ماجرای دوربین‌های مخفی در یک آرایشگاه مردانه

مشتری‌های یک آرایشگاه مردانه بی خبر از حضور دوربین مخفی‌های جا گذاری شده، در فضای آرایشگاه مثل همیشه برای سامان دادن به وضعیت ظاهر روی صندلی مقابل آیینه می‌نشینند،

چیزی نمی‌گذرد که وارد ماجرایی می‌شوند و ناخواسته در جریان قصه‌ای قرار می‌گیرند که از قبل برای آنها طراحی و برنامه ریزی شده است.

آنچه خواندید خلاصه‌ای از مستند «آیینه‌های روبرو» ساخته محمود زنده‌نام است که این روزها از تلویزیون پخش می‌شود.

محمود زنده‌نام که پیشترها مدیریت گروه‌های برنامه‌سازی در شبکه دو و همچنین مدیریت رادیو نمایش را عهده‌دار بود، تهیه‌کنندگی و کارگردانی این مستند را برعهده دارد.

او با نگارش مطلبی درباره مستندش و ارسال آن به سرویس تلویزیون و رادیو ایسنا، به ارائه توضیح درخصوص دلایل ساخت «آیینه‌های روبه‌رو» پرداخته است.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

«"آرایش بیرون پیرایش درون"

آیینه چون نقش تو بنمود راست/ خود بشکن آیینه شکستن خطاست

دوربین مخفی به عنوان گونه‌ای از شیوه های مستند برای مخاطبان کاملا شناخته شده است و امروزه یکی از ساختارهای متداول شبکه‌های تلویزیونی است؛ به طوری که اخیرا یک شبکه ماهواره ای نیز روی ماهواره هاتبرد بطور اختصاصی به این ساختار پرداخته است.

تغییر نگرش و دیدگاه مخاطب نسبت به دوربین مخفی های متداول کار دشوار و پیچیده ای است، مخاطب امروزه دوربین مخفی عادت کرده است در زمان های کوتاه و فشرده غافل گیری سوژه ها را به خنده ‌بنشیند، مخاطب عادت کرده است از حاصل تماشای دوربین مخفی لحظات شادی عایدش شود اینکه زمان زیادی صرف دیدن یک مستند دوربین مخفی کند علاوه بر شادی و فرح به تفکر و اندیشه دعوت شود؛ قدری برایش مشکل است و به نظر تقاضای زیادی است، "آیینه‌های روبرو" قبل از اینکه یک برنامه دوربین مخفی ساده باشد کمی پیچیده و نمایشی‌تر است؛ در واقع مستندی است که دوربین‌های مستندساز در آن مخفی یا استتار شده است، نه دوربین مخفی‌ای که صرفا با شوکه کردن سوژه هایش قصد لبخند مخاطب را دارد.... تغییر این نگرش به مانند خم کردن فولاد آبدیده ای است که امکان پذیر است؛ ولی بسیار به سختی و با زحمت.

