مشروح نشست بررسی تعهدات حقوقی برجام در کمیسیون ویژه

کمیسیون ویژه برجام مجلس جلسه امروز خود را با حضور حقوقدانان با محوریت بررسی ابعاد حقوقی الزام آور و تعهدات برجام تشکیل داد.

علیرضا زاکانی در نشست امروز کمیسیون ویژه بررسی برجام با اشاره به حضور اساتید و حقوقدانان کشور گفت: از شما می خواهیم درموضوع تخصصی حقوق عمومی و حقوق بین الملل کمیسیون را یاری کنید تا بتوانیم از لحاظ حقوق عمومی و بین الملل قطعنامه را بررسی کنیم.

رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام ادامه داد: همچنین عنوان کنید که مجلس از چه ظرفیت ها و اصول قانون اساسی می تواند برای بهره گیری حداکثری از قوانین به دولت در اجرای برجام کمک کند.

وحید احمدی به عنوان رئیس کمیته حقوقی کمیسیون ویژه بررسی برجام چند سوال مطرح کرد و گفت: در سوال اولیه این موضوع به ذهن می رسد که آیا برجام تعهد آور است یا خیر و اگر در بین اساتید کسی بر این باور است که تعهد آور و الزام آور نیست دلایل خود را اعلام کند.

نماینده مردم هرسین و کنگاور در مجلس شورای اسلامی افزود: همچنین توضیح دهید گلوگاه های جدی در بحث برجام از لحاظ حقوق بین الملل کدام فرازهاست به این معنا که بدانیم نواقص حقوقی این سند در کجاست تا بتوانیم با در نظر گرفتن آن تصمیم درست را اتخاذ کنیم.

موسوی: مذاکرات ایران با 1+5 نابرابر بود

موسوی یکی از اساتید حقوق بین الملل توضیح داد: در خصوص برجام دو گروه مدافع و منتقد وجود دارد مدافعان بر این باورند که در این سند به خوبی نحوه برداشته شدن تحریم ها لحاظ شده است و آنها به طور کلی این موضوع را عنوان می کنند اما ما حقوقدان ها باید بر اساس دلایل و موارد حقوقی از آن دفاع یا به آن انتقاد کنیم.

این حقوقدان با تأکید بر اینکه در حقوق بین الملل دو نکته اصلی در خصوص معاهده ها وجود دارد گفت: براین اساس معاهده نباید نابرابر باشد اما در مذاکرات ایران با گروه 1+5 یک طرف ایران به تنهایی بود و طرف دیگر 6 قدرت جهانی وجود داشت بنابراین این مذاکرات نابرابر بود.

وی همچنین ادامه داد: در موضوع دوم تهدیدها مدنظر قرار می گیرد به این معنا که نباید تفاهمی براساس تهدیدها صورت بگیرد که اگر چنین شود براساس کنوانسیون 1969 وین آن معاهده لغو می شود اما در طول مذاکرات شاهد بودیم که طرف مقابل مداوم ما را با گزینه نظامی تهدید می کرد.

موسوی توضیح داد: توصیه می کنم که دولتمردان از این دو نکته برای فرصتی در آینده استفاده کنند تا در صورتی که لازم بود توافق را باطل کنند در معاهده 1975 بین ایران و عراق شاهد بودیم که صدام حسین به این دلیل از ادامه تعهد سر باز زد که تحت فشار بود هر چند که این استدلال به لحاظ حقوق بین الملل درست نبود.

این حقوقدان برای بررسی موضوع برجام 7 سوال پیشنهادی مطرح کرد و ادامه داد: باید بررسی شود که آیا برجام از نظر حقوق بین‌الملل معاهده محسوب می شود یا خیر یا صلاح است که نظام تصمیم بگیرد این توافق به تصویب مجلس برسد و همچنین لازم است بدانیم از نگاه حقوق بین الملل برجام و قطعنامه شورای امنیت چه اصالت و رابطه ای دارند.

وی ادامه داد: برخی اعتقاد دارند که بعضی از بندهای برجام لازم الاجرا و تعهدآور است بنابراین باید بررسی کنیم آیا همه برجام تعهد‌آور است یا بخشی از آن. نکته دیگری که باید مدنظر گرفت مدت اتمام قطعنامه و برجام است چرا که قطعنامه بعد از 10 سال به پایان می رسد اما در برجام مواردی بعد از 10، 15، 25 سال و در برخی موارد تعهد بی انتها باقی می ماند. این سوال به وجود می‌آید که تفاوت اتمام تعهدات در قطعنامه و برجام چه ارتباطی با هم دارند.

