صداوسیما در عاشورای حسینی(ع) چه کرد؟

بزرگ‌ترین اجتماع شیعیان سراسر جهان را می‌توان در تاسوعا و عاشورای حسینی دید. روزی برای فقه شیعه و نمایش قدرت آن در جهان، روزی مملو از اندوه و غمگساری، حق جویی و شهادت طلبی و اکرام و احسان. روزی که در شهر گرسنه و تشنه‌ای نمی‌توان یافت. روزی برای تمامی سال و برای تمامی انسان‌ها، روزی برای رسانه و رسالت رساندن پیام کربلا، پیام دلدادگی، رشادت، شهامت، غیرت و همیت، آن چه شیعه را شیعه می‌کند و متمایز از دیگر پاکان عالم. رسالت امروز رسانه‌ها، به خصوص رسانه ملی  نمایش اقتدار و همبستگی شیعیان جهان است، چرا که مشکل امروز دنیای ما اسلام هراسی غرب از یکسو و حضور تکفیری‌ها در جهان اسلام است.

با توجه به برنامه‌های مناسبتی در تاسوعا و عاشورا، می‌توان حرکت امسال تلویزیون را در چند محور خلاصه و ارزیابی کرد؛

پخش مستقیم عزاداری‌ها

نمایش اقتدار و همبستگی میلیون‌ها زائر حرم  کربلای معلا در اوج حملات و تهدیدات تکفیری‌های تروریست از روز چهارشنبه با پخش مستقیم تصاویر بین الحرمین در شبکه‌های مختلف آغاز شد. پخش این تصاویر حتی در قاب‌های کوچک از یکسو این امکان را به عاشقان حسین بن علی (ع) داد تا در هر لحظه زائر کربلای معلا باشند و از سوی دیگر پخش این تصاویر در سراسر دنیا عزم و اراده شعیان در مبارزه با تکفیری‌ها را به گوش جهانیان رساند.

پخش مستقیم عزاداری‌ها از سراسر ایران با گویش‌ها و فرهنگ‌های مختلف اقدام موثر دیگری است تا تمامی شهرها و فرهنگ‌ها به گونه‌ای در این قاب کوچک حضوری موثر داشته باشند. پخش عزاداری از بازار تهران تا همدان و اردبیل، تبریز و شیراز، اصفهان و یزد، اهواز و زاهدان و... به مخاطبان این امکان را داد تا با آیین‌های مختلف عزاداری در مناطق متفاوت و قومیت‌های گوناگون کشور آشنا شوند. نمایش تصاویری از عزاداری اقلیت‌های مذهبی و ارائه گزارش‌های زنده همواره اقبال خوب مخاطبان را به همراه داشته است.

نمایش مستند

اگر چه تقریباً بیشتر شبکه‌های سیما باکس برنامه‌های مستند را در جدول پخش خود دارند اما آمار بیشترین مستندها را می‌توان در شبکه‌های مستند، افق و چهار جستجو کرد. این سه شبکه در طول ایام عزاداری‌ها با برنامه‌ریزی توانستند بخشی از آنتن خود را در اختیار هنرمندانی قرار دهند که کارهای ماندگاری در زمینه قیام کربلا دارند از جمله این برنامه‌های می‌توان به مستندهای "ماما نزیه" ، "ضامن آهو"، "ترین‌ها"، "هنرتعزیه"، "خاطره گویی مقام معظم رهبری از سید مصطفی خمینی"، "عاشورائیان در لندن"، "رستاخیز به روایت مرتضی آوینی"، "خرده‌های مینا"، "عاشورا در تانزانیا"، "آب، مار، طناب"، "خیمه" و "به روایت خنجر" از شبکه مستند و "دار و دل" ، "خلعت خورشید"، "عارض خوبان"، "اهالی" از شبکه افق و "شمع حرم خانه"، "ستاره سحری"، "شوری از این دست"، "نغمه تنهایی"، "روایت صنوبر" ، "کتیبه‌های اشک"، " شاعران اهل بیت" و " طاق جاوید" از شبکه چهار اشاره کرد.

علاوه بر سه شبکه یاد شده، شبکه دیگر نیز برنامه‌های مستند ویژه‌ای خاص عزاداری‌ها روی آنتن برده‌اند که به عنوان نمونه می‌توان از مستند زندگی شیعیان جهان با عنوان "در امتداد غدیر" و یا نقش عاشورا در ادبیات سیاسی دنیا، نقش عاشورا در دفاع از میهن در مستندی با عنوان " به رنگ آفتاب یاد کرد. (این دو مستند در طول این ایام از شبکه یک پخش شد.) شبکه دو سیما نیز مستندهای "آب، آب» ،«عباس می‌آید» و "فانونس خیال" را  با رویکرد نگاه به زندگی مسلمانان هند و اتفاقات مهم تاریخ تشیع در هندوستان و آداب و سنن خاص مردم این کشور در سوگ سالار شهیدان روی آنتن برد.

شبکه سه در "جهان شهری‌ها" از زندگی مسلمانان خارج از مرزها سخن گفت و در "مثل باران"  شاخصه روحانی شهدا، جانبازان و آزادگان هشت سال دفاع مقدس محور مستند قرار گرفت.

