درس بزرگ رسول ملاقلی‌پور به پسرش

علی ملاقلی‌پور کارگردان فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» گفت:من نمی‌خواهم ادای پدرم را در بیاورم اما عنصرهایی وجود دارد که احساس می‌کنم از سوی پدرم کمک شده که بیشتر معنوی است. علاوه بر مسائل تکنیکی که کنار این کارگردان بزرگ آموختم مهم‌ترین نکته این بود که نسبت به آدم‌های جامعه‌ات بی‌تفاوت نباش. «قندون جهیزیه» نسبت به آدم‌های اطرافش بی‌تفاوت نیست، بی‌خیال نیست و دغدغه‌مند است.


 متاسفانه هر از چند گاهی در سینمای ایران شاهد فیلم کمدی هستیم که شرافتمندانه مخاطب را بخنداند و مردم را به بی راهه هایی از جنس گمراهی نکشاند. فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» توانسته با ساختار مناسب و بازی‌های خوب و متفاوت از بازیگرانش کمدی را خلق کند که بتوان به آن به عنوان یک اثر قابل نقد با نگاهی مثبت نگاه کرد. فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» در شرایطی که دست تنگی و ناتوانی مالی خانواده‌ای را نشان می دهد به سیاه نمایی نمی افتد در کنار انتقادها و نشان دادن شرایط سخت یک زوج، امید را به مخاطب نشان می دهد. در فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» بعد از مدت ها خانواده و رابطه زن و شوهری را به شکل قابل پذیرشی شاهد بودیم. در شرایطی که جایگاه زن و مرد در آثار سینمایی قابل درک نیست و رابطه آن ها به زندگی شباهت ندارد «قندون جهیزیه» توانسته برای نشان دادن فرهنگ درست یک خانواده و روابط انسان ها دغدغه مند عمل کند. به همین بهانه با کارگردان و تهیه کننده فیلم به گفتگو نشستم که در پی می خوانید.

البته این گفت‌وگو زمانی انجام شد که کارگردان جوان سینمای ایران از استقبال مخاطبان از نخستین فیلمش خوشحال بود و هنوز شاهد این طغیان عجیب او برای احقاق حق فیلمش نبودیم، موضوعی که شاید اگر قرار بود این گفت‌وگو امروز انجام شود لحن و حتی مسیر مصاحبه بسیار متفاوت می‌شد.

*تبانی‌های پشت پرده در سینمای ایران را می شناسم/ دیگر بس است چقدر اجهاف؟!

_یکی از مواردی که علاقه مندم در موردش صحبت کنید این است که در مصاحبه‌‌های تان در مورد اینکه مخاطب برایت از ارزش بسیار زیادی برخوردار است صحبت کردی و همواره اعلام داشتی رضایت آن‌ها برایت اولویت دارد از طرفی وقتی فرمی را پر می‌کنیم تا اثرمان در جشنواره‌ای شرکت کند بدین معنی است که آن جشنواره و قوانینش را پذیرفته‌ایم این در شرایطی است که در جشنواره فجر و یا جشنواره «فیلم شهر» شاهد اعتراض‌هایی از سوی شما بودیم که تند و تیز به نظر می‌رسید. گرچه ممکن است محق باشید اما فکر نمی‌کنید ممکن است این سوتفاهم‌ها به وجود بیاید که علی ملاقلی‌پور برای دیده شدن اثرش و یا اینکه زود‌تر در جایگاهی که زنده یاد پدر داشت قرار بگیرید؟

حتماً این سوتفاهم‌ها پیش می‌آید و از نوع نگاه‌ها هم مطلع هستم.‌‌ همان شب بعد از جشنواره فیلم شهر دکتر رفتم و واقعاً فکر می‌کردم که سکته کردم. تا جایی که از من نوار قلب گرفتند و دکترم گفت تا مرز سکته پیش رفتی. چون به شدت تبانی هایی که در پس جشنواره‌ها و سایر فضا‌ها در سینمای ایران را وجود دارد را می‌شناسم. حب و بغض‌هایی که وجود دارد را می‌شناسم. در این شرایط افرادی که از این موارد اطلاعی ندارند با خود می‌گویند چرا ملاقلی‌پور اعتراض کرد؟! که البته حق هم دارند. از طرفی متاسفانه در سینمای ما حاشیه بر اصل ماجرا قالب است.

