یکی از پروژه‌های زیست محیطی دولت احمدی‌نژاد

پنج سال پیش، سازمان محیط زیست با تشریفات فراوان، ۲ قلاده ببر سیبری را از روسیه وارد کرد. ایران در ازای این ببرها،‌ ۲ قلاده پلنگ به روسیه داد.

المپیک سال ۲۰۱۴ میلادی «سوچی» که روس‌ها پلنگ را به عنوان نماد آن برگزیده بودند، بهانه‌ای شد برای ورود قهرمان قصه‌ای غم انگیز به ایران؛ روس‌ها از ایران درخواست دو قلاده پلنگ کرده بودند تا پس از استفاده از آن به عنوان نماد بازی‌های المپیک، پروژه تکثیر پلنگ در منطقه قفقاز را آغاز کنند. در ازای این دو پلنگ، پیشنهاد انتقال بزرگ‌ترین گربه جهان به ایران را دادند: دو قلاده ببر سیبری!‏

درخواست ورود دو قلاده پلنگ ایرانی به روسیه، مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست را برآن داشت تا پروژه احیای ببر مازندران در میانکاله را شروع کنند. بهانه هم حفظ میانکاله از سودجویی بخش خصوصی! کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کردند بررسی‌ها و تحقیقات حاکی از آن است که ببر سیبری هرچند کمی کوچکتر از ببر منقرض شده مازندران، اما به لحاظ ژنتیکی مشابه آن است و وارد کردن دو قلاده ببر سیبری از روسیه در قبال دو پلنگ ایرانی، می‌تواند نسل ببر از دست رفته مازندران را در زیستگاه سابقش احیا کند.‏

اما میانکاله برای پذیرایی از بزرگ‌ترین گربه سانان جهان هنوز آماده نبود. بنا شد ببرهای سیبری مدتی کوتاه در باغ وحش تهران نگهداری شوند تا خانه‌شان مهیا شود، اما ببر نر فقط چندماه زنده ماند. گفته شد این ببر به دلیل خوردن گوشت الاغ، به بیماری مِشمِشه مبتلا شده و مرده است. اما جفتش، ماده ببر سیبری که روسها نام«اُلِسیا» بر آن نهاده بودند، از آن زمان تا به امروز در کابوس سیاهِ حبسی انفرادی روزگار می‌گذراند. این در حالی است که دو پلنگ ایرانی در «سوچی» روسیه زایمان کردند و رئیس‌جمهوری آن کشور یک روز را به بازدید از وضعیت آنها و توله‌هایشان اختصاص داد.

ببر سیبری اما هنوز هم در ایران، در قرنطینه است. هنوز مشخص نیست که چه سرنوشتی دارد. هرچند که سازمان محیط زیست در آخرین تصمیم گیری‌اش اعلام کرده که ببر سیبری را به سمسکنده منتقل می کند، اما هنوز هم تکلیف مشخص نیست و البته ببر ماده، بدون جفتش، باید در ایران زندگی کند.

با تمام اینها، اکنون اما خبر می رسد ببر نر سیبری، به ایدز گربه‌سانان مبتلا بود و کشته شد. منبع خبر، کارشناس دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست است.

انتقال ببر بیمار به ایران

محمود قاضی مرعشی دراین باره به خبرآنلاین می گوید: در راستای تامین نظر مسئولان پروژه احیای ببر در سال 89 یک جفت ببر سیبری به کشور وارد شد اما متاسفانه طی آزمایشی که از ببر نر به عمل آوردم آلودگی این حیوان به ویروس FIV (ایدرز گربه سانان) اثبات شده و این ببر در ماههای اولیه ورود به کشور تلف شد.

او در واکنش به اظهارات مدیر پروژه احیای ببر مازندران در سال 89 که روزهای قبل مخالفت خود را با انتقال ببر سیبری به سمسکنده اعلام کرده بود، گفت: مسوولان سازمان محیط زیست 5 سال پیش سنگی را به چاه انداختند که هنوز کسی موفق به بیرون آوردن آن نشده.

