی اضافه کرد: امر به معروف و نهی از منکر نباید به گونه ای انجام شود که لجبازی به دنبال داشته باشد، افزایش آگاهی در بین زنان بسیار مهم است به هر حال سکس و روابطه بین دو جنس یک غریزه طبیعی است و باید در این زمینه روش درست روابط بین دو جنس را آموزش دهیم و البته این کار به هیچوجه به معنای نادیده گرفتن ارزشها و احکام دینی نیست.
**آرایش برای تایید شدن
افشین طباطبایی روانشناس نیز در این میزگرد گفت: انسان از لحاظ روانی به طور خاص و عام احتیاج فراوانی به تائید شدن، دیده شدن و مورد نوازش قرار گرفتن دارد و به همین دلیل با انواع روش ها سعی می کند این دیده شدن را از محیط اطراف کسب کند.انواع لباس ها، لوازم خانه، اتومبیل، پرده و غیره در همین راستا تهیه و تولید می شود.
وی اضافه کرد: به همین دلیل است انسان ها با خرید شیء، سعی می کنند توجه دیگران را جلب و به تبع آن نوازش روانی کسب کنند.
به گفته وی، بحثی به نام نوازش در روانشناسی مطرح است که آثار مثبت و منفی دارد؛ آرایش کردن طوری است که وقتی زن و دختر جلوی آیینه آراستگی و آرایش و در تنهایی خود به آیینه نگاه می کند احساس خوشایند و مطلوبی به او دست می دهد؛ اول خودش خود را تائید می کند که این جنبه مثبتی در کارکردگرایی فرد دارد.
** ایران بازار هدف کشورهای بزرگ تولید کننده لوازم آرایش
این روانشناس با بیان اینکه در ایران زن ها با نوع پوشش نمی توانند آن گونه که باید خود را نشان دهند، اظهار کرد: خانم ها فقط در محافل خصوص زنانه می توانند خود را نشان دهند و تنها جایی که در معرض عموم می توانند نشان دهند، صورت است که منع چندانی ندارد از این رو مصرف لوازم آرایش در خاورمیانه دوم و در جهان در رتبه ششم و هفتم است.
وی با بیان اینکه شرکت های بزرگ تولید کننده از ایران به عنوان یک بازار هدف استفاده می کنند، ادامه داد: مردم ایران گاهی از لوازم آرایش استفاده افراطی می کنند، چون در جاهای دیگر نمی توانند لباس، کفش و اندام را به نمایش بگذارند و نوازش کسب کنند از این رو به آرایش صور، مانیکور و پانیکور کردن ناخن روی می آورند؛ چون وقتی می گوییم چه لباس قشنگی؛ چه کت شلوار شیکی؛ این ها نوعی نوازش است و همه اینها به باور به آراستگی برمی گردد.
** زنان با تحصیلات بالا احساس قدرت و هویت اجتماعی می کنند
این روانشناس با بیان اینکه خانمی که استاد دانشگاه و دارای مدرک تحصیلی بالا است کمتر از دختر جوان با تحصیلات ناچیز به آرایش و زیورآلات رغبت دارد، تصریح کرد: این خانم کمتر آرایش می کند، چون تاثیر نوازش خود را از جای دیگر می گیرد و احساس قدرت و هویت اجتماعی می کند؛ اما دختر جوان بیکار و با تحصیلات ناچیز از آنجا که تایید نوازش ندارد به کارهای فردی روی می آورد.
به گفته وی، اگر جامعه به سمت آگاهی برود و سواد و شعور اجتماعی بالا برود با این میزان از آرایش در خانم ها مواجه نخواهیم بود.
** پیری زودرس در انتظار استفاده کنندگان لوازم آرایش تقلبی
طباطبایی خاطر نشان کرد: آرایش کردن می تواند خطراتی برای سلامت نیز داشته باشد. استفاده از مارک های تقلبی و مواجه شدن با آثار جانبی فراوان این مارک های تقلبی به نیز مساله مهمی است. چون کسانی که مشکلات مالی دارند مجبور می شوند لوازم آرایشی با مارک های تقلبی تهیه کنند که عوارضی چون پیری زودرس چهره را به همراه دارد.
این روانشناس در پاسخ به این سوال که آیا این اقدام خانم ها سیاسی است یا نه، گفت: آن قدر مشکلات دیگر در کشور وجود دارد که اصلا سیاست در این موضوع، بحث مهمی نیست.
وی درخصوص کاهش سن دختران و علاقه پسران جوان به آرایش کردن، گفت: باورهایی که 30 سال پیش دختران جوان داشتند امروز به خاطر گسترده تر شدن وسایل ارتباط جمعی و گردش اطلاعات تغییر کرده است.