توجه داشته باشید که خداراشکر مطبوعات و مردم و منتقدین اعتقاد داشتند فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» فیلم خوبی و شرافتمندانه ای است. ما تعداد زیادی سانس نداریم. تمام شرایط دست به دست هم می‌دهد که یکباره با خودت می‌گویی دیگر بس است. چقدر اجحاف؟! البته «با خنده» کمی از آن هم ارثی است و دیگر نمی‌شود کاریش کرد.

*تیکه اندازی به دیگران در فیلم طنز نیست/ به هر قیمتی تماشاگر را نمی‌خندانم

_در اولین اثر سینمایی‌ات به سراغ کمدی رفتی البته کمدی که در فیلم وجود دارد به مخاطب احترام می گذارد و وارد توهین نمی شود.

 تیکه اندازی به معنای طنز نیست. بلکه طنز در جایگاهی است که می‌تواند نقد کند. به نظرم طنز در شرایطی که ایجاد خنده می‌کند باید عمیق باشد و حرفی برای گفتن داشته باشد. برخی از مخاطبین را سراغ دارم که بعد از دیدن فیلم می‌گفتند در بخش‌هایی بغض کردند. البته به نظر خودم یکی از جاذبه‌های فیلم جدا از بحث کمدی آن همذات پنداری است که صورت می‌گیرد. به هیچ عنوان به این سمت نمی‌روم که به هر قیمتی تماشاگر را بخندانم. نقطه نظرات تهیه کننده نیز بر همین اساس بوده است سعید سعدی بسیار تاکید داشتند که تا آنجا که امکان دارد همه چیز روتوش شده باشد بدین معنی که خانواده به راحتی در سالن بنشیند.

*فیلم شرافتمندانه را بایکوت می کنید، چرا؟!/عده ای خاص باید بفهمند ملاقلی پور سرش کلاه نمی‌رود

ما تماشاگر را تا پای سینما برای دیدن فیلم می‌کشانیم اما چون سانس نداریم فیلم دیگری را برای دیدن انتخاب می‌کند. فروش فیلم به موارد زیادی ارتباط دارد. البته این اتفاق اه خیلی جای اعتراض ندارد اما در جشنواره به خوبی آگاه هستم که برخی از داور‌ها تصمیم داشتند که «قندون جهیزیه» را بایکوت کنند. چرا فیلم شرافتمندانه را بایکوت می کنند؟! هر چیزی اندازه‌ای دارد. از جایی به بعد باید بدانند که علی ملاقلی‌پور اصلاً آدمی نیست که بتوانند سرش را کلاه بگذارند. من تلاش کردم تا آن طیف خاص این موضوع را بفهمند.

 *من کارگردان فیلم اولی نیستم فیلم آخریم

من را جزو فیلم اولی‌ها نباید ببینند من خودم را فیلم آخری می‌دانم اگر هم بعد از این، فیلمی نساختم هم نساختم برایم مهم نیست. مهم این است که حق این فیلم را بگیرم. خیلی‌ها در شروع کار محافظه کارند و برای گرفتن مجوز ساخت برای کار‌های بعدی سکوت می‌کنند تا بتوانند فیلم شان را بسازند اما من اینگونه نیستم. اگرفیلم بعدی را هم نساختم ایرادی ندارد برایم اهمیت ندارد من حق فیلمم از هر چیزی برایم اهمیت بیشتری دارد. واقعاً هم در این مدت اذیت شدم.

_خوب نمی‌توان از این موضوع گذشت نامی که پدر برای شما باقی گذاشته است به هر حال کمک تان بوده قبول دارید؟

قبول دارم اما این مهم‌ترین نکته نیست. مهم ترین موضوع تجربیاتی است که در کنار پدرم کسب کردم. اگر قرار بود اسم پدر به من کمک کند که در جشنواره‌ها به این صورت فیلم را قلع و قمع نمی‌کردند آن هم از طرف کسانی که ادعای رفاقت با پدر داشتند. البته خداراشکر که شرایط به گونه‌ای شد که با صداقت از همین جا اعلام می‌کنم علی ملاقلی‌پور غیر از خدا هیچ کس را ندارد. سال‌هایی هم که دستیاری می‌کردم تلاش کردم استقلالم را حفظ کنم. دو فیلم آخر پدر را کنارش نبودم به این دلیل که نمی‌خواستم همه فکر کنند من فقط با پدرم می‌توانم کارکنم.

