روایت سیف از توصیه‌های اقتصادی روحانی به دولتمردان

ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی در گفت و گویی متفاوت که به صورت تلفنی و با استفاده از فرصت پیش آمده در ترافیک سنگین بزرگراه حقانی در یک عصر تابستانی انجام شد، از دغدغه های شخصی در کار و وام ها و اقساط بانکی خود گفت.

عصر یک روز تابستانی در حالی که با مدیرروابط عمومی بانک مرکزی تماس گرفته بودم تا ترتیب یک مصاحبه متفاوت را با ولی اله سیف به مناسبت هفته دولت بدهد، با یک ابتکار رسانه ای از سوی وی مواجه شدم. علی کریمی که در خودروی رئیس کل بانک مرکزی کنار سیف نشسته بود و در حال برگشتن از یک سخنرانی بودند، گوشی را به رئیس کل بانک مرکزی داد تا مکالمه ای چند دقیقه ای انجام شود درباره دغدغه های کاری و شخصی وی.

ولی اله سیف در  از حساسیت های شخصی رئیس جمهوری در حوزه اقتصادی سخن گفت و بخشی از توصیه های روحانی به دولتمردان را بازگو کرد.

شما مدت هاست که در پست های مختلف و برهه های گوناگون، از نزدیک با مشکلات اقتصاد کشور آشنا هستید. موضوعی هست که بیش از سایر مشکلات و ... شما را آزار دهد؟

اقتصاد در یک جمله یعنی تخصیص منابع محدود با توجه به اولویت ها. توجه به این تعریف کلاسیک و پذیرفته شده از علم اقتصاد زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که با مرور شرایط اقتصاد کشور طی سه دهه گذشته در مقاطعی از زمان منابع بسیار زیادی داشتیم؛ وضعیت قیمت نفت خیلی خوب بوده و بودجه رقم بالایی داشته است اما ما نتوانستیم از آن فرصت ها درست بهره ببریم.این موضوع شخصا بسیار برای من آزاردهنده است.

به طور مشخص مقطع زمانی خاصی را مثال می زنید؟

در سال های 67 به بعد مخصوصا بعد از پذیرش قطعنامه  598 و در شرایطی که وارد مرحله بازسازی اقتصادی پیش آمده بود، منابع زیادی داشتیم اما نتوانستیم از آن شرایط و منابع برای رشد مستمر و پایدار در اقتصاد استفاده کنیم.

علت؟

علت اصلی به اعتقاد من، بی نظمی بود. انضباط مالی یعنی تمام دستگاه ها و عوامل به صورت منسجم و هماهنگ در کنار هم تلاش کنند هم افزایی  جدیدی ایجاد شود. وقتی تک تک دستگاه ها به صورت منفرد عمل می کنند و ساختار اقتصاد را می سازند، اندامی ساخته می شود که اعضای آن با هم تناسب ندارند و ظاهر بسیار زننده ای  بوجود می آورد.

به همین خاطر در شرایط فعلی و با درس گرفتن از تجارب گذشته باید انضباط مالی را با دقت رعایت کنیم و در چاچوب برنامه منسجم وتصویب شده دولت حرکت کنیم. همه ما به عنوان اعضای دولت باید هم راستا با اهداف اقتصادی دولت برنامه ریزی کنیم تا نتیجه نهایی حاصل شود. اگر چنین هماهنگی و تناسبی وجود داشته باشد، می توانیم متناسب با شرایط و منابع، رشد های قابل قبولی در اقتصاد داشته باشیم.

تنها در این صورت می توانیم با افزایش منابع، نتایج بهتری حاصل می شود و اگر هم منابع افزایش نداشت از همان شرایط بیشترین بهره برداری را داشته باشیم. به عبارت دیگر تمام توفیق ما بستگی به آن دارد که چقدر بتوانیم انضباط را رعایت کنیم.

