جنازه‌هایی که داد مردم را درآوردند!

فاجعه منا و کشته شدن تعدادی از هموطنان‌مان در این حادثه آن‌قدر ابعاد گسترده و عمیقی داشت که بخش‌های مختلف را تحت تأثیر قرار داد. از همان روزهای نخست، هنرمندان رشته‌های مختلف هنری دست به خلق آثاری با محوریت این اتفاق زدند. چند روز پیش نیز طرحی در بوستان نهج‌البلاغه اجرا شد که در آن، 100 ماکت شبیه جنازه‌های کفن‌پوش روی زمین چیده شدند.

با توجه به ایده و اجرای نامناسب این طرح در یکی از بوستان‌های پر رفت‌وآمد تهران، واکنش‌هایی از سوی مردم و برخی رسانه‌ها نسبت به این ایده نشان داده شد. واکنش‌هایی که بیشتر آن‌ها از بدسلیقگی مجریان این طرح سخن گفته بودند. پس از اجرای این طرح هنری، گروهی از مردم که همراه کودکان‌شان به این بوستان رفته بودند، با دیدن جنازه‌های کفن‌پوش روی زمین، اعتراض خود را نسبت به اجرای چنین طرحی اظهار کردند.

به‌نظر می‌رسد برخی هنرهای شهری و ایده‌هایی که تا کنون در تهران اجرا شده‌اند، در راضی کردن مردم چندان موفق نبوده‌اند و در این راستا، کارشناسان نبودن متولی واحد و در نظر نگرفتن سواد بصری و سلیقه‌ مردم را از جمله اصلی‌ترین دلایل این اتفاق می‌دانند.

اصغر کفشچیان‌مقدم - پژوهشگر و عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران - با اشاره به این‌که سازمان زیباسازی شهرداری تهران باید یک نقشه راه برای پیاده کردن هنر شهری داشته باشد، اظهار کرد: تا وقتی این نقشه راه به‌وجود نیاید و زمینه‌سازی انجام نشود، با مشکلاتی از این دست مواجه خواهیم بود. در چند سال گذشته، در این زمینه کارهایی خوب و بد داشته‌ایم. برخی حرکت‌ها هم در هنر شهری جدید بودند.

او به لزوم وجود یک متولی واحد برای هنر شهری اشاره کرد و گفت: سازمان زیباسازی قدرت یک متولی واحد را ندارد و به‌نظر می‌رسد مدیران پنهان و آشکار بسیاری در این بخش اعمال سلیقه می‌کنند. هر کدام از آن‌ها براساس سلیقه‌ی خودشان رفتار می‌کنند و وقتی درباره‌ی یک اجرای هنری در شهر پیگیری‌هایی می‌شود، اگر ایده‌ی موفقی باشد، همه دست‌شان را به‌عنوان متولی بالا می‌برند و اگر شک و شبهه‌ای در اجرای آن به‌وجود آمده باشد، کسی مسؤولیت آن را برعهده نمی‌گیرد.

این پژوهشگر ادامه داد: برای هر کاری باید مردم را خوب بشناسیم. حتی برای حرکت‌هایی مثل نقاشی دیواری باید کار پژوهشی انجام شود. وقتی مردم در زمینه‌ی بخشی از هنر شهری به سواد بصری کافی نرسیده‌اند، نباید انتظار داشت آن ایده موفق عمل کند. زیباسازی باید در این زمینه دست به آسیب‌شناسی بزند. شورای شهر تهران هم باید پشت این قضیه باشد و متولی ثابتی برای اداره و برنامه‌ریزی این امور فعالیت کند.

کفشچیان‌مقدم همچنین به ضرورت ایجاد یک شورای واحد در این زمینه اشاره و اظهار کرد: این شورا باید تشکیل شود تا مانع حرکت‌های خودسر در شهر باشد. تهران به‌عنوان مرکز هنری و فرهنگی و پایتخت ایران، محل ورود سفرا و نیروهای فرهنگی دیگر کشورهاست. اگر قبل از پیاده کردن هر حرکت هنری، این شورا که شامل هنرمندان، عقلا و حکما می‌تواند باشد، آن را از منظر جامعه‌شناختی بررسی کند، کمتر شاهد به‌وجود آمدن چنین مواردی خواهیم بود. گاهی یک حرکت هنری در مکان و زمان مناسب اجرا نمی‌شود. گاهی طوری اجرا می‌شود که معنای دوپهلو دارد. بنابراین سازمان زیباسازی با یک نقشه راه می‌تواند آسیب‌شناسی کند.

عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش، درباره‌ی توجه به متناسب بودن هنر شهری با سیاست‌های کلان کشور، گفت: جامعه مثل مدرسه و کلاس درس است و مربیان و اولیای فرهنگی کشور نمی‌توانند از یک قشر باشند. فقط هنرمندان نمی‌توانند متولی فرهنگ کشور باشند و باید دیگر سیاست‌های کشور در زمینه‌های مختلف را هم در نظر گرفت. امروز به‌دلیل گسترش رسانه‌های جمعی، کوچکترین حرکتی که در تهران انجام شود چند ساعت بعد آن طرف مرز دیده می‌شود.

او افزود: شورایی که تشکیل می‌شود باید ترکیبی از نیروهای مختلف فرهنگی، نظامی و سیاسی باشد تا هر کدام از آن‌ها زمانی که لازم است، اظهارنظر کنند. ممکن است هنرمند در جریان اجرای یک ایده هنری، از سیاست‌های کشور در زمینه‌های دیگر اطلاع کافی نداشته باشد. به‌عنوان مثال ما نمی‌توانیم در این موارد نسبت به سیاست‌های وزارت امور خارجه بی‌تفاوت باشیم. ضمن آن‌که هنر شهری متعلق به همه مردم است.

این پژوهشگر بیان کرد: علاوه بر هنرمندان شاخه‌های مختلف، این شورا می‌تواند شامل معمار، شهرساز، جامعه‌شناس، روانشناس و ... باشد تا یک ایده کلان در قالب‌های متناسب هنری توسط هنرمندان و متناسب با فرهنگ عمومی شکل گیرد.