به گفته موسوی لازم است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از لحاظ حقوق بین الملل بررسی شود و گفته شود آیا نیاز به تصویب مجلس دارد یا خیر در سوال آخر این حقوقدان نیز مطرح شد مذاکرات و متن برجام مطابق با قانون الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته ای است یا خیر.

بقایی: حضور ایران در مذاکرات این نکته را به جهانیان مخابره کرد که ما توانستیم به تنهایی در مقابل قدرت های جهانی بایستیم

اسماعیل بقایی از حقوقدانان تیم مذاکره کننده همچنین عنوان کرد: اینکه آقای موسوی چند پیش فرض را برای بحث برجام در نظر گرفتند مناسب نمی دانم ایشان تأکید دارند که جمهوری اسلامی ایران از موضع ضعف وارد مذاکرات هسته ای شدند همچنین تهدید را عامل دیگری برای بر هم زدن برجام پیشنهاد می کنند اما موضوع این است که ما 35 سال است که با تهدید روبرو هستیم و با اراده توانستیم به تنهایی در مقابل تهدیدها بایستیم.

وی با بیان اینکه در طول 12 سال گذشته و به ویژه 22 ماه مذاکرات ایران آگاهانه وارد میدان گفتگو شده است ادامه داد: حضور ایران در مذاکرات این نکته را به جهانیان مخابره کرد که ما توانستیم به تنهایی در مقابل قدرت های جهانی با اقتدار بایستیم و از منافع ملت کوتاه نیاییم.

سادات میدانی یکی دیگر از اعضای حقوقی تیم مذاکره کننده کشور در پاسخ به تعهدآور بودن برجام گفت: در طول مذاکرات و تنظیم سند روی چند اصول از جمله انعطاف عمل، عدم اعتماد و در نظر گرفتن میزان قدرت طرف مقابل براساس قوانین داخلی و مورد نظر قرار گرفت تا در نهایت سندی تنظیم شد که براساس اراده های سیاسی الزام آور باشد.

وی ادامه داد: در سند برجام توازن و انعطاف در خصوص تعهدات دو طرف در نظر گرفته شد تا به نوعی سن در فضای آزادی عمل سیاسی تنظیم شود. باید توجه داشت که حقوق داخلی متفاوت از حقوق بین الملل است شاید در مواردی بتوان براساس حقوق بین الملل کشوری را متعهد کرد اما از لحاظ حقوق داخلی آن دولت نتواند تعهدات خود را اجرایی کند.

این حقوقدان اظهار داشت: در سند برجام از واژه هایی استفاده شد که براساس حقوق سیاسی و نرم باشد تقریبا ماه مارس بود که طرفین تشخیص دادند که از الزامات حقوقی به سمت حقوق سیاسی حرکت کنند و از مفاهیم سیاسی به جای مفاهیم حقوق بین الملل استفاده شود این کار باعث می شود انعطاف عمل و آزادی عمل سیاسی در آینده برای طرفین ایجاد شود.

طبیب زاده: قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل الزام آور بودن برجام را تایید می کند

طبیب زاده حقوقدان دیگر حاضر در جلسه با بیان اینکه دو نکته معاهده ها را تعهد آور و الزام آور می کند ادامه داد: اگر بگوییم برجام الزام آور نیست چطور می توانیم از آثار درازمدتی که بعد از روز اجرا ایجاد می شود چشم پوشی کرد همچنین قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل نیز موضوعی است که الزام آور بودن برجام را تأیید می کند.

وی ادامه داد: اگر الزام آور نیست پس چطور ذیل فصل 7 است اگر ذیل فصل 7 نیست پس چطور این موضوع در برجام ضمیمه شده است اینگونه معاهده ها حرف و حدیث بسیاری دارد و به اسم سند دو وجهی از آن یاد می شود چرا که هم برجام وجود دارد و هم قطعنامه و نمی توان هر دو را به تنهایی مورد بررسی قرار داد.

اصلانی:جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام اوری را امضا کرده است

اصلانی حقوقدان دیگر حاضر در نشست کمیسیون ویژه بررسی برجام با اشاره به تعهدآور بودن برجام اظهار داشت: در بررسی های انجام شده مشخص شد سند پیش روتعهدآور است در زبان حقوقی واژگانی برای برجام استفاده شد که ما به ازای خود را دارد برخی از این کلمات می تواند خسارت و منشأ مناقشات فراوان ایجاد کند.