کارشناس دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در حال حاضر بهترین گزینه برای نگهداری از ماده ببر سیبری که 5 سال از عمر خود را در شرایط غیراستاندارد قرنطینه ارم سپری کرده، جایگاه ببر احداث شده در منطقه حفاظت شده سمسکنده است. مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست طی بررسیهای کارشناسانه به این نتیجه رسیدند که جایگاهی که برای نگهداری از ببر در منطقه حفاظت شده سمسکنده طراحی و احداث شده بود در حال حاضر با شرایطی نزدیک به استاندارد، بهترین گزینه برای نگهداری از ببر سیبری به شمار می رود.

پیش از این مجید خرازیان مقدم مدیرکل دفتر تنوع زیستی و حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در تشریح آخرین وضعیت ببر سیبری گفته بود: نظر سازمان حفاظت محیط زیست درباره ببر سیبری این است که در صورت امکان شرایط نگهداری مناسبی را برای این ببر در سمسکنده ساری ایجاد کند.

به گفته او در سمسکنده از سالهای گذشته با صرف هزینه‌ای حدود 80 میلیون تومان محل قرنطینه‌ای برای این ببر ساخته شده بود به همین دلیل یکی از بهترین گزینه‌ها است.

از قرنطینه رها می‌شود

اما این تصمیم سازمان محیط زیست با واکنش های مختلفی از جمله از سوی مسوولان سابق مواجه شده است. کارشناس دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درپاسخ به انتقادات می‌گوید: در حالیکه مسئولان این پروژه شکست خورده تا سالها سازمان محیط زیست را با مشکلات ناشی از این تصمیم گیری غیرکارشناسانه تنها گذاشتند اما امروز که پرونده ماده ببر سیبری به جریان افتاده و امیدی برای رهایی از قرنطینه و اثبات سلامتیش، زنده شده این افراد مجددا برای بهره برداری های شخصی، به اظهار نظر غیرعلمی ادامه می دهند.

قاضی مرعشی در خصوص ادعای آلوده بودن منطقه حفاظت شده سمسکنده به کنه و مناسب نبودن این جایگاه برای پذیرایی از ببر سیبری گفت: کنه جزوی از حیات وحش است و وجود آن برای مخالفت با نگهداری از ببر در سمسکنده بهانه ایست غیرقابل قبول.

او با اظهار تاسف از اینکه یک تصمیم غلط، منجر به ورد یک ببر نر بیمار و یک ببر ماده بلاتکلیف به کشور شده تنها راه جبران این اشتباه را انتقال ببر ماده، به جایگاه سمسکنده عنوان کرد و گفت: امیدوارم تصمیمی که به همراه همکارانم در دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اتخاذ کرده ایم هرچه سریعتر محقق شود و حیوان از این شرایط نامناسب رهایی یاید.

روایت معصومه ابتکار

چندی پیش هم معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست در صفحه اینستاگرامش درباره ببر سیبری نوشت: «یک جفت ببر سیبری در سال 1389 بدون برنامه ریزی وارد کشور شد. یکی از این ببرها در همان سال به دلیل ابتلا به بیماری خطرناک مشمشه جان سپرد. اکنون در مورد در مورد ببر دوم که به طور مستمر تحت آزمایش قرار گرفته باید بر نکاتی را تاکید کنم: سازمان تاکنون همه تلاشش را برای جلوگیری از معدوم کردن این ببر به دلیل مشکوک بودن به بیماری مشمشه انجام داده، اما تا زمان اطمینان و تضمین صد در صدی از عدم ابتلا حیوانات و انسان ها حتی در درازمدت به بیماری مهلک مشمشه، بی تردید احساسی و یا تحت تاثیر فشارهای رسانه ای تصمیم گیری نخواهد شد. برای ما بودن یک حیوان در قفس بسیار قابل تحمل تر از این است که ریسک ابتلا مجموعه ای از حیوانات و انسان ها را بپذیریم. بنابراین تا حصول دستیابی به اطمینان صد در صدی همه کارشناسان ذی ربط دستگاههای مربوطه از سلامتی ببر سیبری و مجوز آنها، باید صبر کرد. ضمنا بر خلاف توجه رسانه های خاص به موضوع ببر سیبری، این مسئله در کنار سیاست ها و اقدامات راهبردی سازمان در سطح کشور برای حفاظت از گونه های در معرض تهدید حیات وحش، از اولویت خاص برخوردار نیست، اگر چه به آن توجه دارد.»