آیا بوش هم عذرخواهی می‌کند؟

 به دنبال عذرخواهی تونی بلر برای حمله به عراق روزنامه اعتماد روز چهارشنبه در ستون حرف روز با اشاره به این مساله و با تاکید بر نقش بوش در انجام این حمله ، سوال 'آیا بوش هم عذر خواهی می کند ؟' را طرح نموده است.

 اعتماد نوشت:١٢ سال از حمله امریکا و انگلیس و سایر متحدان آنان به عراق گذشته است. در آن زمان کل منطقه دچار بحران بود که بر اثر این حمله بحرانی تر هم شد. ناامنی بود، ناامن تر شد. آب رفته را نمی توان به جوی بازگرداند.

مثل کسی که عزیزش کشته می شود، قصاص قاتل، عزیزِ از درست رفته او را برنمی گرداند، ولی چرا اصرار به قصاص دارد؟ برای اینکه این را بخشی از جبران روانی می داند. حال در مورد اقدام ایالات متحده و سایر کشورها، علیه عراق نیز می توان گفت که کاری است که انجام شده، نه تنها صدها هزار نفر از تبعات این حمله ضرر جانی کرده اند، بلکه میلیون ها تن نیز ضررهای روانی و جسمی داشته اند و چند کشور نیز دچار ضررهای اقتصادی و زیرساختی شده اند.

ولی آیا راهی هست که جبران بخشی از این خسارت ها شود؟ قطعا راه هایی هست، و یکی از ساده ترین این راه ها، پذیرش مسوولیت سیاسی و اخلاقی افراد و کشورهایی است که دست به این اقدام زدند. شاید باراک اوباما پیش از دیگران به این مساله اشاره کرد، ولی مهم تر از او، جرج بوش و تونی بلر هستند که تاکنون در برابر پذیرش مسوولیت اخلاقی، سیاسی و حقوقی خود در حمله به عراق سماجت می کردند.

این دو نفر به ترتیب بیشترین نقش را داشتند. هرچند در میان این دو نفر، عنصر اصلی جرج بوش بود، ولی بدون کسب حمایت بدون قید و شرطی که از جانب تونی بلر نخست وزیر وقت بریتانیا شد، بعید بود که اقدام به چنین حمله ای می کرد. بنابراین نقش بلر نیز خیلی مهم بود. اکنون و پس از ١٢ سال تونی بلر حاضر شده است نسبت به این اقدام نابخردانه، اندکی و فقط اندکی مسوولیت پذیری نشان دهد، آن هم با اما و اگر.

وی در گفت وگو با «فرید زکریا»، خبرنگار «سی ان ان» گفت: «می تواند بابت این حقیقت که اطلاعات دریافتی ما غلط بودند، عذرخواهی کند؛ اگرچه صدام از سلاح های شیمیایی علیه مردم خودش و دیگران به مقدار زیاد استفاده کرد، اما برنامه شیمیایی او آن طور که ما فکر می کردیم، نبود.

من به خاطر برخی اشتباهات در طرح ریزی و به ویژه اشتباه در درک رخدادهای پس از برکناری یک دولت عذرخواهی می کنم. در آنچه برخی می گویند خیزش داعش به حمله ٢٠٠٣ برمی گردد، حقایقی وجود دارد. البته نمی توان گفت کسانی که در برکناری صدام در ٢٠٠٣ دست داشتند، هیچ مسوولیتی در قبال شرایط ٢٠١٥ ندارند.

نخست وزیر سابق بریتانیا و رهبر سابق حزب «کارگر» این کشور در پاسخ به پرسشی درباره اینکه حمله به عراق دلیل اصلی روی کارآمدن گروه داعش است، گفت: فکر می کنم رگه هایی از حقیقت را بتوان در این دیدگاه مشاهده کرد. این سخنان بلر در حالی بیان می شود که در سال ٢٠١٣، تونی بلر پس از متقاعدکردن نمایندگان مجلس بریتانیا به اینکه صدام، رهبر سابق عراق، سلاح های کشتار جمعی در اختیار دارد و تهدیدی برای بریتانیاست، این کشور را وارد جنگ کرد.
اگرچه او امروز از برخی اشتباهاتش عذرخواهی می کند، اما روزنامه «ساندی میلز» در چند ماه گذشته با استناد به سندی که به تازگی در امریکا منتشر شده است، نوشت تونی بلر یک سال قبل از حمله سال ٢٠٠٣ به عراق، به «جورج بوش»، رییس جمهوری وقت امریکا، قول پیوستن به این جنگ را داده بود.