وی ادامه داد: براین اساس تمام دنیا برای عقد چنین قراردادهایی بین اشخاص حقوقی و کشورها وسواس زیادی برای تعیین کلمات و پیامدهای آن خرج می کنند اما برنامه اقدام مشترک از این موضوع مستثنی شده چراکه از کلمات با بارهای حقوقی به طور متعدد استفاده شده است که نشان می دهد جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام آوری را امضا کرده است ادعای سیاسی بودن اجرایی بودن و غیر تعهدآور بودن برجام کاملا ادعای بی اساسی است.

این حقوقدان ادامه داد: برخلاف نظرهای برخی افراد که جهت دار اظهارنظر می کنند و اجازه نمی دهند بعد حقوقی برجام در اختیار افکار عمومی قرار گیرد در سند برنامه اقدام مشترک کلماتی از جمله تکالیف، تعهدات، متعهد، مشروط، منطبق با قطعنامه شورای امنیت و غیره مواجه می شویم بنابراین اظهارنظرهای بعضا مصلحت اندیش و اکثرا نادرست مهر بطلانی بر عدم تعهدآوری و دور زدن مرجع اصلی تصویب برجام است.

اصلانی با اشاره به اصول 77 و 125 قانون اساسی که در آن تأکید دارد معاهده ها به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد گفت: فراوانی کلمات به کار رفته در برجام دلالت بر معاهده بودن این سند دارد. در یک نگاه به سند می توان عنوان کرد 29 بار کلمه تعهدات به کار رفته شده است، 5 بار از کلمه تکالیف استفاده شده، 5 کلمه کلمه متعهد ذکر شده، 10 بار کلمه مشروط و 2 بار عبارت منطق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل آورده شده است.

وی اظهار کرد: در بند 13 برجام آمده است ایران منطبق بر اختیارات مربوط به رئیس جمهور و پارلمان و در بند 22 با ذکر عبارت منطبق بر جایگاه های رئیس جمهور و پارلمان جهت تصویب سند اقدام خواهد کرد. تصریح سند برجام بر موقتی بودن اجرای پروتکل تا زمان تصویب حاکی از اطلاع طرف های خارجی از قوانین داخلی ایران است.

این حقوقدان تأکیدکرد: توافق وین معاهده ای بین المللی است باید وفق چارچوب اصول قانون اساسی به تصویب مجلس برسد شورای عالی امنیت ملی شأن تصویب معاهده ها را ندارد بنابراین دولت نمی تواند تعهدات طولانی مدت بدون تصویب مجلس بر دوش ملت قرار دهد این تعهدات نه تنها برای این نسل است بلکه به نسل های آینده نیز کشیده می شود.

ضیایی:از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می کند که برجام را معاهده بدانیم

ضیایی با بیان اینکه باید بدانیم فلسفه سوال الزام آور چیست توضیح داد: به دنبال پاسخی برای این هستیم که بدانیم آیا مجلس مسئولیت تصویب دارد یا خیر باید گفت که از دومنظر می توان آن را بررسی کرد و اگر هدف از سوال این است که بدانیم با الزام آور بودن چه مسئولیت هایی در قبال نقض طرفین داریم بحث دیگر است.

این حقوقدان با تاکید براینکه در این جلسه برجام از منظر حقوق بین المللی بررسی می شود گفت: در کنوانسیون 1969 در ذیل ماده 2 آن آنچه که در توافق نامه ها در نظر گرفته می شود اسامی آنها نیست بلکه محتوای متن آن است.

وی تأکید کرد: از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می کند که برجام را معاهده بدانیم اما از نظر حقوق داخلی نظری عکس دارم و نباید این سند را معاهده بین المللی بدانیم.

پروین: برجام شروط چهارگانه معاهده را دارد/اسم اسناد بین المللی مهم نیست بلکه باید ماهیت آنها مدنظر باشد

پروین حقوقدان دیگر حاضر در جلسه کمیسیون ویژه بررسی برجام با تأکید بر اینکه فارغ از اشکالات فنی بر برجام باید موضوع برجام را از دو دیدگاه حقوق داخلی و بین المللی بررسی کرد گفت: تا کنون برجام بدون توجه به مباحث حقوقی بررسی شده است اما موضوع این است که آیا ماهیت آن تعهد آور است یا خیر معاهده در آن بین کشورهایی که تابع حقوق بین الملل هستند منعقد می شود که ملزم به انجام کارهایی خواهند بود.

وی ادامه داد: در ماده 2 کنوانسیون 1969 شروط چهارگانه ای برای معاهده ها عنوان شده است. تعهدآور بودن، محدود بودن، تابعان حقوق بین الملل بودن و تابع قواعد بین الملل بودن از شروط چهارگانه این کنوانسیون است. روشن است که برجام تمام چهار شرط را دارد با این وجود برخی اعتقاد دارند که برجام معاهده نیست.