سخنرانی‌های مذهبی

امروزه بسیاری از طیف جوانان و نوجوانان به دنبال پاسخی برای سوالات خود در زمینه فقه بزرگ شیعه‌اند و این روزها فرصتی مناسب برای تلویزیونی‌هاست تا این طیف عظیم را از خود راضی کنند. در کنار ده باکس سخنرانی ثابت شبکه‌های یک، دو، سه، چهار، پنج و قرآن سیما، امسال شبکه‌های مختلف بسته‌های کوتاهی از سخنان علما و اندیشمندان اسلامی همچون بنیان‌گذار کبیر جمهوری اسلامی، مقام معظم رهبری، استاد شهید مطهری و... تهیه و در زمان‌های مقتضی روی آنتن برد. همچنین پخش مستقیم و یا ضبط شده از سخنان مراجع و علما در عتبات عالیات از دیگر محورهای برنامه‌ریزی در سیما بود.

در کنار پخش سخنرانی‌های مذهبی، مداحین اهل بیت شاید بیشترین مخاطبان برنامه‌های شبکه‌های سیما را در طول دو روز تاسوعا و عاشورا داشته‌اند. پخش همزمان مداحی از سراسر کشور با گویش‌ها و لهجه‌های مختلف از دیگر اقداماتی است که در چند سال اخیر با اقبال مخاطبان بسیاری روبه روست.

برنامه‌های ترکیبی و گفت‌وگو محور

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های امروز، اطلاع رسانی صحیح و توجه به آموزش متون و ادبیات دینی در نسل جدید است. دغدغه‌ای که به مرور با توجه به تبلیغات وهابی‌ها و گروه‌های تکفیری توجه و دقت نظر برنامه سازان را می‌طلبد. امسال بسیاری از برنامه سازان به این دغدغه‌ها واکنش نشان دادند و شاهد تولید برنامه‌هایی با محوریت توجه به مقوله عرفان و بیان تفاوت‌های عرفان حقیقی و کاذب، دلایل حرکت عظیم قیام عاشورا توسط امام حسین(ع) و یارانش، نواهای عاشورایی و.. در برنامه‌هایی همچون " این شب‌ها" کاری از شبکه یک، "وارث"، "صدبرگ" از شبکه چهار،  "کوی محبت" از شبکه دو "سمت خدا"، "چکامه" و "طریقت" از شبکه سه اشاره کرد.

یادآور می‌شود تمامی شبکه‌ها در برنامه‌های روتین، ترکیبی و گفت‌وگو محور خود بررسی ابعاد مختلف این قیام عظیم را در دستور کار خود داشته‌اند و تنها نمونه‌هایی از این برنامه‌ها در بالا ذکرشد. برنامه‌هایی مانند "روز از نو" (شبکه دو)، "مشاعره آیینی" و معراج عشق (شبکه آموزش)

کودک و نوجوان

کودکان و نوجوانان گروه سنی مهمی در برنامه سازی‌های تلویزیونی به شمار می‌روند، به طوری که برای این گروه سنی شبکه‌ای نیز در نظر گرفته شده است. شبکه دو مهمترین متولی تولیدات این گروه سنی برای ایام عزاداری‌ها دو در کنار مدیحه سرایی کودکان و نوجوانان، پخش برنامه‌های و انیمیشن‌های مناسبتی برنامه‌های "شش تایی آ" با موضوع  معرفی مداحان جوان، " بیرق سرخ" برنامه‌ای ترکیبی با آیتم‌های گوناگون در زمینه قیام کربلا و و "تن‌های تنها" با موضوع روایتگری شخصیت‌های قیام عاشورا را تولید و روانه آنتن کرد.

برنامه‌های نمایشی

امسال نوک پیکان حملات منتقدین تلویزیون به این قالب برنامه سازی در سیما بود، اغلب منتقدان رسانه در انتقاد از تلویزیون خواستار توجه رسانه و تولید برنامه‌های نمایشی مناسبتی بودند. اگر چه این قالب برنامه سازی اهمیت ویژه‌ای در جلب مخاطب داشته و دارد، اما در شرایط امروزی جهان و حضور نسل‌های پرسشگر تنها نمی‌توان با جذابیت‌های نمایشی پاسخگوی این نسل بود. به نظر می‌رسد این گروه از منتقدین فراموش می‌کنند که سریال‌های فاخری همچون "مختارنامه"، "شب دهم"، " یلدا" به گونه‌ای با فرهنگ و آیین ملی و مذهبی ما گره خورده‌اند که تا سال‌ها و برای نسل‌های متعدد قابل تکرار و باز تکرار هستند.

با تمام آنچه گفته شد امسال در طول روزهای تاسوعا و عاشورا بیش از 45 فیلم سینمایی از شبکه‌های تلویزیونی روی آنتن رفت. 21 فیلم سینمایی از مجموعه سینمایی‌های پخش شده ایرانی و 13 فیلم مستقیماً به مقوله قیام کربلا، مساله نذر، توجه به هیات و توکل به ائمه معصومین (ع) ارتباط داشته است.

از میان این گروه از فیلم‌های سینمایی می‌توان به پخش «من و زیبا»، «رقص روی یخ»، «سبز به رنگ زمرد»، «مختار نامه ـ کودکان آب»،  «سجده عشق»، «ظهر روز دهم»، «مختار ـ راز عاشقی» از شبکه یک، «بار دیگر باران»، «زائر حسین» پخش شده از شبکه سه، سینمایی «توکل»، انیمیشن «خورشید نینوا» و «دور دست» از شبکه پنج سیما اشاره کرد.