از‌‌ همان اول به دنبال این بودم تا نگاه مستقل خودم را پیدا کنم. ادا در آوردن اصلاً خوب نیست و من نمی‌خواهم ادای پدرم را در بیاورم اما عنصرهایی وجود دارد که احساس می‌کنم از سوی پدرم کمک شده که بیشتر معنوی است. علاوه بر مسائل تکنیکی که کنار این کارگردان بزرگ آموختم مهم‌ترین نکته این بود که نسبت به آدم‌های جامعه‌ات بی‌تفاوت نباش. این نکته هموراه در من بوده و در فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» نیز وجود دارد. «قندون جهیزیه» نسبت به آدم‌های اطرافش بی‌تفاوت نیست، بی‌خیال نیست و دغدغه‌مند است.

«قندون جهیزیه» به جامعه امیدمی دهد

_ البته این نکته مهم وجود داردکه علاوه بر نشان دادن دغدغه‌مند بودن فیلم و نشان دادن سطوح پایین دست جامعه که مشکلات فروانای دارند در کنار افرادی که راحت‌تر گذران عمر می‌کنند به هیچ عنوان اثر به سیاه نمایی نیافتاده است.

تمام تلاشم را کردم که سیاه نمایی نکنم و البته به جامعه هم امید بدهم و گاهی اگر می‌شود راه کار نیز ارائه داد.

_زمانی که فیلم نامه را نوشتی به بازیگران فیلم هم فکر می‌کردی؟

به تعدادی ازبازیگران فکرمی کردم اماطی سال هادستیاری و برنامه ریز بودن متوجه هستم که نمی‌توان درسینما به طور دقیق برای فردی متنی را نوشت چون هزار و یک اتفاق ممکن است بیافتد. اما در انتخاب بازیگر‌ها دقت داشتیم نه دوست داشتیم فیلم کاملاً به سمت سینمای کمدی برود و نه آنقدر جدی باشد. در ترکیب بازیگر‌ها هم به این نکته دقت داشتم.

 *عده ای جیگر ریسک کردن ندارند

_البته موقعیت‌های خلق شده در فیلم نامه لحظات کمدی خوبی را به وجود می‌آورد و تنها متن در انتظار یک اجرای درست از سوی عوامل و مخصوصاً بازیگر‌ها است که در اکثر مواقع این اتفاق به درستی رخ می‌دهد. در مورد صابر ابر هم باید بگویم که بعد از مدت‌ها شاهد شکل و جنس دیگری از بازی وی بودیم و خوشبختانه نوع استفاده ازابزارهای بازیگریش را به گونه‌ای چید که تفاوت خوبی در بازی وی به نسبت کارهای اخیرش احساس می‌شد.

البته این ایراد به صابر ابر و یا بازیگرانی از این دست بر نمی‌گردد. افرادی که در انتخاب بازیگر سهم دارند جیگر ریسک کردن ندارند. بر اساس ژانری که می‌خواهیم فیلم بسازیم بازیگران خاصی را دسته بندی می‌کنیم. گویا همین بازیگ‌ها هستند و ولی غیر... اگر بازیگری توانمند است ینی می‌تواند سایر ژانر‌ها حضور پیدا کند. در فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» با موقعیت‌هایی که توسط نگار جواهریان و صابر ابر به وجود می‌آید در بخش‌های زیادی از فیلم باعث خنده تماشاگر می‌شوند. کاری که انتظار می‌رود یک کمدین آن را انجام دهد. به صابر ابر اشاره کردید من هم مانند بسیاری از دوستان معتقدم که صابر ابر به شدت یک بازی متفاوت و موفق را ارائه کرد.

_یکی از نکات دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد این است که قصه فیلمنامه در لحظه‌ای که باید اتفاق بیافتد شکل می‌گیرد تعلیق‌ها در لحظات درست و به لحاظ زمانی در لحظه مناسب در فیلم احساس می‌شود. ریتم درونی فیلمنامه که در‌‌نهایت به فیلم منتقل شده است در اکثر مواقع درست شکل گرفته است.

اولین عنصری که کمک کرد تا این مواردی که به آن اشاره کردید در زمانبندی‌های درست شکل بگیرد کتاب «چگونه فیلمنامه بنویسیم» نوشته سید فیلد بود. سه الی چهار بار به صورت دقیق آن راخواندم. سعی کردم تمام موارد ذکر شده در کتاب را هنگام نگارش فیلمنامه انجام دهم. دقت داشتم تماشاچی غافلگیر شود، لذت ببرد، در داستان کشش وجود داشته باشد و سایر موارد دیگر الزامی است.

