ارائه مدلی گرافیکی از داروی ضد ایدز با ویروس عامل

محققان دانشگاه پیام نور شیراز، مدلی گرافیکی ارائه کرده‌اند که قادر است برهمکنش داروی ضد ایدز را با ویروس عامل ایجاد کننده‌ این بیماری با دقت بالایی در اختیار قرار دهد.

 به نقل از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، ویژگی‌های خاص «فولرین» و مشتقاتش، آن‌ را در زمینه‌ پزشکی، بسیار کاربردی کرده است. از این مواد می‌توان در انتقال ژن، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و تحویل دارو استفاده کرد. با این وجود، کاربردهای «فولرین» در محیط‌های زیستی به دلیل حلالیت بسیار کم آن در حلال‌های قطبی محدود شده است.

سارا فخرایی مجری طرح عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های مشتقات «فولرین»، مهار ویروس نقص ایمنی بدن (HIV) است که در این طرح چند نانوساختار از مشتقات «فولرین» به عنوان داروی ضد ایدز معرفی شده و میزان تمایل آن‌ها به اتصال به آنزیم ایدز به صورت تئوری مورد مطالعه قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه همچنین در این طرح عملکرد این داروهای پیشنهادی با داروهای متداول مقایسه شده است، افزود: اگرچه این داروها به عنوان پتانسیل‌های مؤثر دارویی به طور تئوری معرفی شدند، اما با توجه به پیشرفت‌های اخیر آزمایشگاهی و تجربی در سنتز نانو داروها این مواد قابلیت سنتز در آزمایشگاه را خواهند داشت.

به گفته وی، نتایج این تحقیق نشان داده که نانو داروهای پیشنهادی به عنوان پتانسیل‌های دارویی بازدارنده‌ ایدز عملکرد مناسب‌تری دارند.

فخرایی با بیان اینکه نکته‌ جالب توجه در این پژوهش ارائه‌ روش گرافیکی دقیق برای بررسی برهمکنش داروها با بافت یا سلول هدف مثل آنزیم‌هاست، اظهار داشت: با توجه به سمی بودن مولکول «فولرین» بدون استخلاف، به کارگیری روش نظری ارائه شده به جای آزمایش‌های تجربی، می‌تواند ضمن افزایش اثر بخشی دارویی نانوساختار پیشنهادی، از اثرات مضر و مخرب این دارو جلوگیری کند.

وی در خصوص محاسبات صورت گرفته افزود: این طرح، علاوه بر توصیف کیفی، یک توصیف کمی و نیز نمایش گرافیکی از دانسیته‌ الکترونی مسئول در برهمکنش‌های درون مولکولی و بین مولکولی ارائه می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: با این نظریه دید دقیق‌تری از نحوه‌ عملکرد داروها بر آنزیم‌ها و یا عوامل بیماری‌زا حاصل می شود. از این رو پیش بینی عملکرد ترکیبات دارویی در محیط‌های زیستی با صحت بیشتری همراه خواهد بود.

به گفته فخرایی، استفاده از روش این تحقیق می‌تواند به عنوان یک روش تکمیلی، باعث تسریع مطالعات بر روی خواص داروها و سبب کاهش هزینه‌های حاصل از روش‌های تجربی شود. در ضمن می‌توان همانند مدلی که برای داروهای ضد ایدز ارائه داده شد، مدلسازی داروهای دیگر با اثر بخشی زیاد را برای سایر بیماری‌ها نیز انجام داد.

این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر سارا فخرایی، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مرکز شیراز  و مریم سوری، دانشجوی دکترای شیمی-فیزیک دانشگاه پیام نور مشهد و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مرکز بندر کنگان- است. نتایج این طرح در مجله‌ Journal of Molecular Modeling (جلد ۲۰، شماره ۱۱، سال ۲۰۱۴، صفحات ۲۴۸۶ تا ۲۴۹۵) به چاپ رسیده است.