این حقوقدان با بیان اینکه اسم اسناد بین المللی مهم نیست بلکه باید ماهیت آنها مدنظر باشد تأکید کرد: تمام معاهده ها براساس قانون اساسی ملزم به مصوبه مجلس است در برجام 30 بار از واژه تعهد استفاده شده است بنابراین برجام تعهد آور است.

پروین با بیان اینکه باید به رویه های حقوق بین الملل توجه کرد گفت: در این رویه گاهی تعهدات اخلاقی و نزاکتی داریم و گاهی تعهدات حقوقی و تشریفاتی. برخی اعتقاد دارند که تعهدات اخلاقی و نزاکتی الزام آور نیست اما وقتی که این تعهدات سیاسی می شود اجرای آن الزام آور است زیرا بار سیاسی به دنبال دارد.

مومنی راد:برجام تعهد آور است/قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است

مومنی راد با تأکید بر اینکه برجام تعهدآور است توضیح داد: در سه دعوای بین المللی دادگاه براساس اظهارات مقامات رسمی کشورها رأیی برخلاف ادعاهای آنها صادر کرد بنابراین برجام که سندی کتبی و امضا شده است بالاتر از اظهارنظر مقامات دیده می شود پس الزام آور است.

نژندی:قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است

نژندی با تأکید بر اینکه قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است گفت: در ماده 102 کنوانسیون 1969 تأکید دارد که تمام تعهدات و توافقات بین کشورها که ضمیمه متن اصلی می شود ایجاد تعهد می کند بنابراین اعتقاد دارم قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است و در این جلسه باید ابتدا قطعنامه را از لحاظ تعهدآوری مورد بررسی قرار دهیم.

موسوی: در برجام امضایی وجود ندارد و طرف ها آن را با عنوان سند معاهده نمی شناسند

همچنین موسوی با اشاره به ماده 2 کنوانسیون1969 تأکید کرد: توافقی بین المللی محسوب می شود که چند کشور برای خروج از اختلافات پای آن را امضا می کنند اما در برجام امضایی وجود ندارد و طرف ها آن را با عنوان سند معاهده نمی شناسند چرا که بارها ذکر کردند قصد معاهده ندارند بلکه می خواهند داوطلبانه اقداماتی انجام دهند.

این حقوقدان ادامه داد: اما برخی دیگر با استناد به اصل 77 و 125 قانون اساسی و با استناد به تفسیر شورای نگهبان تأکید دارد برجام معاهده است . با توجه به دو دیدگاه باید بررسی کنیم که برجام چه گفته است این سند 5 مرحله اجرایی دارد از روز توافق تا پایان آن.

وی تأکید کرد: از زمان توافق تا زمان اجرایی شدن 90 روز فرصت است تا طرفین تصمیم بگیرند می خواهند برجام را بپذیرند یا خیر با توجه به اینکه تعهدات ذکر شده برای ایران در برجام بسیار سنگین است ما تا پایان 90 روز باید بررسی کنیم که می خواهیم تعهدات را اجرا کنیم یا به دنبال اصلاح برخی از این موارد هستیم.

عسگری:برجام سندی بسیار عالمانه است/ضمانت اجرایی شدن این سند در خود برجام آمده

 به نقل از خانه ملت، عسگری با تأکید بر اینکه برجام سندی بسیار عالمانه است در پاسخ به این سوال که این سند چه ضمانت اجرایی دارد یا تعهدآور است و معاهده است گفت: این سه سوال مترادف هم نیستند بنابراین نباید پاسخ به آنها را در یک پکیج قرار دهیم توصیه می کنم که برای بررسی این موضوع از دور به برجام نگاه کنیم.

این حقوقدان با تاکید بر اینکه از سه منظر باید برجام را بررسی کرد گفت: اول باید تعهدات دیده شود در بحث دیگر تحریم ها مدنظر قرار گیرد و در آخر ضمیمه ب مورد توجه قرار گیرد. براساس توافق برجام ما یک گام نسبت به بازرسی ها آزادی عمل داده ایم و طرف مقابل نسبت به وضع تحریم ها یک گام به عقب برگشته است.

وی در خصوص ضمانت اجرایی برجام گفت: ضمانت اجرایی شدن این سند در خود برجام آمده و بارها توضیح داده هر طرف که به توافق عمل نکند به وضعیت ماقبل توافق بر می گردد.