البته فیلمنامه باز نویسی نیز شد و مشاور پروژه دکتر محمدرضا شجاعی فیلمنامه را با یک نگاه جامعه‌شناسانه تحلیل کرد. تا حدی هم بهرام توکلی در در یک دست بودن فیلم و فضا‌های به وجود آمده در آن کمک خوبی به ما کرد.

البته باید از بازیگرانی که در این پروژه همراه همراهم بودند تشکر کنم . سعید سعدی جزو بهترین تولید کنندگان است. سال‌ها در دفتر وی دستیاری کردم تمامکارگردان‌هایی کهبا وی کار کردند دوباه برای کار به وی مراجعه کرده داند. عموماً در سینمای ما لفظی وجود دارد که می‌گویند سود در تولید است اما این تهیه کننده شرافتمند به دلیل سود از هزینه لازم تولید و پیش تولید نمی‌کاهد.

 

 «سعید سعدی»

*در سینمای ایران عدالت وجود ندارد/ قدرت های پشت پرده حرف اول را می زنند

_بخش سرمایه گذاری در یک فیلم و بازگشت آن از اهمیت زیادی برخور دار است به هر حال شرایط کنونی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در سینمای ایران متاسفانه عدالت وجود ندارد. هر کسی بر اساس ارتباط‌ها و قدرتی که در ظاهر و یا پشت پرده دارد در سینمای ایرانی می‌تواند حرف اول را بزند. طبیعی است که ما هم در این سینما کار می‌کنیم و باید با این معضل دست و پنجه نرم کنیم. در طی مدتی که در سنیما فعالیت دارم این فیلم اولین تجربه کمدی بود که داشتم. بیشتر کار‌هایم دفاع مقدسی بوده است. تماماً تلاش داشتیم که فقط در فیلم به فکر طنز نباشیم و از لایه‌های سطحی آن فاصله بگیریم. اصلاً به دنبال کار سطحی و هجو نبودیم. البته که آگاهانه کمدی را به این خاطر پذیرفتیم که با اقبال بیشتری از سوی مخاطبین همراه باشیم. اما به دنبال قصه‌ای بودیم که بامردم ارتباط برقرار کند. بازیگران اصلی ما نیز اولین تجربه کمدی را در این فیلم داشتند. آن‌ها هم ریسک کردند تا در این فیلم بازی کنند. آنهابسیار موفق بودند و نشان دادند که یک بازیگر چه قابلیت‌هایی می‌تواند داشته باشد.

علی رقم همکاری خوبی که صداوسیما داشته اما سایر فیلم‌ها از امکاناتی برخوردار هستند که ما در بخش خصوصی از آن بی‌بهره هستیم. امیدوارم و اطمینان داریم که فیلم خودش را تبلیغ خواهد کرد.

_به عنوان تهیه کننده در اولین تجربه کاری یک کارگردان جوان در کنارش حضور داشتید بههرحال یکی از دغدغه‌ها بازگشت سرمایه است با اینکه در سینمای ایران همچنان ستاره وجود ندارد به معنی آنچه که باید باشد اما به هر حال وجود بازیگران مطرح بخشی از اقبال عمومی را با خود همراه می‌کند برای چنین نقشی بازیگران دیگری چون رضا عطاران می‌توانستند اولین گزینه باشند آیا به آن‌ها فکر کردید یا شماهم به ریسک پذیری اعتقاد دارید؟

البته عطاران هم یکی از گزینه‌ها بود با وی صحبت شد اما خودش هم این نظر را داشت که چنین کاراکتری را تجربه کرده است ونمی تواند حضورش مثبت ارزیابی شود. ما بر آوردی داشتیم ابتدا باید به برآورد بودجه خود دقت می‌کردیم. نمی‌توانستیم تماماً از چهره‌های مطرح استفاده کنیم. در بخش خصوص این فیلم ساخته شد و واقعاً در تامین بودجه در ابتدا با مشکل مواجه بودیم. مرکز گسترش سینمایمستند و تجربی به ما قول داد که پای کار باشد اما زمانی که در دل کار بودیم دیگر جواب تلفن مارا هم ندادند.