استفاده سیاسی منتقدان دولت از فاجعه منا

پنج‌شنبه گذشته، 2 مهر، در جریان بخشی از مراسم حج در صحرای منا، صدها زائر در اثر ازدحام جمعیت جان خود را از دست دادند و تعداد زیادی هم زخمی شدند. بنابر اعلام سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران تاکنون بیش از 226 ایرانی در این حادثه کشته، ده‌ها نفر زخمی و حدود ۳۰۰ نفر مفقود شده‌اند. حجت الاسلام حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرده، روز گذشته ۶ مهر (۲۸ سپتامبر) بعد از سخنرانی در این مجمع، سفر خود را زودتر از موعد پایان داد و برای شرکت در مراسم انتقال اجساد قربانیان حج به تهران بازگشت. روحانی همچنین در سخنرانی‌ها و دیدارهای خود در نیویورک از عملکرد دولت سعودی در این حادثه انتقاد کرده و از دبیر کل سازمان ملل متحد خواسته‌ بود که درباره این موضوع به عربستان تذکر بدهد.

با وجود «کارشکنی‌ها و تعلل مقامات سعودی» اولین گروه از اجساد قربانیان حادثه منا امروز سه‌شنبه به ایران منتقل می‌شوند و به همین دلیل حجت‌الاسلام حسن روحانی «با لغو تعدادی از برنامه و دیدارهای پیش‌بینی‌شده خود در سازمان ملل» بعد از ظهر دوشنبه نیویورک را ترک کرد. رئیس‌جمهوری برای بازگشت هر چه سریعتر به تهران 6 برنامه مهم خود را در نیویورک لغو کرد که دیدار با رئیس‌جمهوری ونزوئلا، نخست‌وزیر تونس، نخست‌وزیر عراق، نشست با نخبگان سیاست خارجی، ملاقات با نخست‌وزیر انگلیس و کنفرانس مطبوعاتی از جمله این برنامه‌ها بودند.

اما با وجود پیگیری‌های مستمر رئیس‌جمهوری، برخی از رسانه‌ها از جمله کیهان و برخی از نمایندگان مجلس به عملکرد او برای اینکه چرا سفر خود را لغو نکرده و به کشور باز نگشته انتقاد کرده‌اند و حجت‌الاسلام روحانی را با روسای جمهور دیگر کشورها و حوادثی که برای آن‌ها رخ داده مقایسه کرده‌اند. گویا این منتقدان، دولت را یک نفر واحد می‌دانند و از برنامه‌های رئیس‌جمهوری اطلاع دقیقی نداشتند. این در حالی است که روحانی از لحظه ورود به نیویورک و اطلاع از حادثه منا، پیگیر وضعیت حجاج جانباخته و مصدومان ایرانی در این حادثه غم‌انگیز بود و به طور مرتب و مستمر در تماس با معاون اول خود و نیز مسئولان ذی‌ربط، گزارش عملکرد دستگاه‌های مرتبط را لحظه به لحظه پیگیری کرده بود. دولت نیز زیر نظر اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت یازدهم، به طور مرتب جلسات و پیگیری‌های ویژه‌ای در این زمینه داشته و حتی قرار بود که هیاتی به سرپرستی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و همراهی وزیر بهداشت به عربستان اعزام شود که این سفر به دلیل کارشکنی عربستان در عدم ارائه ویزا به علی جنتی و علی‌رغم صدور ویزای دیرهنگام برای دکتر قاضی‌زاده هاشمی، کنسل شد. احضار کاردار عربستان در تهران از سوی وزارت امور خارجه و رایزنی‌های محمدجواد ظریف با نماینده کویت در سازمان ملل برای وساطت در رسیدگی به وضعیت حجاج ایرانی در ارتباط با عربستانی‌ها از جمله دیگر اقدامات دولت در این زمینه بوده است.

با این حال روزنامه کیهان در سرمقاله خود این انتقاد غیر منصفانه را به رئیس‌جمهوری وارد دانست که «آیا سرنوشت تلخ و غمبار 307 مفقود، ارزش آن را نداشت که آقای رئیس‌جمهور یا دست کم وزیر خارجه، سفر تشریفاتی نیویورک را لغو کنند و پیگیر این مسئله مهم ملی باشند؟! و اینکه چرا رئیس‌جمهور، بعد از اطلاع از حادثه منا سفر نیویورک را ناتمام نگذاشت که به کشور بازگردد!؟». این روزنامه عمل رئیس‌جمهوری را اهانت غیرقابل توجیه به مردم و بی‌اعتنایی به جان باختگان دانسته است. این هجمه‌ها حتی بازگشت زودهنگام روحانی را هم هدف قرار داده و با اشاره به این که از ابتدا قرار بوده این سفر 5 روزه باشد، تعجیل رئیس‌جمهوری در بازگشت از نیویورک را یک شوی تبلیغاتی دانسته‌اند. این در حالی است که اولا فرصت سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل موضوع کم اهمیتی نیست که بتوان آن را به راحتی از دست داد، و در وهله دوم فارغ از اختلاف زمانی تهران و نیویورک، بازگشت زودهنگام روحانی را نه به روزشماری که به برنامه‌های مهمی که وی لغو کرده است تا به موقع بازگردد باید توجه کرد.