شاید برای پذیرش مسوولیت کامل از سوی تونی بلر ١٠ یا ١٥ سال دیگر زمان لازم داشته باشیم. هنگامی که وی توان راه رفتن ندارد و در گوشه ای از مبل گرم و نرم خود فرو رفته است و خاطرات گذشته را مرور می کند و برای کاستن از بدنامی، حاضر به بیان برخی نقاط پنهان موضوع و نیز پذیرش مسوولیت کامل قضیه شود.

ولی مشکل اینجاست که اقدام مذکور کل نظام منطقه ای را دچار اختلال کرد، بدون آنکه جایگزینی که قابلیت اجرایی داشته باشد، برای آن در نظر گرفته شود. همان زمان هم معلوم بود که امریکا و بریتانیا تصمیم خود را گرفته اند و فقط می خواهند برای آن سندسازی کنند، بنابراین پذیرش مسوولیت سیاسی و حتی اخلاقی نیز کفایت نمی کند، بلکه مسوولیت حقوقی این مورد نیز اهمیت دارد.

اینکه صدام حسین علیه مردم خودش و علیه مردم ایران در سردشت و... بمب شیمیایی استفاده کرده بود، مربوط به سال ٢٠٠٣ که به او حمله کردند نبود، بلکه حدود ٢٠ سال از آن بمباران گذشته بود و در این مدت نه تنها هیچگاه با واکنشی مواجه نشد، بلکه همواره از او حمایت نیز شد، حال چگونه چنین جنایتی را غربی ها می توانند مستمسک حمله به عراق قرار دهند؟ با همه این حرف ها، تونی بلر پذیرفت که اشتباه کرده است، هرچند این پذیرش ناقص است، ولی آیا می توانیم منتظر باشیم که جرج بوش هم سکوت خود را بشکند و به اقدام غیرقانونی و نادرست خود علیه مردم منطقه اقرار کند؟

حداقل دو علت وجود دارد که نباید انتظار داشت تا جرج بوش چنین کاری را انجام دهد؛ اول اینکه انتخابات ریاست جمهوری امریکا در پیش است و جمهوریخواهان قصد به زیر کشیدن دموکرات ها از قدرت را دارند. بنابراین هرگونه اقراری که به سنگینی کفه دموکرات ها کمک کند، مطلوب آنان نخواهد بود.

هرچند به جز باراک اوباما سایر چهره های حزب دموکرات نیز در این زمینه سابقه خوبی ندارند، ولی در هر حال اقرار جرج بوش به اینکه خطای راهبردی در حمله به عراق مرتکب شده است، کل دوران ریاست جمهوری او را زیر علامت سوال جدی خواهد برد زیرا اقدام او در حمله به عراق، نه فقط منطقه را در بحران فرو برد و تندروترین تروریست ها از آن زاییده شدند، بلکه امریکا را هم دچار خسارت های فراوان جانی و مالی کرد.

هزاران کشته و چندین برابر این رقم معلول و مصدوم، که تعداد زیادی از آنان دچار تالمات روحی شده اند، دستاورد جرج بوش از این اقدام بود. بنابراین اقرار به آن ممکن است به ضرر جمهوریخواهان شود.

علت دوم شاید مهم تر باشد، زیرا اگر علت اول فقط تا سال آینده اعتبار دارد، علت دوم همچنان دوام خواهد داشت و آن خصلت و خوی خود برتربینی که در منش و رفتار جرج بوش و معاون وی یعنی دیک چنی وجود داشت، اجازه نخواهد داد که به سادگی نسبت به گذشته تجدیدنظر کنند. کسانی که سخنرانی ها و ادبیات جرج بوش را به یاد دارند، و هنوز تُن صدای او را در گوش های خود حس می کنند، می دانند که دنیای بوش، دنیای جنگ و تحقیر و استفاده از زور و خودبرتربینی بود؛ دنیایی که موجب تقویت نگرش منفی جهان به ایالات متحده نیز شد.

البته این فقط یک پیش بینی بود. امید باید داشت که این پیش بینی در همین یک سال آینده نقش برآب شود و اگر هم در این یک سال نشد، در آینده نه چندان دور جرج بوش هم به قافله کسانی بپیوندد که مهر نادرستی بر حمله امریکا بر منطقه زده اند.