اولویت شما به عنوان رئیس کل بانک مرکزی اکنون چه مسائلی است؟

اولویت دو سال گذشته دولت در حوزه اقتصاد، تورم و خروج از رکود بوده و همچنان نیز همین است. این در حالی است که یکی از دستاوردهای قابل افتخار برای دولت یازدهم دستاوردهای اقتصادی است. همه ما به خاطر داریم روزهای اول فعالیت دولت گفته می شد، شرایط اقتصادی بسیار وخیم؛ تورم بسیار بالا، شتابان و رو به افزایش بود و در کنار آن رکود مزمن نیز وجود داشت.

کارشناسان اقتصادی تأیید می کنند که سخت ترین شرایط در اقتصاد زمانی است که تورم و رکود توأم با هم باشند. سیاستگذار پولی در این شرایط دچار چالش های بزرگی می شود؛ علاج تورم در کنترل نقدینگی است و اعمال سیاست های انقباضی اما خروج از رکود مستلزم سیاست های انبساطی پولی است.

برای یافت راه حل چه کردید؟

بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار پولی باید این تناقض را در دو سال گذشته حل می کرد، آن هم تنها در چارچوب رعایت انضباط مالی. دولت با در پیش گرفتن سیاست انضباط مالی توانست گام های اصلی و صحیح را بردارد.

مخصوصا با تخصیص بهینه منابع بانکی به فعالیت هایی که بیشترین اثر مثبت را در رشد اقتصاد ایفا می کند آن هم اولویت بخشیدن به تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی. با این روش توانستیم هم تورم را از بالای 40 درصد به 15 درصد برسانیم و هم رشد نقدینگی را کنترل کنیم و متناسب با نیاز بخش واقعی تولید آن را تامین کنیم.

این اقدامات تنها توسط بانک مرکزی انجام نشد بلکه بانک مرکزی سیاست ها را تعیین کرد و رعایت این انضباط توسط سایر دستگاه ها و اعضای دولت این نتایج مثبت را ببار آورد.

از جایگاه حقوقی شما به عنوان رئیس کل بانک مرکزی که بگذریم، تورم برای شخص ولی اله سیف چقدر دغدغه بود؟ آن هم به عنوان سرپرست خانواده و یک شهروند؟

من به عنوان یک کارمند دولت و سرپرست خانواده، حقوقی معمولی و متناسب با شرایط و در محدوده قوانین دریافت می کنم. زندگی در شرایط اقتصادی اینچنین سخت است. این که بتوانیم تورم را در شرایطی نگه داریم که این التهاب و استرس را که در گذشته وجود داشت، از بین ببرد، خواسته همه ما بود.

به طور مثال قیمت شیر در مقطعی از زمان، شب یک قیمتی بود اما صبح روز بعد با افزایش 200 تومانی روبرو می شد. این نگرانی در بین خانواده ها و مخصوصا خانواده های زیر متوسط وجود داشت که تا چه زمانی این افزایش ادامه دارد؟

هنر ما این بود که توانستیم سرعت افزایش قیمت ها را کاهش بدهیم. بعضی اوقات این سوءتفاهم بوجود آمد و دائما سؤال می شد چرا قیمت ها کاهش نمی یابد؟ مسئولان هم دائما توضیح می دادند معنی کاهش تورم این نیست که قیمت ها کاهش یابد بلکه روند افزایش قیمت ها، کند شده است .به طور مثال در مقطعی قیمت یک کالای 100 تومانی در یک سال به 150 تا 160 تومان می رسید اما الان در یک سال همان کالای 100 تومانی نهایتا 115 تومان می شود.

این کنترل و کاهش سرعت افزایش قیمت ها دستاورد مهمی است و انشالله با برنامه ریزی های بعدی و ادامه این روند امیدواریم که بتوانیم تورم یک رقمی پایدار ایجاد کنیم.

اینها همه از منظر رسمی درست است اما اگر بخواهید از درون دولت قضاوتی بی طرفانه داشته باشید، می توانید بگویید دولت چقدر به فکر مردم است در این دوران سخت اقتصادی؟

یک موضوعی را دوست دارم صادقانه بگویم و آن حساسیت زاید الوصفی است که شخص رئیس جمهوری نسبت به قیمت کالاهای مصرفی خانوارها دارند.