طباطبایی ادامه داد: جوانان به ظواهری دست پیدا می کنند که برای آنها جذاب و رنگارنگ است و به آن طرف میل پیدا و از آن الگوبرداری می کنند؛ این کار بنگاه های بزرگ سرمایه داری غربی است که می خواهند کالاهایشان را بفروشند، لذا در خود انسان ها انگیزه درست می کنند که به این سمت و سو بروند.
** سن آرایش دختران به زیر 15 سال رسید
دکتر عالیه شکربیگی، جامعه شناس نیز در این میزگرد گفت: استفاده از لوازم آرایشی در بین زنان از قدیم و در طول تاریخ همواره وجود داشته است و موضوع جدیدی نیست ولی مشکل آن است که متغیرهای جدید اجتماعی این مسئله را برجسته کرده است.
وی ادامه افزود: یکی از عوامل برجسته شدن این مسئله، پایین آمدن سن آرایش است به طوری که سن استفاده از لوازم آرایش در کشور ایران به زیر 15 سال رسیده است.
شکربیگی اضافه کرد: در کشورهای توسعه یافته تمایل به آرایش در زنان مسن و در سنین بالا و میانسالی دیده می شود اکنون سوال این است که چرا آرایش، برای زنان، در کشور ما به یک نیاز ضروری تبدیل شده است.
** 5 عامل افزایش گزارش به آرایش در زنان
این جامعه شناس گفت: به نظر من پنچ عامل در افزایش مصرف لوازم آرایشی در ایران نقش دارد که تغییرات جمعیتی، پایگاه اقتصادی و اجتماعی، مصرف رسانه ای، روابط دختران در جامعه و خانواده در این زمینه نقش دارد.
وی افزود: جوان بودن جمعیت کشور، مهاجرت از روستا به شهر و تغییر چرخه تولید کشور، یز نوع رفتار افراد تاثیرگذاشته و افزایش بیشتر لوازم آرایشی نیز از جمله این تغییرات رفتاری است.
شکربیگی گفت: پایگاه اقتصادی و اجتماعی عامل بسیار تعیین کننده ای در رفتار انسانهاست، همه تلاش می کنند که در بین اطرافیان،خود را از طبقه و پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالا نشان دهند بنابراین گاهی برای رسیدن به این هدف تلاش می کنند با آرایش و زیباتر کردن چهره خود، پایگاه اقتصادی و اجتماعی خود را تقویت کنند.
وی اضافه کرد: خانواده به عنوان اساسی ترین و بنیادی ترین عامل تربیت پذیری و جامعه پذیری نقش بسیار مهمی در القا نوع رفتار افراد دارد، وقتی مادران بی مهابا جلوی دختران خود آرایش می کنند، این ذهنیت در بین کودکان آنها نیز تقویت می شود و آنان را به سمت استفاده از لوازم آرایشی سوق می دهد.
** تمرکز مدیریت بدن روی «صورت»
این جامعه شناس اضافه کرد: مدیریت بدن موضوع بسیار مهم دیگری است که در جامعه شناسی به آن توجه ویژه ای می شود و در طول تاریخ شاید هیچ وقت مدیریت بدن انسان تا این اندازه روی «صورت» متمرکز نشده باشد.
وی گفت: تمرکز بر آرایش صورت در کشور ما می تواند با اهداف مختلفی مانند کسب هویت و پذیرش اجتماعی انجام شود اما هر چه هست باعث شده که امروز ایران دومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه و هفتمین مصرف کننده این لوازم در دنیا باشد.
شکربیگی در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش مصرف لوازم آرایشی می تواند نشانه نوعی اعتراض سیاسی باشد، توضیح داد: این فرض محالی نیست ولی شواهد زیادی هم برای آن وجود ندارد با این حال تا زمانی که به صورت دقیق در این مورد پژوهش نکنیم نمی توانیم اظهار نظر دقیق داشته باشیم.
این جامعه شناس در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه در جامعه مردسالار آیا زنان با آرایش کردن برای جلب نظر، خود را تحقیر نمی کنند، گفت: وجود دیدگاه مردسالار را رد نمی کنیم، در طول تاریخ همه چیز در خدمت مردان و از دیدگاه آنها تعریف شده است و در بسیاری از ادوار تاریخی مردان نگاه مالکیت گونه به زنان داشته اند.
وی گفت: در چنین ساختاری زنان نیز آرایش می کنند تا در نظر مردان زیبا جلوه کنند و شاید هنوز بسیاری از زنان به این حد از آگاهی نرسیده باشند که در جهت خواست نظام مردسالار حرکت نکنند.