و اما، مستند دوربین مخفی " آیینه‌های روبرو" تجربه ای است جدید که درون انسانها را در حین اصلاح ظاهر و بیرون به چالش می‌کشد. مشتری‌های یک آرایشگاه مردانه بی خبر از حضور دوربین مخفی های جا گذاری شده در فضای آرایشگاه مثل همیشه برای سامان دادن به وضعیت ظاهر روی صندلی مقابل آیینه می نشینند، چیزی نمی‌گذرد که وارد ماجرایی می شوند و ناخواسته در جریان قصه ای قرار می گیرند که از قبل برای آنها طراحی و برنامه ریزی شده است. ماجرا و قصه ای شبیه همه ماجراها و قصه های پیرامون ما، آنها به همرا بازیگران دوربین مخفی ناخواسته نقشی به دور از تصنع را بازی می کنند که خود کارگردان آن هستند. دوربین مخفی در هر شکل و ساختاری قبل از هر چیز به مخاطب بالا بردن آستانه تحمل را القاء می‌کند و "آیینه‌های روبرو" تنها به این بسنده نکرده و خصلت ها و ویژگی ها و رفتارهای سوژه های خود را در برابر آیینه‌ی وجدان آنها به قضاوت می‌گذارد ؛ اینکه اگر با فرد مزاحم و مخل رفتارهای جمعی روبرو شدند چه کنند ؟ یا اگر با موضوع یا فرد مشکوکی مواجه شدند چه برخوردی از خود نشان دهند؟ با افرادی که طمع و زیاده خواهی آنها را نشانه گرفته‌اند چه عکس العملی داشته باشند؟ برای افراد حیله‌گر و کلاهبردار چه ترفندی در نظر بگیرند ؟ حتی با افرادی که نقصی در رفتار و کردارشان دارند چگونه کنار بیایند؟ آموزه هایی که در نشست های تلویزیونی و برنامه های گفتگو محور و ترکیبی مطرح می شوند، این بار در ساختار "نمایشی و مستند گونه" به مخاطب عرضه می‌شود. هر چندپیشینه دوربین مخفی به سالهای دور برمی‌گردد و تجربه هایی در تلویزیون ها و سینمای جهان در این زمینه شکل گرفته است، ولی نمایشی کردن و قصه پردازی دوربین مخفی در "آیینه های روبرو" تجربه تازه ای است که ضمن توجه به جنبه های تفریحی و سرگرم کننده آن طنز واقعی را در دستور کار دارد طنزی که رفتار سوژه ها را به انتقاد می گیرد و مخاطب را با آن به همذات‌پنداری دعوت می‌کند. آرایشگاه به عنوان محیطی نوستالوژیک همواره ما را به گذشته و خاطرات پیشین رهنمون می کند. اینکه برای دقایقی در مقابل آیینه بنشینیم و به گذر عمر بنگریم و لحظاتی خود را قضاوت کنیم بستری فراهم می کند تا مستند دوربین مخفی "آیینه های روبرو" شکل بگیرد. آیا باید از قید تعهدات و کمک به همنوع گریخت یا برعکس باید نقشی موثر داشت و کاری کرد ؟ آیا فقط حفظ ظاهر و رسیدگی به سر و وضع بیرونی مهم است یا باید درون را نیز کاوید و صیقل داد؟

 

شیوه اجرایی این مستند با پنج دوربین مخفی که در نقاط مختلف یک آرایشگاه مردانه جانمایی شده است طراحی شده که کار بسیار دشواری است؛ بخصوص صدابرداری از سوژه هایی که باید صدای آنها به خوبی ضبط شود و از حضور دوربین ها و میکروفون ها غافل باشند. سوژه هایی که گاهی آرام و گاهی بلند حرف میزنند، سوژه هایی که حرکت می کنند و رفتارشان غیر قابل پیش بینی است اگر سوژه ها کوچک ترین ردی از دوربین ها و میکروفن ها به دست آورند عوامل سازنده شناسایی شده و تولید مستند با مشکل روبرو خواهد شد. هر بار با ورود یک سوژه به داخل آرایشگاه بیم این می رود که آیا این فرد به موضوعی که برایش طراحی شده تن می‌دهد؟ آیا همراهی خواهد کرد یا خیر؟ باید ساعت‌ها فیلمبرداری کرد تا فقط دقایقی از آن را برگزید و به مخاطب نشان داد، چه بسا افرادی که در ادامه ماجرا می گریختند یا با عوامل برنامه درگیرمی شدند. این شیوه‌ی جدید یا به عبارتی قرائت نوین از دوربین مخفی، علاوه بر تقویت حس بردباری مخاطب، فرهنگ سازی را نیز در دستور کار دارد. هر چه بود نتیجه مطلوبی فراهم شده که اینک پنج شنبه ها و جمعه ها از شبکه اول سیما برای علاقمندان پخش می‌شود امید که مورد قبول واقع شود.»