یک روز من ایشان را خیلی عصبانی دیدم و دلیل این عصبانیت این بود که شنیده بودند قیمت به شیر افزایش پیدا کرده است. آقای روحانی بسیار بآشفته بودند و می گفتند هر چقدر فرمول و منطق اقتصادی دارید بگویید اما بگویید چرا قیمت این کالا افزایش پیدا کرده است؟ ایشان می گفتند اگر ما نتوانستیم سایر مشکلات مردم را حل کنیم حداقل باید آرامشی ایجاد کنیم که خانواده های کم درآمد با آرامش بیشتری دراقتصاد روبرو باشند و این افزایش قیمت های ناشی از تورم اینقدر برای مردم آزار دهنده نباشد و امیدوار شوند که وضعیت باثباتی پیدا کرده اند.

توصیه ایشان به همه اعضای دولت این است که تا حد امکان آرامش معیشتی مردم را حفظ کنیم و این موارد با دقت و وسواس بالایی تصمیم گیری شود. بدترین اقدام این است که تنها راه حل برای رفع مشکل اقتصادی بنگاه یا واحد تولیدی این باشد که قیمت محصول را افزایش بدهیم. ما باید به این سمت برویم که تولید را افزایش بدهیم یا قیمت تمام شده کالا را با برنامه ریزی کاهش دهیم، نهایتا اگر راه دیگری نماند با احتیاط بسیار مختصری به قیمت کالا اضافه کنیم.

آقای دکتر موضوع بحث را عوض کنیم؛ این روزها بسیار در مورد شرایط اقتصاد کشور پس از لغو تحریم ها صحبت می شود. یکی از حوزه های حساس در این بحث ها، نظام بانکی و چگونگی بازسازی روابط مالی و بانکی با دنیا است. تجربه حضور شما در فیوچرز بانک بحرین در این موضوع چقدر به نظام بانکی ما پس از لغو تحریم ها کمک می کند؟

تجربه فعالیت در صحنه بانکداری بین المللی این ذهنیت را برای من ایجاد کرد که ما با حضور و شفافیت کامل بپذیریم نظام بانکی ما نسبت به رشد و توسعه و فناوری هایی که در بانک های بین المللی استفاده می شود، خیلی عقب است.

در شرایطی قرارداریم که تفاهم های سیاسی صورت گرفته و بزودی تحریم ها رفع می شود بنا بر این همکاران بانکی من باید در نظام بانکی از اکنون در تلاش باشند به سرعت اقدامات لازم را برای پر کردن این خلاء انجام بدهند و با استفاده از تکنولوژی روز دنیا پیش بروند چون باید رابطه کارگزاری با بانک های بزرگ و پیشرفته دنیا داشته باشند و  از سوی بانک مقابل انتخاب شوند برای این همکاری ها.  اگر نظام بانکی ما نتواند خواسته ها و استانداردهای بین المللی را تأمین کند شاید همکاری خوبی پانگیرد. به همین خاطرتیم هایی در حال تلاش هستند تا تحقیق در مورد فناوری ها، فاصله موجود را پرکنند.

کمی از حال و هوای سؤالات رسمی فاصله بگیریم؟

به شرطی که خیلی فاصله نگیریم (باخنده)

رئیس کل بانک مرکزی چند کارت بانکی دارد؟

دوکارت؛ یک کارت برای بانک مرکزی و دیگری برای بانکی که پیش از این در آن کار می کردم.

آخرین باری که به شعبه یک بانک رفتید، چه زمانی بود؟

خیلی وقت است که به شعبه به صورت حضوری نرفته ام اما چند شب قبل از یک خودپرداز پول برداشت کردم.

وام هم گرفته اید؟

یک بدهی به بانک ملی دارم که قسط آن ماه به ماه از حقوقم کسر می شود.

مبلغ وام چقدر است؟

بگذریم (باخنده)