**زنان از خواست نظام مردسالار تمکین می کنند
وی اضافه کرد: با این وجود من از واژه «تحقیر» استفاده نمی کنیم و به جای آن از واژه «تمکین» استفاده می کنم. اما معتقدم اولین و اصلی ترین عامل برای مقابله با این رویکرد که زنان با آرایش در خدمت نظام مردسالار قرار گیرند، این است که با آموزش، افزایش آگاهی و کار رسانه ای کار کنیم که زنان بیش از آنکه به ظاهرشان اهمیت بدهند به مهارتهای زندگی و توانایی های خود متکی باشند.
این جامعه شناس گفت: باید با افزایش آگاهی، خودباوری را در زنان تقویت کنیم تا آنان خود را موجودی منفعل ندانند. با این حال باید به این نکته توجه کنیم که آرایش در بین زنان همیشه وجود داشته است. انسان زیبایی را دوست دارد و هیچ کس مخالف زیبایی نیست.
**افراط و تفریط در آرایش، طبیعی نیست
شکربیگی افزود: زیبایی انسان را به وجد می آورد اما اشکال کار در افراط و تفریط است که همه اصول تاریخی و طبیعی را تحت شعاع قرار می دهد. سوال من این است که چرا باید عادت جامعه این باشد که به جای افزایش آگاهی فقط به مسئله زیبایی ظاهری توجه کنیم.
وی گفت: گرایش به آرایش تحقیر نیست زیرا خواسته خود فرد است و اجباری در آن نیست اما مسئله این است که آرایش در جایی انجام می شود که نباید باشد، مثلا در بین دختران 10 ساله و این افراطی است که باید آسیب شناسی شود.
** تغییر استفاده از لوازم آرایش همراه با تغییر زمان
حسین حجت پناه، جامعه شناس دیگر مهمان میزگرد ایرنا با تاریخی خواندن مسئله آرایش، گفت: آرایش، مسئله تاریخی است که درگذشته نیز وجود داشته است و امروز اگر بخواهیم آسیب و مسئله اجتماعی بودن آن را بپذیریم باید بگویم که مسائل اجتماعی دو ویژگی اساسی دارند.
وی یک ویژگی مسائل اجتماعی را به شدت به هم پیوسته بودن آن عنوان کرد و ادامه داد: به هم پیوسته بودن مسائل اجتماعی یعنی در جنبه های دیگر هم دچار این مسائل هستیم و دوم اینکه مسائل اجتماعی نسبی هستند و این مسائل در هر جامعه ای ویژگی های خاص خود را دارد.
**پسران هم از آرایش های زنانه استفاده می کنند
وی اضافه کرد: آرایش در ایران با توجه به عینیت و آنچه که در جامعه امروز وجود دارد، دیگر مانند قبل از مشروطه نیست؛ آرایش دیگر صرفا عرصه زنانه نیست و حتی نوع آرایش شبیه هم شده است و مهمتر اینکه پسرها نیز آرایشی انجام می دهند که قبلا مختص خانم ها بود.
** روی آوردن زنان سنتی به آرایش
این جامعه شناس با بیان اینکه بازه سنی آرایش بسیار گسترده شد، گفت: سن استفاده از لوازم آرایش هم بالا رفته و هم کمتر شده است. یعنی زنان سنتی که پیشتر هیچگاه آرایش نمی کردند امروز به این امر روی آورده اند و از طرف دیگر نوجوانان و حتی کودکانمان به آرایش کردن رغبت و تمایل نشان می دهند.
**آرایش در حاشیه شهرها غلیظ تر است
حجت پناه با بیان اینکه آرایش دیگر مختص کلانشهرها نیست، ادامه داد: آرایش در شهرهای کوچک و حاشیه شهرها نیز وارد شده طوری که آرایش در حاشیه شهرها غلیظ تر از مرکز شهر است؛ اوایل فقط اقشار خاص از لوازم آرایش استفاده می کردند در حالی که امروز تمام اقشار جامعه به نوعی درگیر آن هستند.
** الگوی آرایش، تزریقی و وارداتی است
این کارشناس با تاکید بر تزریقی و وارداتی بودن آرایش، اظهار کرد: امروز با یک سبک آرایش سر و کار نداریم؛ خانم ها در عرصه های عمومی مختلف آرایش های مختص همان عرصه ها را انجام می دهند بدین صورت که در محافل، مهمانی های رسمی، غیر رسمی، سر کار و منزل در هر کدام یک نوع آرایش مخصوص می کنند.
وی ادامه داد: با نگاه به آرایش افراد می توانیم درباره هویت، عقاید و نظرات افراد قضاوت کنیم.
این جامعه شناس، آرایش را یک مسئله اجتماعی برشمرد و افزود: یکی از مهمترین ویژگی های مسئله اجتماعی این است که فردی نباشد و کثرت یافته و «جامعوی» ( در سطح جامعه گسترش یافته است) شده است.
**آرایش اختلاف می آورد
وی با طرح این سوال که آیا آرایش بین شرایط موجود و مطلوب تاخیر و فاصله می اندازد و مانع می شود، گفت: بله، در برخی موارد فاصله می اندازد.
