مفقودان فاجعه منا را چطور شناسایی کنیم؟

هویت 116 زائر ایرانی که در فاجعه منا مفقود شده‌اند و سازمان حج و زیارت آنها را جزو جان‌باختگان اعلام کرده، هنوز به طور قطعی مشخص نشده است. رییس این سازمان گفته، پیکر 40 زائر جان‌باخته در سردخانه مکه، ایرانی شناخته شده که مراحل تشخیص هویت آنها در حال انجام است.

براساس رایزنی‌های وزیر بهداشت ایران در سفر به عربستان قرار شد، تشخیص هویت زائران جان‌باخته مجهول‌الهویه توسط پزشکی قانونی ایران و از طریق آزمایشات ژنتیک انجام شود.

از سوی دیگر، سردار اسکندر مومنی - جانشین فرمانده نیروی انتظامی - نیز گفته است، آزمایشگاه‌های ژنتیک پلیس آگاهی و مرکز تشخیص هویت ما با تمام توان در فاجعه منا وارد شده و در جاهایی که پیکرهای اجساد و کشته‌شدگان قابل شناسایی نبود کارشناسان پلیس آگاهی نسبت به انجام آزمایش‌های DNA به منظور احراز هویت جان‌باختگان اقدام خواهند کرد.

در این میان رییس مرکز تحقیقاتی ژنتیک نور بعد از فجایع مکه نیز به سازمان حج و زیارت پیشنهاد همکاری در تشخیص هویت زائران جان‌باخته مجهول‌الهویه را داده که این سازمان تاکنون هیچ پاسخی به این اعلام آمادگی‌ها نداده است.

دکتر محمود تولایی به خبرنگار حج و زیارت خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) گفت: تفاوتی نمی‌کند این مسوولیت به ما سپرده شود یا به سایر سازمان‌ها، به حسب مسوولیت انسانی توصیه می‌کنیم در مواقعی که با قربانیان انبوه مواجهیم مانند فاجعه منا، از دانشی که در کشور وجود دارد به صورت فراگیر بهره گرفته شود.

رییس مرکز تحقیقاتی ژنتیک نور به 10 سال فعالیت این مرکز در شناسایی پیکر شهدای گمنام از طریق آزمایش‌های ژنتیک اشاره کرد و گفت: شناسایی شهدای انفجار پادگان قدس ملارد یکی از اقدامات این مرکز بوده است. در آن حادثه با استفاده از ظرفیت علم ژنتیک، جان‌باختگان را شناسایی و اعضای پیکر آنها را به هم ملحق کردیم.

وی افزود: قابلیت این علم در حدی است که اگر دو هواپیما با هم برخورد کنند و اجزای اجساد مسافران هر یک از آنها پراکنده شود، امکان شناسایی قطعی پیکرها و به هم ملحق کردن آنها وجود دارد.

تولایی همچنین به قابلیت این دانش در شناسایی انبوه اجساد اشاره کرد و گفت: در هر حادثه‌ای که دچار کشتار انبوده باشد، مثل فاجعه منا، سیل، زلزله و سونامی که در زمان کوتاهی، تعداد زیادی کشته به جای می‌گذارد و شرایط به گونه‌ای است که منجر به تغییرات بافتی اجساد می‌شود و به لحاظ تجزیه آنزیمی با تغییرات چهره مواجه هستیم، می‌توان از علم ژنتیک یا DNA برای تشخیص هویت بهره گرفت.

او درباره مزیت شناسایی اجساد مجهول‌الهویه فاجعه منا با استفاده از علم ژنتیک توضیح داد: با توجه به اینکه در آن فاجعه احتمال خباثت‌های دیگری از ناحیه آل‌سعود می‌رود، مثل آنکه پیکر افراد مهم و چهره‌های علمی و اشخاصی را که مسوولیت‌هایی در نظام دارند، با اجساد دیگری که هویت‌شان قابل تشخیص نیست و چهره‌شان تغییر یافته جابه‌جا کنند، در چنین شرایطی برای شناسایی افراد فقط نباید به کارت شناسایی زائران اکتفا کرد، چون ممکن است فرد دیگری جایگزین شده باشد، برای همین به حسب مسوولیت انسانی توصیه می‌کنیم از چنین ظرفیتی که در کشور علم آن موجود است، بهره گرفته شود.

رییس مرکز تحقیقاتی نور گفت: بعد از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام برای تشخیص هویت جان‌باختگان ایرانی به سازمان حج و زیارت نامه‌ای نوشتیم و برای انجام این مسوولیت اعلام آمادگی کردیم. حتا پیشنهاد کردیم از خانواده‌های زائران آسیب دیده در آن حادثه پروفایل ژنتیکی تهیه و به عربستان ارسال شود. پنجم مهرماه بعد از فاجعه منا نیز بار دیگر اعلام آمادگی کتبی کردیم و حتا نامه خود را به دفتر حج و زیارت در مکه فکس کردیم که برای همکاری در این زمینه با توجه به ظرفیتی که در کشور وجود دارد، آماده‌ایم.

وی اضافه کرد: سازمان حج و زیارت تا کنون به هیچ‌یک از این نامه‌ها حتی در حد تایید دریافت نامه، پاسخی نداده است. البته تفاوتی نمی‌کند این مسوولیت به ما سپرده شود یا به سایر سازمان‌های مسوول، در هر حال باید از این دانش استفاده شود.

تولایی درباره اعلام سازمان حج و زیارت و همچنین وزارت بهداشت برای استفاده از ظرفیت پزشکیِ قانونی به منظور انجام آزمایش ژنتیک در تشخیص هویت پیکرهای مجهول‌الهویه گفت: اطلاعاتی از کم و کیف این موضوع ندارم، اما در مواقعی که با قربانیان انبوه مواجهیم مانند فاجعه منا، نباید به ظرفیت یک سازمان محدود شد و باید از همه ظرفیت‌های موجود در کشور استفاده کرد.

او درباره برخی اظهارات مبنی بر زمان‌بر بودن مراحل تشخیص هویت با وجود علم ژنتیک، اظهار کرد: انجام این آزمایش‌ها بر خلاف تصور عامه، زمان‌بر نیست. شناسایی پیکر کشته‌شدگان پادگان قدس ملارد، طی 72 ساعت انجام شد.

رییس مرکز تحقیقاتی نور درباره هزینه این آزمایش‌ها نیز توضیح داد: مواد مصرفی این بررسی گران است، اما وقتی تعداد جان‌باختگان در حادثه‌ای زیاد می‌شود، هزینه انجام این آزمایش خیلی سنگین نمی‌شود، برای نمونه بافت تازه یا نمونه خون در هر بررسی، حدود 500 هزار تومان هزینه لازم است.

تولایی تاکید کرد: صرف نظر از هزینه یا هر بحث دیگری در مواردی مانند فاجعه منا که ممکن است فردی در میان مجهول‌الهویه‌ها دارای مسوولیت و حساسیت باشد و از سوی دیگر سرنوشت جمعی از هموطنان نامشخص است، نباید مردم را از این دانش محروم کرد.