شاید این یادآوری برای منتقدان دولت لازم باشد که در مرداد ماه سال ۹۱ زمانی که محمود احمدی‌نژاد همزمان با زلزله آذربایجان، دو روز قبل از اجلاس کشورهای اسلامی برای حج غیرواجب به مکه و مدینه رفت و نه تنها در بازگشت از این سفر تعجیل نکرد که تازه پس از دو هفته در مناطق زلزله زده حضور یافت. این موضوع با عدم صدور به موقع پیام تسلیت از سوی ریاست‌جمهوری قابل انتقادتر هم شد. در این سفر، معاون اجرایی احمدی‌نژاد – که هم اینک به دلیل اتهام در یک پرونده، در بازداشت به سر می‌برد – و همچنین وزیر راه و شهرسازی که قاعدتاً در امر امدادرسانی و مدیریت بحران باید نقش‌آفرین باشند، همراه رئیس دولت عازم سفر شدند. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب و دیگر مقامات غیر دولتی در همان لحظات اولیه در منطقه حضور یافتند و با مردم زلزله زده و مصیبت‌زده همدردی و همنوایی کردند. جالب آن است که رسانه‌های حامی محمود احمدی‌نژاد در توجیه عدم حضور او، مدعی بودند که نیازی به حضور احمدی‌نژاد در مناطق زلزله زده نیست. حال در چنین شرایطی همین رسانه‌ها به یکباره رنگ عوض کرده و مدعی احقاق حقوق مردم شده‌ و می‌گویند که روحانی باید سفر خود به سازمان ملل را ناتمام و راهی تهران می‌شد. در حالی که امکان حضور مقامات ایرانی در عربستان سعودی اصلا و ابدا میسر نبود. در میان این منتقدان نام عزت‌الله ضرغامی، رئیس پیشین سازمان صدا و سیما نیز دیده می‌شود که پخش برنامه خنده‌بازار از رسانه ملی تحت امرش، درست پس از واقعه زلزله ورزقان در آذربایجان مورد انتقادهای فراوانی قرار گرفت. باید از منتقدان دولت تدبیر و امید پرسید که آیا حوادث گذشته را فراموش کرده و دچار آلزایمر شده‌اند؟! شاید هم دولت تدبیر و امید را مختص به یک نفر می‌دانند که این همه اتهام را به روحانی نسبت می‌دهند یا شاید کیهان از تصمیم رئیس‌جمهوری برای بازگشت به کشور بی‌اطلاع بوده و دولت را متهم را کرده‌است؟!

پرویز اسماعیلی، معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس‌جمهوری درباره بازگشت زودهنگام روحانی از نیویورک گفته است: دکتر روحانی از لحظه ورود به نیویورک و اطلاع از حادثه منا، پیگیر وضعیت حجاج عزیز جانباخته و مصدوم کشورمان در این حادثه غم‌انگیز بود و مرتبا در تماس با معاون اول خود و نیز مسوولان ذی‌ربط، گزارش عملکرد دستگاه‌های مرتبط را پیگیری کردند. اسماعیلی یادآور شد: رئیس‌جمهوری همچنین در بدو ورود به نیویورک به وزرای امور خارجه، ارشاد، راه و شهرسازی، کشور، بهداشت و به ویژه سازمان حج دستور داد تا با تشکیل ستادی هماهنگ، نسبت به انتقال هر چه سریعتر پیکر قربانیان به میهن اسلامی و مداوای آسیب‌دیدگان حادثه اقدام کنند. معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس‌جمهوری گفت: علی‌رغم کارشکنی‌ها و تعلل مقامات سعودی، در نتیجه تلاش‌های صورت گرفته، نخستین گروه از پیکرهای حجاج عزیز کشورمان که در حال انجام مناسک حج ابراهیمی، لباس احرام و در سرزمین منا قربانی شدند؛ روز سه‌شنبه به کشورمان منتقل خواهد شد و به همین دلیل رئیس‌جمهوری با لغو تعدادی از برنامه و دیدارهای پیش‌بینی شده خود در سازمان ملل، بعد از ظهر دوشنبه نیویورک را ترک می‌کرد.