حجت پناه تصریح کرد: آرایش در میان روابط بین نسلی بین دختران و والدین، روابط زن و شوهر اختلافات ایجاد می کند.
** ایران برهوت آمار
وی با استقبال از برپایی میزگرد و بررسی میان رشته ای، ادامه داد: امروز در کشور ما برهوت آمار است؛ آمارها حتی دقیق نیستند و خود تحقیقات نیز مشخص نیست که اعتبار یا پایایی دارد یا نه.
به گفته وی، هرگاه آرایش به یک الگوی ذهنی تبدیل شود وقت زیادی صرف آن می کنیم، از انجام بسیاری از کارهای دیگر می مانیم.
**مدرنیته با هنجارهای ایرانی ناهمخوانی داشت
این جامعه شناس با اشاره به شرایط کشور، اظهار کرد: جامعه ای بودیم که در نظام جهانی جزو کشورهای سلطه پذیر شدیم که عوامل داخلی بر عوامل خارجی موثرتر است چون از نظر داخلی خودمان ضعیف بودیم وقتی مدرنیته و جهانی شدن وارد کشور شد از آنجا که مدرنیته بومی نبود ویژگی های خاص خود یعنی معلق بودن، سیاسی بودن و ناهمگونی را نیز وارد کشور کرد و با ارزش ها و هنجارهای کشور ما ناهمخوانی داشت.
** رد سیاسی بودن استفاده از لوازم آرایش
حجت پناه با بیان اینکه اگر چه استفاده از لوازم آرایش فراوان در کشور مشاهده می شود، گفت: اما این موضوع را به عنوان مقاومت منفرد در برابر نظام سیاسی کشور رد می کنم؛ چون در زمان شاه نیز استفاده از لوازم آرایش به عنوان یک شاخص پیشرفت در نظر گرفته می شد و با وجود اینکه در آن زمان هم بدن ها پوشیده نبود، آرایش انجام می شد.
** تحصیل موجب افزایش سرمایه نمی شود
حجت پناه با رد این تز که تحصیلکرده ها کمتر از دیگر زنان آرایش می کنند، گفت: تحصیل موجب افزایش سرمایه نمی شود و در حال حاضر زنان تحصیلکرده بیشتر آرایش می کنند.
وی ادامه داد: فمینیست های کلاسیک مانند سیمون دوبوآر نسبت به آرایش کردن تنفر داشتند و آن را سلطه مردانه تلقی می کردند.
او این موضوع که زنان به دلیل خواسته و نیاز مرد آرایش می کنند یا اینکه دختران برای یافتن همسر آرایش می کنند را نیز رد کرد و ادامه داد: زنان در خلوت خود نیز آرایش می کنند و از دیدن چهره زیبای خود در آینه لذت می برند و از دیگر سو زنانی که متاهل هستند نیز آرایش می کنند.
** چرا این گونه شدیم؟
این جامعه شناس در پاسخ به این سوال که چه شد مصرف لوازم آرایش در کشور تا این حد افزایش یافت و این گونه شدیم، اظهار کرد: همراه با جریان مدرنیته، فردیت رشد می کند و از این رو توجه به بدن افزایش می یابد.
حجت پناه گفت: در کشورهای تمدن یافته، توجه به بدن با ورزش انجام می شود اما در اینجا افزایش فردیت و سرمایه در آرایش دیده می شود.
وی ادامه داد: از دیگر سو، مسائل جنسی نیز مهم است و از آنجا که در جامعه ما افراد تقریبا احساس حرمان و محدودیت جنسی دارند، لذا سعی می کنند به این سو روی بیاورند.
حجت پناه با ذکر مثالی اضافه کرد: به عنوان مثال یک خانم حدود 20 سال پیش، برای تبلیغات انتخاباتی خود گفته بود، استفاده از شلوار لی برای خانم ها مشکلی ندارد در حالی که در آن زمان شلوار لی برای زنان یک تابو بود و او با این شعار تبلیغاتی اش توانست رأی کسب کند.
** گردش مالی عظیم در لوازم آرایش
حجت پناه، آریش را یک چرخه عظیم مالی مانند فوتبال دانست و گفت: از بعد فرهنگی آرایش درحال اسطوره سازی شدن است و در ناخودآگاه جمعی ما دارد تبلیغ می شود.
وی با بیان اینکه همه مسائل فرهنگی بهم مرتبط هستند، ادامه داد: نمی توان آرایش را دید اما دیگر مسائل فرهنگی کشور را غفلت کرد؛ آرایش زیرپوستی است و نخست الگویش را می دهند.
تهیه و تنظیم: افشین شاعری و لیلا اسماعیل ن‍ژاد
منبع: ایرنا
ارسال نظر
